Ετικέτες

Τετάρτη 20 Μαρτίου 2013

Μεταναστευτικά πουλιά









Κάθε άνοιξη επιστρέφουν. Και κάθε φθινόπωρο, εκτός από τα προσφιλή σε όλους μας και χιλιοτραγουδισμένα χελιδόνια , πολλές ακόμη δεκάδες είδη πουλιών (περισσότερο ή λιγότερο γνωστά, πχ αηδόνι, ορτύκι, συκοφάγος, πελαργός και άλλα) φεύγουν από την Ελλάδα με τελικό προορισμό την Αφρική. Υπολογίζεται ότι, κάθε χρόνο, διασχίζουν τη Μεσόγειο και την Σαχάρα πέντε περίπου δισεκατομμύρια φτερωτοί μετανάστες, και ανυπολόγιστος αριθμός πουλιών (όπως κοκκινολαίμηδες, πάπιες και κύκνοι) μετακινείται από την Βόρεια Ευρώπη και την Ασία προς την Δυτική Ευρώπη και τις Μεσογειακές περιοχές.

Οι μετακινήσεις των μεταναστευτικών πουλιών (μεγαλύτερες ή μικρότερες) είναι κάθε άλλο παρά ακίνδυνες. Πράγματι, έχει διαπιστωθεί ότι σχεδόν οι μισοί φτερωτοί ταξιδιώτες δεν επιστρέφουν ξανά. Οι απρόβλεπτες καιρικές συνθήκες, η κόπωση, οι ανθρωπογενείς παρεμβάσεις και η αυξημένη ανάγκη τροφής αποτελούν ένα μόνο μέρος από το τίμημα που πρέπει να πληρώσει το κάθε πουλί για να πραγματώσει το ταξίδι του. Τα μεγάλα πουλιά δεν μπορούν να ταξιδεύουν για μακρά χρονικά διαστήματα όπως αυτά με μικρό μέγεθος και με ικανό ποσοστό αποθεμάτων λίπους αλλά, χάρη στις πολύ μεγάλες ταχύτητες που αναπτύσσουν, μπορούν να φτάνουν σε πολύ πιο απομακρυσμένους προορισμούς από ότι τα μικρότερα είδη, πριν τους τελειώσουν τα αποθέματα "καυσίμων". Η επίδραση του καιρού είναι ιδιαίτερα σημαντική, ιδίως η ταχύτητα και η κατεύθυνση του ανέμου. Ισχυροί άνεμοι, είναι επικίνδυνοι για τα πτηνά, ενώ και η παντελής απουσία τους φαίνεται ότι δρα αρνητικά. Συγκεκριμένα, κατά τις περιόδους με άπνοια, η πτήση των πουλιών δυσχεραίνεται, αφού χρησιμοποιούν τον άνεμο τόσο για να κερδίσουν ταχύτητα, (σαν πλοηγό κατεύθυνσης που συμπίπτει με την πορεία της μετανάστευσης), όσο και σαν παράγοντα προσανατολισμού, διατηρώντας μια συγκεκριμένη γωνία μεταξύ της πτήσης και του ανέμου. Έτσι, κυρίως τα έμπειρα ενήλικα άτομα, πετούν στο κατάλληλο ύψος ώστε να κερδίσουν την μέγιστη βοήθεια από τον άνεμο, ενώ παράλληλα χρησιμοποιούν και άλλες πολύπλοκες τεχνικές, με αποτέλεσμα να έχουν περισσότερες πιθανότητες σε σχέση με τα ανήλικα στην επιτυχία των μετακινήσεών τους. Τα περισσότερα πουλιά μετακινούνται κατά τη διάρκεια της νύχτας και σταματούν για να τραφούν και να ξεκουραστούν την ημέρα. Ο μεγαλύτερος κίνδυνος έρχεται όταν διασχίζουν τη θάλασσα, και τότε, εάν πέσουν σε κακοκαιρία, μερικά θα χαθούν από εξάντληση. Εάν τα πουλιά έχουν προχωρήσει αρκετά πάνω από τη θάλασσα, η μοναδική τους επιλογή είναι να συνεχίσουν μέχρις ότου συναντήσουν στεριά. Αποτέλεσμα είναι να προσγειωθούν στο πρώτο μέρος που θα βρεθεί στην πορεία τους, συνήθως σε φάρους και σε ακρωτήρια, περιμένοντας έως ότου ανακτήσουν τις δυνάμεις τους. Έτσι, σε πολλές παραθαλάσσιες περιοχές, οι οποίες αποτελούν μεταναστευτικούς διαδρόμους, είναι γνωστά τα περάσματα των πτηνών, όπου παρατηρείται η συγκέντρωση τους σε μεγάλους αριθμούς, ειδικά μετά από μια ισχυρή κακοκαιρία κατά τη διάρκεια της νύχτας.

