Αυτός είναι ένας πρώτης τάξεως ορισμός της Σχέσης. Είναι εκεί όπου ο ένας συγκροτείται, ως ανεπανάληπτη μοναδικότητα, στο πεδίο της αντίληψης του Άλλου. Είναι εκεί όπου ο ένας γεννιέται στα μάτια του Άλλου και αναδύεται η ύπαρξη από το αδιαφοροποίητο σύνολο των άλλων και ονομάζεται πλέον ως η συγκεκριμένη "εκείνη", ο συγκεκριμένος "εκείνος".
Είναι ο Έρωτας μια βάφτιση πάει να πει, που ορίζει τον Άλλο εντός της Σχέσης. Είναι ο Έρωτας ένας τόπος στον οποίο είσαι παρών ακόμη και στην απουσία σου. Είναι ο Έρωτας ένας τόπος στον οποίο οι άνθρωποι θυμούνται.
Θυμούνται την ομορφιά του Άλλου όταν νιώθει άσχημα. Το ολόκληρο του όταν νιώθει κομμάτια. Την αθωότητα του όταν ενοχοποιείται. Τη γενναιότητα του όταν φοβάται. Το δρόμο του όταν χάνεται. Το φως του όταν σκοτεινιάζει. Είναι ο τόπος που ο ένας θυμάται το πολύ του Άλλου, σαν έρθει η ώρα να νιώσει κι αυτός το λίγο του.
People who suffer from the victim syndrom are always complaining about the bad things that happen in their lives. Because they believe they have no control over the way events unfold, they don’t feel a sense of responsibility for them. One moment, they present themselves dramatically as victims; the next, they morph into victimizers, hurting the people trying to help them and leaving would-be helpers with a sense of utter frustration. People with a victim mentality display passive-aggressive characteristics when interacting with others. Their behavior has a self-defeating, almost masochistic quality. The victim style becomes a relational mode - a life affirming activity: I am miserable therefore I am.
In this article, Dutch researcher Manfred F. R. Kets de Vries presents three examples of people with this syndrome and a checklist that can be used to identify sufferers. He also discusses the concept of secondary gain -the benefits people get from perpetuating a problem- and the developmental origins of the victim mind-set. The article ends with advice on how to help people who suffer from the victim syndrome.
Do you know people who always behave like victims? People who blame others when bad things happen to them? And do they blame their family, partner, people at work, or any number of things that they perceive to be victimizing them? The world these people live in appears to be peopled by victims, victimizers, and occasional rescuers.
And if you have ever tried helping them, have you discovered that - rescuing them from the trouble they are in can be an excruciating process?
Do you resent the way every bit of advice you offer is brushed aside or rejected, often contemptuously? If any of these observations apply, you may be dealing with people who suffer from the victim syndrome. These are people who always complain about the bad things that happen in their lives, due to circumstances beyond their control. Nothing feels right to them. Trouble follows them wherever they go.
This is not to suggest that they are making it up. On the contrary, there is always truth in their stories. Bad things happen to all of us; that’s life. It’s not a rose garden. But there are many different ways of dealing with the difficulties that come our way. Most of us, when faced with life’s obstacles, do something about them and get on with it. But people with a victim mentality are incapable of doing so. Their negative outlook on life transforms every setback into a major drama. Even their way of absorbing information causes chaos and stress.
To complicate this already difficult equation, people suffering from the victim syndrome are prone to aggravate the mess in which they find themselves. Strange as it may sound, they are often victims by choice. And ironically, they are frequently successful in finding willing victimizers.
Worse, people with a victim mentality are very difficult to handle. They have an extremely fatalistic outlook on life.
Because they believe they have no control over the way events unfold, they have a poor sense of responsibility. Every negative outcome in their life is attributed to people or circumstances beyond their control. Every effort made to help them, or to present a solution to their predicament, is met by a huge arsenal of reasons why it will not work, some of them quite ingenious. Their problems are apparently unique and therefore insoluble. They appear always to be trying to prove the helper wrong. Anyone prepared to help them is left with a sense of utter frustration.
People with a victim mentality are passive-aggressive in their interactions with others. The passive-aggressive style is a very subtle, indirect, or behind-the-scenes way of getting what they want and expressing anger without openly acknowledging it, or directly confronting the source of it. People who feel powerless usually resort to the passive-aggressive mode.
Because they have difficulty acknowledging their anger directly (given the way they feel about themselves), they seem superficially compliant to others’ needs, but are experts in passive resistance. The blame game is part of victims’ repertoire. Although their own actions are responsible for whatever situation they find themselves in, they are very talented at finding excuses why things don’t work out. A common means of getting their way is to lay guilt trips on others through various kinds of emotional blackmail. They will sulk, pout, withdraw, bungle, make excuses, and lie. Their talent at sending mixed messages catches others off guard. With these people we can never be entirely sure what was said or what is expected.
Σύμφωνα με νέα επιστημονικά δεδομένα (μελέτες 2018,2020), άτομα με ναρκισσιστικά χαρακτηριστικά προσωπικότητας (NPD) υιοθετούν συχνά τον ρόλο του θύματος. Με αυτόν τον τρόπο, δίνουν στο εγώ τους την δυνατότητα να μείνει άθικτο, επιρρίπτουν τις ευθύνες στους άλλους, και παράλληλα κερδίζουν την αποδοχή ανθρώπων οι οποίοι προσφέρονται να τους βοηθήσουν.
Η καθήλωση σε κατάσταση θύματος (victimhood) μπορεί να αναδειχθεί σε μια πολύ βολική θέση αποποίησης ευθύνης, αλλά και ένα πολύ χρήσιμο όπλο ψυχολογικού πολέμου. Πρόκειται για έναν αμυντικό μηχανισμό που βοηθάει εκείνους που καταφεύγουν σε αυτόν να ικανοποιήσουν τις ανάγκες τους. Όπως λέει και η Dr. Ramani Durvasula** (κλινική ψυχολόγος από το Λος Άντζελες που έχει γράψει δύο βιβλία για τον ναρκισσισμό) οι ναρκισσιστικού τύπου άμυνες χαρακτηρίζονται πάντοτε απόαποποίηση ευθύνης*.
Όλοι οι ψυχολογικοί αμυντικοί μηχανισμοί ξεκινούν, λειτουργούν και εγκαθίστανται ασυνείδητα. Καθορίζονται από την ιδιοσυγκρασία (κληρονομικότητα, γονίδια, "χαρακτήρας") και το περιβάλλον (βιώματα - τραύματα), και παραμένουν ή ανασκευάζονται ανάλογα με την προσωπική πνευματική ανάπτυξη, η οποία καθορίζει και την ατομική ευθύνη για τον τρόπο με τον οποίον συμπεριφερόμαστε όχι μόνο στους άλλους αλλά και στον ίδιο μας τον εαυτό (βλ. συναισθηματική νοημοσύνη, ψυχοεκπαίδευση, ψυχοθεραπεία, αξιακό σύστημα και συνειδητές επιλογές). Η Κύπρια ψυχολόγος, συγγραφέας και YouTuber Θέκλα Πετρίδου θεωρεί ότι τα ναρκισσιστικά χαρακτηριστικά (και οι ναρκισσιστικού τύπου άμυνες) κυριαρχούν σε άτομα που επιλέγουν να διαχειριστούν τα προβλήματα τους με τον ευκολότερο δυνατό τρόπο, καταβάλλοντας τον μικρότερο δυνατό κόπο.
Σε εκτενές άρθρο του με τίτλο "Are You a Victim of the Victim Syndrome?", ο Ολλανδός ερευνητής Manfred F.R. Kets de Vries αναλύει το δευτερογενές όφελος που αποκομίζουν από τον ρόλο του θύματος οι άνθρωποι που έχουν εξελιχθεί διαιωνίζοντας μια συγκεκριμένη μοιρολατρική νοοτροπία.Όσο παράδοξο κι αν ακούγεται, υπάρχουν άνθρωποι που παραμένουνθύματα από δική τους επιλογή. Πολύ συχνά μάλιστα καταφέρνουν να βρουν, να ενεργοποιήσουν και να διατηρήσουν στην ζωή τους ανθρώπους πρόθυμους να παίξουν τον ρόλο του θύτη.