Αξιοσημείωτη είναι η πτήση πολλών αποδημητικών πουλιών, όπως οι χήνες , οι νανόχηνες  και άλλα, σε γραμμικούς σχηματισμούς με τη μορφή V ή J. Υπάρχουν τεκμηριωμένες απόψεις που αφορούν στο λόγο για τον οποίο τα σμήνη πετούν σε σχηματισμούς. Κατά μία άποψη, αυτό το κάνουν για να διατηρήσουν ενέργεια, επωφελούμενα από την άνωση των στροβίλων αέρα που δημιουργούν τα φτερά του πτηνού-οδηγού. Κατά μία άλλη άποψη, η πτήση σε σχηματισμό διευκολύνει τον προσανατολισμό και την επικοινωνία ανάμεσα στα μέλη του σμήνους, τα οποία συνεργάζονται και αλλάζουν θέσεις ανάλογα με την κούραση και τις αντοχές τους. Πράγματι, κατά την διάρκεια μιας μακρινής αποδημίας, η βελτιστοποίηση της θέσης του κάθε πτηνού μέσα στο σμήνος είναι πολύ σημαντική.

Ο σκοπός αυτών των μετακινήσεων είναι περισσότερη τροφή, ηπιότερο κλίμα και μεγαλύτερη διάρκεια της ημέρας σε σχέση με τη νύχτα. Ουσιαστικά, τα πουλιά μετακινούνται ανάμεσα σε περιβάλλοντα με έντονες εποχιακές διακυμάνσεις, και εκμεταλλεύονται αυτά που έχουν να τους παρέχουν οι απομακρυσμένες μεταξύ τους γεωγραφικές περιοχές, την ευνοϊκότερη για κάθε μια από αυτές εποχή. Έτσι, για παράδειγμα, ένα αηδόνι μπορεί το καλοκαίρι να απολαμβάνει, κάπου στην Κεντρική Ευρώπη, τις υψηλές θερμοκρασίες, την μεγάλη διάρκεια της ημέρας και την διαθεσιμότητα της τροφής (έντομα και άλλα μικρά ασπόνδυλα), ενώ το χειμώνα να φτάνει, κατά την εποχή των βροχών, στην Ανατολική Αφρική, όπου οι συνθήκες είναι, για την διαβίωσή του, οι καλύτερες δυνατές. Η μετανάστευση είναι ένα φαινόμενο που παρατηρείται κυρίως στο Βόρειο ημισφαίριο, γιατί εκεί λαμβάνουν χώρα οι εντονότερες εποχιακές διακυμάνσεις. Είναι επιβεβαιωμένο ότι ο χρονικός προγραμματισμός της μετανάστευσης, συνδέεται σημαντικά με τους εσωτερικούς ρυθμούς - ένστικτο των πτηνών, αλλά παράλληλα βασίζεται και στη φωτοπερίοδο (διάρκεια της ημέρας). Αρχικά, η μείωση της διάρκειας της ημέρας είναι αυτή που ενεργεί μέσω του υποθαλάμου στην υπόφυση, και προκαλεί στα πουλιά αυξημένη όρεξη, με αποτέλεσμα, κατά την εν λόγω περίοδο, να αποθηκεύουν λίπος, ώστε να βρεθούν σε "μεταναστατευτική ετοιμότητα". Ας δούμε, για παράδειγμα, πώς έχουν τα πράγματα για έναν κοκκινολαίμη που γεννήθηκε τον Ιούνιο κάπου κοντά στη Μόσχα. Προς το τέλος του καλοκαιριού, η σταδιακή μείωση της διάρκειας