Παρά το γεγονός ότι δίνουν πάντα μεγάλη έμφαση στο προσωπικό τους δράμα, ο συγγραφέας του άρθρου δεν υποστηρίζει ότι τα θύματα ψεύδονται εσκεμμένα προκειμένου να εξαπατήσουν. Μπορεί να υπάρχει μεγάλη δόση αλήθειας στην προσωπική τους ταλαιπωρία, το ζήτημα όμως είναι ο τρόπος με τον οποίον την αντιμετωπίζουν, την διαχειρίζονται, την συντηρούν και την διευρύνουν. Ο κόσμος, μέσα στον οποίο αυτοί οι άνθρωποι έχουν επιλέξει να ζουν, μοιάζει να αποτελείται από τρεις κατηγορίες ατόμων: θύματα, θύτες και ευκαιριακούς σωτήρες. Κι' αν ποτέ επιχειρήσετε να τους βοηθήσετε, ίσως ανακαλύψετε ότι αυτή είναι είναι μια πάρα πολύ επίπονη και συνήθως απογοητευτική διαδικασία.
Οι άνθρωποι αυτοί είναι χαωτικοί, γι' αυτό και η παραμικρή πληροφορία που δεν ακολουθεί το δικό τους παγιωμένο μοτίβο σκέψης και δράσης, τους προκαλεί άγχος και δυσφορία. Είναι αμετακίνητα αρνητικοί και, καθώς έχουν υιοθετήσει μια υπερβολικά μοιρολατρική θεώρηση ζωής, είναι πολύ δυσκολο να τα βγάλεις πέρα μαζί τους. Κάθε λύση που τους προτείνεις έρχεται αντιμέτωπη με ένα τεράστιο οπλοστάσιο από αρνήσεις και δικαιολογίες, μερικές μάλιστα από τις οποίες φαίνονται ιδιαιτέρως ευρηματικές.
Θεωρούν ότι οι πάντες βρίσκονται σε καλύτερη θέση από αυτούς, και ότι τα δικά τους προβλήματα είναι μοναδικά, δυσκολότερα όλων των άλλων και ανεπίλυτα. Αν τους φέρεις αντίρρηση, προσπαθούν να αποδείξουν ότι κάνεις λάθος. Ακόμη χειρότερα, στις σχέσεις τους με τους άλλους, τα "εκ πεποιθήσεως θύματα" εκδηλώνουν συχνά παθητική επιθετικότητα, που είναι ένας παρασκηνιακός, αδιόρατος και ύπουλος τρόπος διαχείρισης του θυμού. Όποιος επιχειρήσει να τους βοηθήσει μένει στο τέλος με την αίσθηση της απόλυτης αποτυχίας και απογοήτευσης. Οι άνθρωποι αυτοί είναι επίσης ιδιαιτέρως επιδέξιοι στο να εκπέμπουν προς τους άλλους διπλά μηνύματα και να τους ενοχοποιούν.
Σύμφωνα με τους ειδικούς, ο ρόλος του θύματος είναι χρήσιμος, προκειμένου κάποιος να αποκτήσει πόρους, να δημιουργήσει σύγχιση γύρω από το ποιος έχει το φταίξιμο, να κερδίσει την συμπάθεια του κόσμου, και να αποκτήσει μια κάποια αίσθηση ελέγχου, προστατεύοντας παράλληλα τον εαυτό του από την εγκατάλειψη. Έτσι, η καθήλωση ενός ατόμου στον ρόλο του θύματος μπορεί να λειτουργήσει ως αμυντικό ή/και επιθετικό όπλο.
Δεν έχουν όλα τα θύματα ναρκισσιστική προσωπικότητα, όλοι οι νάρκισσοι όμως συμπεριλαμβάνουν στο οπλοστάσιο τους την θυματοποίηση. Γενικώς, η ναρκισσιστική στρατηγική μπορεί να αποδοθεί με το ακρωνύμιο DARVO, όπου D είναι η άρνηση μιας πράξης ή συμπεριφοράς (Deny), A είναι η επίθεση (Attack), R είναι η αντιστροφή (Reverse), V η θυματοποίηση (Victimhood), και O η προσβολή (Offend). Για παράδειγμα, ένας σύζυγος μπορεί να αρνείται ότι το φιλί μετράει ως πράξη απιστίας (άρνηση), να δηλώνει θιγμένος από την αδικαιολόγητη ζήλεια σου (επίθεση), και να σου ζητάει να ζητήσεις συγγνώμη (αντιστροφή, θυματοποίηση και προσβολή).
Ειδικότερα, ένα "θύμα" μπορεί στην αρχή να απολαμβάνει το πλεονέκτημα της συμπάθειας, η αλληλεπίδραση όμως μαζί του ενδέχεται να αποδειχθεί ότι δεν είναι τόσο ακίνδυνη όσο φαίνεται στην αρχή, λόγω της ευκολίας με την οποία έχει εξασκηθεί να χρησιμοποιεί την χειριστικότητα και τα άλλα εργαλεία του ψυχολογικού πολέμου***, όπως το gaslighting και η προβολή.