της ημέρας επιφέρει σημαντικές ορμονικές μεταβολές που συντελούνται μέσα στο σώμα του, εξ αιτίας των οποίων παρατηρούνται δύο κυρίως αλλαγές στη συμπεριφορά του: Πρώτον "τού ανοίγει η όρεξη" και έτσι τρώει ώστε να παχύνει σημαντικά. Δεύτερον "χάνει τον ύπνο του". Και ένα βράδυ του Σεπτέμβρη, όταν θα έχει άπνοια και ξαστεριά, ξεκκινάει, μία με δύο ώρες μετά τη δύση του ηλίου, και απογειώνεται. Ανεβαίνει γύρω στα 500 μέτρα πάνω από το έδαφος και συνεχίζει να πετάει μέχρι το ξημέρωμα. Μετά από 10 ώρες πτήσης, μπορεί να έχει καλύψει μία απόσταση 500 χιλιομέτρων. Με το ξημέρωμα, προσγειώνεται και ψάχνει να βρεί κάποιον κατάλληλο χώρο ξεκούρασης. Εκεί θα παραμείνει για μερικές ημέρες, αναπληρώνοντας εντωμεταξύ το λίπος που κατανάλωσε, και περιμένοντας πάλι για τις κατάλληλες καιρικές συνθήκες. Στη συνέχεια θα κάνει άλλο ένα τέτοιο βήμα και ούτω καθεξής, μέχρις ότου ένα πρωί, νωρίς τον Οκτώβρη, θα προσγειωθεί... ίσως σε κάποιον κήπο της Αθήνας. Εκεί θα περάσει όλο το χειμώνα (αν τα καταφέρει να επιβιώσει από τους διάφορους κινδύνους), για να επιστρέψει στη Μόσχα και πάλι τον Μάρτιο.

Οι αποστάσεις που διανύουν τα μεταναστευτικά πουλιά είναι εντυπωσιακές. Το Αρκτικό γλαρόνι (Sterna paradisae) κατέχει το ρεκόρ: Το καλοκαίρι του Βορείου ημισφαιρίου, αναπαράγεται στα παράλια των νησιών γύρω από τον Βόρειο Πόλο, ενώ τον χειμώνα μετακινείται στις θάλασσες γύρω από την Ανταρκτική. Αυτό σημαίνει ότι, κάθε φθινόπωρο και κάθε άνοιξη, έχει να διανύσει τουλάχιστον 18.000 χιλιόμετρα. Δεν είναι όμως μόνον το Αρκτικό γλαρόνι που μετακινείται από το Βόρειο στο Νότιο ημισφαίριο. Ένα μεγάλο ποσοστό μικρών πουλιών, που φεύγουν από την Ευρώπη, διαχειμάζουν στην Νιγηρία, στην Αιθιοπία και στο Σουδάν, ενώ πολλά φτάνουν μέχρι την Νότιο Αφρική. Επίσης ορισμένα υδρόβια πτηνά ξεκκινούν από τον Βόρειο Πόλο και φτάνουν μέχρι την Νότιο Αφρική, την Νότιο Αμερική και την Αυστραλία. Οι στρατηγικές που εφαρμόζονται από τα πουλιά κατά την αποδημία τους δεν αποτελούν απλά στερεότυπες συμπεριφορές, αλλά αντίθετα υπάρχει μεγάλη προσαρμοστικότητα στις εκάστοτε συνθήκες, κάτι που είναι απαραίτητο όταν τα πουλιά πρέπει να είναι σε θέση να αντιμετωπίσουν ευμετάβλητες και απροσδόκητες καταστάσεις που εμφανίζονται ξαφνικά κατά τη διάρκεια του μεταναστευτικού ταξιδιού τους.

Τα είδη που περνούν από τη χώρα μας ακολουθούν κυρίως δύο μεταναστευτικούς διαδρόμους. Ο πρώτος ξεκινά από την Πολωνία, συνεχίζεται προς Ρουμανία, Βουλγαρία, Αιγαίο, ανατολικά παράλια της Ελλάδας, και τελειώνει στην Σαουδική Αραβία ή τη Δυτική Αφρική. Ο δεύτερος ξεκινά από τις Σκανδιναβικές χώρες, συνεχίζεται προς Κ. Ευρώπη, ανατολικά παράλια της Ιταλίας, Δυτική Αλβανία, Ιόνιο Πέλαγος, δυτικά παράλια της Ελλάδας και καταλήγει στην Κ. και Ν. Αφρική.

Ο τρόπος με τον οποίο βρίσκουν τον προσανατολισμό τους τα μεταναστευτικά πουλιά δεν είναι γνωστός σε όλες τις περιπτώσεις. Για τα περισσότερα, η μετακίνηση γίνεται κατά την διάρκεια της νύχτας, και φαίνεται ότι η πλειονότητα τους προσανατολίζεται με βάση τη θέση των αστεριών και του ήλιου (γι' αυτό και δεν μετακινούνται όταν επικρατεί συνννεφιά). Η νύχτα είναι μια σοφή χρονική επιλογή για πολλούς λόγους: Η χαμηλή θερμοκρασία του αέρα, σε συνδυασμό με την υγρασία, είναι άμεσα συνδεμένα με τη μείωση της απώλειας νερού από το σώμα των πουλιών. Τις δροσερές νύχτες, ο αέρας είναι πυκνότερος και έτσι τα πουλιά μπορούν να πετάνε ευκολότερα, αφού η άνωση είναι μεγαλύτερη, και για το ίδιο ταξίδι απαιτείται λιγότερη σπατάλη ενέργειας.
Επιπλέον, σύμφωνα με διάφορες έρευνες, πιστεύεται ότι τα αποδημητικά πτηνά κυριολεκτικά βλέπουν το γεωμαγνητικό πεδίο. Οι ερευνητές του Πανεπιστημίου του Όλντενμπουργκ διαπίστωσαν ότι το μάτι των πτηνών περιέχει εξειδικευμένους νευρώνες, ευαίσθητους στα μαγνητικά πεδία, οι οποίοι συνδέονται με μια περιοχή του εγκεφάλου που ελέγχει την πορεία πτήσης. Οι ερευνητές εικάζουν ότι το μάτι αντιλαμβάνεται το μαγνητικό πεδίο μέσω ουσιών που ονομάζονται κρυπτοχρώματα και επηρεάζονται από τον προσανατολισμό των μαγνητικών γραμμών. Πιθανώς, τα πουλιά βλέπουν τα μαγνητικά πεδία σαν σκουρόχρωμες και ανοιχτόχρωμες σκιές ή σαν χρώματα που διαγράφονται στο τοπίο. Παλαιότερες μελέτες, ωστόσο, είχαν δείξει ότι τα πτηνά διαθέτουν "βιολογικές πυξίδες" και στο ράμφος, με τη μορφή μαγνητικών κρυστάλλων. Το πώς συνδέονται τα δύο αυτά συστήματα προσανατολισμού παραμένει άγνωστο, ωστόσο οι ερευνητές υποθέτουν ότι το ράμφος αντιλαμβάνεται την ένταση του μαγνητικού πεδίου και λειτουργεί σαν χάρτης, ενώ το μάτι αντιλαμβάνεται τον προσανατολισμό του πεδίου και λειτουργεί σαν πυξίδα. Ακόμη όμως και αν δεν είναι γνωστός ο ακριβής μηχανισμός του προσανατολισμού, σίγουρο είναι ότι τα περισσότερα μεταναστευτικά πουλιά (αν δεν συναντήσουν εμπόδια) έχουν την τάση να επιστρέφουν στην ίδια περιοχή όπου είχαν την φωλιά τους την προηγούμενη άνοιξη, καθώς επίσης όχι μόνο στις ίδιες περιοχές που διαχειμάζουν, αλλά και στις περιοχές όπου σταθμεύουν κατά την πορεία της μετανάστευσης.