Όταν αντιμετωπίζουν δυσκολίες, μερικοί άνθρωποι προβάλλουν τα συναισθήματα τους πάνω στους άλλους. Για παράδειγμα, ένας σύζυγος μπορεί να σε κατηγορήσει ότι έχεις την πρόθεση να τον εγκαταλείψεις, την στιγμή που, στην πραγματικότητα, αυτό είναι κάτι που εκείνος σκέπτεται να κάνει.
Βλέποντας την δυσφορία τους, μπορεί να πιάνεις τον εαυτό σου έτοιμο να υποχωρήσει και να παραδεχτεί, κατά κάποιον τρόπο, ότι έχει άδικο. Ένας άνθρωπος με ναρκισσιστική διαταραχή προσωπικότητας μπορεί να αρνείται ή να υποβαθμίζει μερικά πράγματα, φέρνοντάς σε σε σημείο να αναρωτιέσαι μήπως ΕΣΥ δεν αντιλαμβάνεσαι σωστά την πραγματικότητα. Αυτό είναι γνωστό ως "φρενοβλαβοποίηση" (gaslighting). Μπορεί, για παράδειγμα, να σου πει ότι ΕΣΥ φταις που εκείνος φέρθηκε άσχημα, ότι εσύ άρχισες πρώτος, ή ότι εκείνος δεν έκανε τίποτα κακό, και να αναρωτιέται τι δεν πάει καλά με σένα. Τέλος, προκειμένου να διατηρήσει την καλή εικόνα που έχουν οι άλλοι γι' αυτόν, μπορεί να σε κατηγορήσει προς τα έξω για πράγματα που δεν έκανες.
Ακόμη και αν είναι θύτης, ένας άνθρωπος μπορεί να παίζει τον ρόλο του θύματος, ασκώντας παράλληλα παθητική επιθετικότητα, μέσα σε σχέσεις που αποδεικνύονται τοξικές και κακοποιητικές.
Ο κρυφός ή κεκαλυμμένος ναρκισσιστής (Covert Narcissist) είναι η πιο επικίνδυνη μορφή νάρκισσου (μαζί με τον κοινοτικό), επειδή δεν είναι εύκολα αναγνωρίσιμος, ούτε καν από εκείνους που υφίστανται άμεσα την χειριστική συμπεριφορά του. Ένας κρυφός νάρκισσος μπορεί να σε "τρελάνει" χωρίς να το καταλάβεις.****.
*Είναι αλήθεια ότι οι ναρκισσιστικού τύπου άμυνες μπορεί να οργανωθούν στα πλαίσια μιας στρατηγικής αντιμετώπισης τραύματος. Όπως όμως γράφει και η Katherine Cullen στο Psychology Today, "το τραύμα δεν μπορεί να αποτελεί δικαιολογία για την διαιώνιση του πόνου και της δυστυχίας, ούτε να απαλλάξει κάποιον από την ευθύνη της συναισθηματικής και σωματικής κακοποίησης των άλλων. Το τραύμα μπορεί να βοηθήσει στην ερμηνεία της προδιάθεσης που έχει κάποιος να σκέφτεται, να αισθάνεται, να συμπεριφέρεται ή να αντιδρά με έναν ορισμένο τρόπο. Όμως, ένας άνθρωπος που έχει βιώσει τραύμα δεν δικαιολογείται για την κακοποιητική συμπεριφορά του - και κανένα τραυματικό φορτίο, όσο μεγάλο κι' αν είναι, δεν μπορεί να εξαιρέσει ένα τραυματισμένο άτομο από τον καταλογισμό της ευθύνης του απέναντι στους άλλους. Αν συνεχίσουμε να κρυβόμαστε πίσω από την ασπίδα του θύματος, δεν μπορούμε να προχωρήσουμε ούτε να θεραπευτούμε... Η χρησιμοποίηση του τραύματος ως δικαιολογια κακοποιητικής συμπεριφοράς σημαίνει ότι ένας άνθρωπος αρνείται να αναλάβει την ευθύνητης διαχείρισης του εαυτού του, παρεμποδίζοντας έτσι όχι μόνο την πνευματική του ανάπτυξη αλλά και την ίδια την επούλωση του τραύματος του".Trauma is Not an excuse.