Αν, κατά την πορεία του, ένα πουλί που μεταναστεύει συναντήσει αντίξοες καιρικές συνθήκες, κατεβαίνει και προσγειώνεται. Αν όμως συμβεί να βρίσκεται πάνω από θάλασσα, συνεχίζει την πτήση του σε χαμηλό ύψος, μέχρις ότου συναντήσει στεριά. Με βάση τα διαθέσιμα αποθέματα λίπους, την ταχύτητα της πτήσης και την κατανάλωση ενέργειας ανά ώρα, έχει υπολογιστεί ότι πολλά πουλιά, αφήνοντας τη Νότια Ευρώπη, είναι ικανά να διασχίσουν τη Μεσόγειο και τη Σαχάρα είτε με μία μόνο πτήση, είτε εκτελώντας στάσεις χωρίς να τους είναι απαραίτητο να τραφούν.

Οι μέθοδοι που χρησιμοποιούνται για την μελέτη και παρατήρηση της μετανάστευσης των πουλιών είναι πολλές και διάφορες. Η σημαντικότερη και πλέον διαδεδομένη είναι η δακτυλίωση. Με την τοποθέτηση ενός δακτυλιδιού στο πόδι του πουλιού, μπορούμε να γνωρίζουμε τα σημεία πάνω στη γη όπου βρέθηκε το συγκεκριμένο άτομο. Έτσι, ενώ παλιότερα ήταν γνωστό ότι το κοινό χελιδόνι (Hirundo rustica) βρίσκεται το καλοκαίρι σε όλη την Ευρώπη και το χειμώνα σε όλη την Αφρική (νότια της Σαχάρας), σήμερα γνωρίζουμε ότι οι πληθυσμοί που αναπαράγονται στην Κεντρική Ευρώπη διαχειμάζουν νότια, περίπου μέχρι τον Ισημερινό, ενώ οι πληθυσμοί από τη Ρωσία και την Βρεττανία διαχειμάζουν κυρίως στην Νότιο Αφρική. Κάθε δακτυλίδι έχει χαραγμένο επάνω του έναν μοναδικό αύξοντα αριθμό, ο οποίος συνιστά τον αριθμό ταυτότητας του συγκεκριμένου ατόμου, και μία διεύθυνση στην οποία ο οποιοσδήποτε ευρέτης μπορεί να απευθυνθεί και να μάθει λεπτομέρειες για το άτομο αυτό. Υπάρχουν αρκετά κέντρα δακτυλίωσης σε όλη την Ευρώπη, τα οποία δρούν ως κόμβος ροής πληροφοριών, ενώ παράλληλα μεριμνούν για την αρχειοθέτηση των πληροφοριών, καθώς επίσης και την εκπαίδευση ως προς την ορθή και ακίνδυνη διεξαγωγή της δακτυλίωσης. Στην Ελλάδα, η δακτυλίωση διοργανώνεται από το Ελληνικό Κέντρο Δακτυλίωσης πουλιών, σε συνεργασία με την Ελληνική Ορνιθολογική Εταιρία. Μεταξύ των άλλων μεθόδων για την μελέτη της μετανάστευσης, αναφέρεται η παρακολούθηση από ραντάρ και η χρήση ραδιοπομπών. Οι συγκεκριμένοι ραδιοπομποί μπορούν να στείλουν σήμα μέσω δορυφόρων σε οποιοδήποτε σημείο της γής, αλλά δεν μπορούν να εφαρμοστούν παρά μόνον σε μεγαλόσωμα είδη (πχ χήνες, κύκνοι κλπ) διότι έχουν ελάχιστο βάρος μέχρι 40 γραμμάρια. Επιπλέον έχουν μεγάλο κόστος και είναι εφικτό να εφαρμοστούν μόνο σε περιορισμένο αριθμό ατόμων.