****"You can be in a relationship with a covert narcissist that can last for decades and not realize you are being psychologically and emotionally controlled, manipulated, and abused. There are no visible scars with this form of abuse, and you are usually the only one that experiences their destructive and psychologically debilitating behavior. Living with a covert narcissist drains your spirit and leaves you questioning your own reality".
Είναι φυσιολογικό: Όταν βάζουμε το χέρι μας στη φωτιά, πονάμε. Αυτό συμβαίνει για να απομακρύνουμε το χέρι μας και να μην καούμε περισσότερο. Όταν κοβόμαστε με το μαχαίρι, πονάμε, για να απομακρύνουμε το μαχαίρι και να μην κοπούμε περισσότερο. Ο πόνος είναι ένα ΑΡΝΗΤΙΚΟ προστατευτικό συναίσθημα. Όταν νιώθουμε πόνο, πρέπει να απομακρυνόμαστε. Όταν νιώθουμε πόνο, πρέπει να προστατευόμαστε. Όταν νιώθουμε πόνο, ΦΕΥΓΟΥΜΕ.
Ο πόνος είναι ένα πρωτογενές συναίσθημα το οποίο προκαλείται ως αυθόρμητο κύμα ενέργειας από τον εγκέφαλο προς το σώμα μας, προκειμένου να μας προστατέψει από κάτι επικίνδυνο. Ο πόνος δεν έχει καμία σχέση με την αγάπη.
Η αγάπη είναι ένα πρωτογενές ΘΕΤΙΚΟ συναίσθημα, το οποίο σου δίνει την αίσθηση ότι είσαι προστατευμένος, είσαι ασφαλής, άρα μπορείς να μείνεις, να ξαποστάσεις και να αφεθείς. Όταν νιώθουμε αγάπη, ΜΕΝΟΥΜΕ.
Τα παραπάνω αποτελούν απλούς μηχανισμούς νευροφυσιολογίας. Σκεφτείτε τώρα πόσο διεστραμμένος είναι ο τραυματικός δεσμός, το να εκλαμβάνουμε δηλαδή τον πόνο ως αγάπη, το να λέει ο γονιός "για το καλό σου σε δέρνω", "για το καλό σου σε προσβάλλω"... Είναι αφύσικο, είναι αρρωστημένο, είναι επικίνδυνο το να ταυτίζεται η αγάπη με τον πόνο. Ο τραυματικός δεσμός (trauma bonding) είναι ακριβώς αυτό το πράγμα. Ο κακοποητικός (ή "τοξικός") γονιός είναι ο πρώτος άνθρωπος που μαθαίνει στο παιδί να αγνοεί τις ειδοποιήσεις που δίνει το συναίσθημα του πόνου, και να τις θεωρεί κάτι θετικό, συνδέοντας τις με την αγάπη. ΟΧΙ, όποιος αγαπάει ΔΕΝ "παιδεύει", όποιος αγαπάει τον άλλον ΔΕΝ του προκαλεί πόνο (βλ. και σχετικό video που εξηγεί τον νευροβιολογικό μηχανισμό, μέσα από τον οποίο ο τραυματικός δεσμός δημιουργεί εξάρτηση και εθισμό, μέσω του κύκλου της υπερέκκρισης αρχικά κορτιζόλης και εν συνεχεία ντοπαμίνης).
Δεν υπάρχει χειρότερο βάρος να δώσεις στο παιδί σου από το να του διδάξεις τον πόνο για αγάπη, από το να του μάθεις πως αυτός που σε αγαπάει είναι αυτός που, όταν ήρθες, δεν ήταν έτοιμος να σε καλοδεχτεί, είναι αυτός που δεν κατάφερε ποτέ να γίνει για σένα επαρκής, είναι αυτός που "σε φτύνει", είναι αυτός που σε πληγώνει συναισθηματικά ή και σωματικά, είναι αυτός που σου φέρεται άσχημα, είναι αυτός που σε απαξιώνει, είναι αυτός που σε υποβιβάζει, είναι αυτός που αμφισβητεί ή δεν επιτρέπει τα συναισθήματα σου, είναι αυτός που μεταθέτει τις δικές του ευθύνες πάνω σου, είναι αυτός που σε βγάζει τρελό, (που σου κάνει δηλαδή gaslighting ή αλλιώς "φρενοβλαβοποίηση"), είναι αυτός που σου λέει ότι είσαι "υπερευαίσθητος" όταν λες τα αυτονόητα, είναι αυτός που σε κατηγορεί ότι είσαι ανώριμος επειδή έχεις ακόμα παράπονα από το παρελθόν - ενώ στην πραγματικότητα κουβαλάς μια σωρεία τραυμάτων τα οποία ανοίγουν και ξαναανοίγουν κάθε φορά που έρχεσαι σε επαφή με έναν κακοποιητικό μη γονεϊκό γονιό. Υπάρχουν πολλοί τέτοιοι γονείς. Και αυτό είναι ένα θέμα ταμπού για το οποίο δεν επιτρέπεται να μιλάμε.