Τα τελευταία χρόνια, η δημιουργία ελαφρύτερων πομπών έδωσε τη δυνατότητα παρακολούθησης και μικρότερων ειδών πουλιών, όπως ο μαυροπετρίτης. Πρόσφατα, η Ελληνική Ορνιθολογική Εταιρία, ξεκκίνησε, για πρώτη φορά, την δορυφορική παρακολούθηση της μετανάστευσης των μαυροπετριτών από τη χώρα μας στις περιοχές διαχείμασής τους, στη ΝΑ Αφρική και τη Μαδαγασκάρη, με στόχο τη διερεύνηση των μεταναστευτικών τους διαδρομών. Για το σκοπό αυτό, χρησιμοποιούνται ελαφροί, ηλιακοί πομποί δορυφορικής κάλυψης, μέσω του συστήματος ΑRGOS, το οποίο χρησιμοποιείται με επιτυχία τις τελευταίες δεκαετίες για την παρακολούθηση των μετακινήσεων διάφορων ζωικών ομάδων. Σε συνέχεια του Προγράμματος LIFE Δράσεις για την προστασία του μαυροπετρίτη (Falco eleonorae) στην Ελλάδα", δορυφορικοί πομποί τοποθετήθηκαν κατά τη διάρκεια της αναπαραγωγικής περιόδου σε 4 μαυροπετρίτες (2 ενήλικα και 2 νεαρά άτομα) στην περιοχή της Άνδρου, στο πλαίσιο του Προγράμματος "Μελέτη και διατήρηση των θαλασσοπουλιών στην Ελλάδα". Η μελέτη αυτή διενεργείται από τον Τομέα Διατήρησης της Ελληνικής Ορνιθολογικής Εταιρείας, σε συνεργασία με το Πανεπιστήμιο Πατρών και με επιστήμονες ειδικούς σε θέματα δορυφορικής παρακολούθησης, καθώς και με την υποστήριξη τοπικών εθελοντών. Ανάλογες δράσεις έχουν υλοποιηθεί τα τελευταία χρόνια στην Ισπανία (Βαλεαρίδες νήσοι) και στη Σαρδηνία. Οι τέσσερις "σεσημασμένοι" μαυροπετρίτες ξεκίνησαν το μεταναστευτικό τους ταξίδι από την Ελλάδα προς την Αφρική τον περασμένο Οκτώβριο. Η παρακολούθησή τους θα συνεχιστεί και την επόμενη χρονιά, ώστε να καταγραφούν οι διαδρομές των πουλιών και κατά την επιστροφή τους στις Ελληνικές νησίδες. Η μεταναστευτική διαδρομή των μαυροπετριτών στους οποίους τοποθετήθηκαν οι πομποί, καταδεικνύει ότι οι τα άτομα του είδους αυτού που επισκέπτονται την Ελλάδα, ακολουθούν τη διαδρομή του Νείλου, δηλαδή κινούνται ανατολικότερα της Σαχάρας, γεγονός που τους προφυλάσσει από τις αντίξοες συνθήκες της ερήμου.