Οι συναισθηματικοί δεσμοί που δημιουργούμε με τους άλλους είναι το θεμέλιο της επιβίωσης και της εξέλιξης μας. Και οτρόπος με τον οποίο μας φρόντισαν αποτελεί την κληρονομιά μας για να αντιμετωπίσουμε το κόσμο και να δημιουργήσουμε τις δικές μας διαπροσωπικές σχέσεις. Από τη βρεφική ηλικία αναζητούμε συναισθηματική φροντίδα και ασφάλεια από έναν γονιό ή φροντιστή, και έτσι, από πολύ νωρίς, αναπτύσσουμε διαφορετικά μοτίβα συναισθηματικής σύνδεσης (ανάλογα με το οικογενειακό πλαίσιο στο οποίο μεγαλώνουμε), που μας καθορίζουν σε όλες τις σημαντικές σχέσεις της μετέπειτα ενήλικης ζωής μας.
Όλοι οι άνθρωποι ήταν κάποτε παιδιά. Και όλα τα πολύ μικρά παιδιά είναι απολύτως εξαρτημένα από τους γονείς ή τους φροντιστές τους. Όλα τα παιδιά μεγαλώνουν. Όλοι όμως οι ανθρώπινοι εγκέφαλοι δεν αλλάζουν προγραμματισμό μόνο και μόνο επειδή μεγάλωσαν. Ο ανθρώπινος εγκέφαλος είναι όπως ένας σκληρός δίσκος με μεγάλη χωρητικότητα, κι' αυτά που γράφονται πάνω του δεν ξεγράφονται αν δεν μεσολαβήσει κάποια νέα εγγραφή που θα εξουδετερώσει την προηγούμενη. Ο επαναπρογραμματισμός προϋποθέτει σκληρή δουλειά και προσωπικό πνευματικό αγώνα.
Η σχέση με τους γονείς μπορεί να είναι βαθύτατα τραυματική, γιατί ΔΕΝ είναι όλοι οι γονείς γονεϊκοί. Σε όλον τον κόσμο υπάρχουν πολλοί κακοποιητικοί γονείς. Το να είσαι βιολογική μητέρα ή βιολογικός πατέρας δεν είναι κάτι που σε κάνει αυτόματα καλό γονιό. Το "τίμα τον πατέρα σου και την μητέρα σου", αυτό το σκεπτικό που θέλει τους γονείς να δικαιούνται σεβασμού ό,τι κακό και αν έχουν προκαλέσει στα παιδιά τους, εγκλωβίζει εκατομμύρια ανθρώπους όλων των ηλικιών, σε ολόκληρο τον πλανήτη, σε κακοποιητικές σχέσεις δια βίου, βυθίζοντας τους στην συνθήκη της μαθημένης αβοηθησίας* (learned helplessness), δεδομένου ότι, παγκοσμίως, υπάρχουν πολλοί τοξικοί και κακοποιητικοί γονείς.
Κανένας άνθρωπος δεν εξαρτάται σε τέτοιο απόλυτο βαθμό από έναν άλλο άνθρωπο, όσο εξαρτάται ένα βρέφος από τους φροντιστές του. Η εξουσία που μπορεί να ασκήσει ένας γονιός πάνω στο μικρό του παιδί είναι υπέρτατη, γι' αυτό και η δύναμη που έχουν οι γονείς πάνω στα παιδιά όλων των ηλικιών είναι καθοριστική. O Αμερικανός ψυχολόγος και συγγραφέας Pete Walker έχει γράψει ένα εξαιρετικό βιβλίο για την Σύνθετη Διαταραχή Μετατραυματικού Στρες (CPTSD), με τίτλο FROM SURVIVING TO THRIVING**, στο οποίο αναλύει το πώς ένας κακοποητικός γονιός, ακόμα και στα βαθιά του γεράματα, μπορεί να προκαλέσει στο παιδί του συναισθηματική απορρύθμιση με ένα μόνο βλέμμα.
Τα τραύματα δεν επουλώνονται μόνο και μόνο επειδή (κάνουμε πως) δεν τα βλέπουμε. Τραύματα που παραμερίστηκαν και κρύφτηκαν στο υποσυνείδητο είναι πάντα εκεί, ενεργοποιούνται ερήμην μας, και μιλούν πριν από μας για μας. Οι άνθρωποι χρειάζεται να θυμώσουν για όσα άσχημα έχουν συμβεί στην ζωή τους. Χρειάζεται να θρηνήσουν για το ότι ποτέ δεν είχαν την αγάπη που αναζητούσαν από τους γονείς τους. Πριν από όλα όμως χρειάζεται να θυμηθούν, να συνειδητοποιήσουν, να αναγνωρίσουν, να παραδεχτούν και να καταλάβουν. Χρειάζεται να πάψουν να σβήνουν ή να μειώνουν τη ζημιά που έχουν υποστεί. Πολύ συχνά, το "συγχώρεσε και ξέχνα" σημαίνει "προσποιήσου ότι δεν συνέβη". Οι άνθρωποι μπορούν να συγχωρήσουν τους τοξικούς γονείς τους, αυτό όμως είναι κάτι που πρέπει να γίνει στο τέλος του προσωπικού πνευματικού αγώνα, όχι στην αρχή.
Κι' αν οι γονείς έχουν πεθάνει, τα (πρώην) παιδιά μπορούν και δικαιούνται να επουλώσουν το τραύμα, συγχωρώντας ΤΟΝ ΕΑΥΤΟ ΤΟΥΣ για τον χρόνο που έχασαν και το δυναμικό που δεν αξιοποίησαν - σε όποια ηλικία κι' αν έχουν φτάσει.
*Η μαθημένη αβοηθησία είναι ένα φαινόμενο το οποίο παρατηρείται σε ανθρώπους και σε ζώα (βλ. πείραμα με σκύλους, το 1967) που έχουν υποστεί πόνο χωρίς τη δυνατότητα απόδρασης ή αποφυγής. Μετά από την επανειλημμένη έκθεση σε ένα ερέθισμα που προκαλεί πόνο, ο άνθρωπος ή το ζώο σταματά να αντιδρά, και παραδίδεται στην "μοίρα" του, ακόμη και αν έχει την δυνατότητα να την αποφύγει. (Βλ. και "Ο αλυσοδεμένος ελέφαντας" του Χόρχε Μπουκάι)
Ο Αμερικανός καθηγητής Φιλοσοφίας στο Πανεπιστήμιο του Τέξας, Στήβεν Μπεστ, προωθεί μία κοινωνική επανάσταση ενάντια στο σύστημα κυριαρχίας και καταπίεσης, απορρίπτοντας κάθε συμβιβασμό με τους μηχανισμούς που το υποστηρίζουν, και δεν ξεχωρίζει το ζήτημα των δικαιωμάτων ή της απελευθέρωσης των ζώων από την πολιτική φιλοσοφία.
Κατά την άποψη του, το ανθρώπινο είδος αναπαράγει μια στρεβλή αντίληψη του ορθού λόγου, τον οποίο προσεγγίζει κάτω από μία εργαλειακή προοπτική. Οργανωμένη γύρω από την προστακτική του κέρδους και της δύναμης, η λογική αυτή οδήγησε σε ένα σύστημα βίας και εκμετάλλευσης που στηρίχτηκε στον αποικισμό, τις γενοκτονίες και την περιβαλλοντική καταστροφή.Όμως, μία κοινωνία που εδράζεται στην κυριαρχία και στην εκμετάλλευση δεν μπορεί παρά να αναπαράγει κυριαρχία και εκμετάλλευση σε όλες τις μορφές και σε όλους τους χώρους, γι' αυτο και ηκαταδυνάστευση των ζώων είναι ένας καθρέφτης της καταπίεσης ανθρώπου από άνθρωπο.
Τα εντατικού τύπου εκτροφεία, που λογίζονται ως τόποι "ορθολογικής" χρήσης πόρων και αποσκοπούν στην επίτευξη του μέγιστου δυνατού κέρδους με τη ελάχιστο δυνατό κόστος, δημιουργήθηκαν σε αναλογία με τα ναζιστικά στρατόπεδα συγκέντρωσης* (βλ. Αιώνια Τρεμπλίνκα). Αυτή η μορφή "ορθολογικότητας" (και ο συνακόλουθος ρατσισμός, ειδισμός και ανθρωποκεντρισμός) έχει μετατρέψει το ανθρώπινο είδος σε έναν τύπο ληστή-αρπακτικού σε βάρος της γης και των κατοίκων της (ανθρώπινων και μη) που συνήθισε να υποτιμάει και να σκοτώνει. Έτσι, κατά τον Μπεστ, το ανθρώπινο είδος οδηγεί τον εαυτό του σε ένα εξελικτικό αδιέξοδο.
Καταστρέφουμε τον πλανήτη. Δολοφονούμε ζώα και διαλύουμε οικοσυστήματα. Αντί να σκεφτόμαστε με βάση την ηθική και τη συμπόνια, σκεφτόμαστε με όρους κέρδους και ισχύος. Και αντί να αντιμετωπίζουμε ευλαβικά τη ζωή, δεν έχουμε καμία αίσθηση σύνδεσης με τον φυσικό κόσμο. Βλέπουμε τους εαυτούς μας ως κατακτητές της φύσης και όχι ως πολίτες μιας ευρύτερης βιοκοινότητας. Είμαστε τεχνολογικά εξελιγμένοι, αλλά ηθικά καθυστερημένοι.
Δεν αντιλαμβανόμαστε την σημασία της μη ανθρώπινης ζωής για την διατήρηση των οικοσυστημάτων, όπως δεν έχουμε και καμία ευαισθησία για την εγγενή αξία των ζώων, δεδομένου ότι είμαστε ανίκανοι να τα δούμε έξω από το πλαίσιο των εκμεταλλευτικών μας σκοπών και σχέσεων. Αποτυγχάνουμε να κατανοήσουμε πως ό,τι κάνουμε στα ζώα και στη γη, το κάνουμε στον εαυτό μας.
Σε μια εποχή που ανθρωπογενή φαινόμενα όπως η εξάλειψη των ειδών, η καταστροφή των τροπικών δασών και η υπερθέρμανση του πλανήτη προκαλούν μια ανείπωτη οικολογική κρίση, ο όρος "σοφός άνθρωπος" παραείναι επιτηδευμένος και ψεύτικος. Εάν η νοημοσύνη και η σοφία προϋποθέτουν την ικανότητα επιβίωσης, την προνοητικότητα και την προσαρμογή κάποιου στο περιβάλλον, τότε υπάρχουν αναρίθμητα άλλα είδη που είναι μακράν πιο νοήμονα από τον άνθρωπο. Οι δεινόσαυροι έζησαν για εκατοντάδες εκατομμύρια χρόνια, τα κητώδη επιβιώνουν εδώ και δεκάδες εκατομμύρια χρόνια, και ο Homo erectus υπήρξε για περισσότερο από ένα εκατομμύριο χρόνια, αλλά ο Homo sapiens, ύστερα από μόλις 200.000 χρόνια ύπαρξης, φαίνεται πολύ πιθανό να μην καταφέρει να επιβιώσει για περισσότερο από έναν ή δύο αιώνες ακόμα.
Η μεταφορά στα ελληνικά των απόψεων του Στήβεν Μπεστ για την "Ολική Απελευθέρωση" από τις εκδόσεις Κυαναυγή αποτελεί ό,τι πιο πολιτικό υπάρχει στηνισχνή ελληνική βιβλιογραφία σχετικά με τα ζώα και, ταυτοχρόνως, την καλύτερη απάντηση σε όσους αριστερούς εξακολουθούν να αντιμετωπίζουν το ζήτημα ως δευτερεύον ή περιθωριακό. Πρόκειται για μια συλλογή κειμένων που αναδεικνύουν την καταδυνάστευση των ζώων ως ζήτημα μέγιστης σημασίας, σε επίπεδο όχι μόνον ηθικό και περιβαλλοντικό αλλά και πολιτικό.
Η ιστορία ακολουθεί τη ζωή της Πολίτισσας Λωξάντρας, του άντρα της Δημητρού, των έξι παιδιών και της ευρύτερης οικογένειας, στην Κωνσταντινούπολη, από τα τέλη του 19ου αιώνα έως τις παραμονές του Πρώτου Παγκοσμίου πολέμου.