Μεταξύ των άλλων δραστηριοτήτων της, η Ελληνική Ορνιθολογική Εταιρία, κάθε Μάρτη, διοργανώνει και την εκδήλωση "Χελιδονίσματα", προσκαλώντας μικρούς και μεγάλους να υποδεχτούν την άνοιξη και να κατασκευάσουν φωλιές με πηλό για τα χελιδόνια (μια που το χώμα - και όχι μόνον - έχει γίνει πλέον δυσεύρετο στην Αθήνα, και οι άλλοτε συχνοί και αγαπημένοι μικροί φτερωτοί μετανάστες έχουν αρχίσει δυστυχώς όλο και περισσότερο να σπανίζουν)... Παρά το γεγονός ότι οι φυσικές περιοχές της Αθήνας έχουν πλέον περιοριστεί δραματικά σε κάποιες γωνιές του Λεκανοπεδίου, η φύση, σε πείσμα των καιρών, συνεχίζει να υπάρχει και να λειτουργεί όπως παλιά. Οι λόφοι που έμειναν αδόμητοι, τα πάρκα που γλίτωσαν την οικοπεδοποίηση και οι αρχαιολογικοί χώροι είναι σήμερα "νησιά" μέσα στον αφιλόξενο τσιμεντένιο περίγυρο, αποτελώντας καταφύγια άγρια ζωής μέσα στην πόλη. Ο άγνωστος φυσικός πλούτος της Αττικής, όλες αυτές οι μικρές και μεγάλες οάσεις ζωής, εξερευνήθηκαν με τον πλέον ψυχαγωγικό τρόπο, την παρατήρηση πουλιών (birdwatching), στο πλαίσιο του 4ου Αττικού Αγώνα Παρατήρησης Πουλιών που διοργανώθηκε από την ΕλληνικήΟρνιθολογική Εταιρεία (Ε.Ο.Ε.) τον Απρίλιο του 2009. Σχινιάς, Πεντέλη, Πάρνηθα, Λυκαβηττός, Πάρκο "Α. Τρίτσης", Αττικό Άλσος, Εθνικό Πάρκο, Ακρόπολη, καθώς και αρκετά ακόμη πάρκα και ρέματα, αποτελούν σημαντικούς βιότοπους για τα πουλιά. Περιοχές όπου κυριαρχούν τα πουλιά, τα λουλούδια και η φύση γενικότερα. Σε αυτές τις περιοχές, και ο πιο ανεπαίσθητος ήχος έχει κάτι να σου πεί, αρκεί να είσαι σε θέση να τον ακούσεις και να καταλάβεις.



Επιλεκτικές αναφορές

- Εφημερίδα ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ, 19-07-98, "Τα μεταναστευτικά πουλιά", του Τ. Ακριώτη, καθηγητή στο τμήμα περιβάλλοντος του Πανεπιστημίου του Αιγαίου.
- Thomas Alerstam, "BIRD MIGRATION", Cambridge University Press, 1990.

  
Πηγή: Οικολογικό άρθρο από το περιοδικό της ΕΚΟΕ "Εναλλακτική Κτηνιατρική Κατά Φύσιν", τεύχος 36, συγγραφέας Κάκη Πριμηκύρη, κτηνίατρος. Η φωτογραφία είναι από το καταπληκτικό ντοκιμαντέρ του Jacques Perrin Winged Migration , το οποίο μπορείτε να δείτε επίσης εδώ




                                                   Γιατί οι χήνες πετούν σε σχηματισμό
 


                                             

Σχετικός σύνδεσμος: Γιατί τα πουλιά πετούν σε σχηματισμό V (της Λαλίνας Φαφούτη )




Η Άνοιξη είναι ακόμα ζωντανή

Eva Stes/ Ορνιθολογική









Τα κυνηγόσκυλα της καρδιάς μας...




Hunting Dogs of our Heart: Μια σελίδα στο facebook με αγγελίες για κυνηγόσκυλα που χάθηκαν ή βρέθηκαν στα αζήτητα και αξίζουν μια δεύτερη ευκαιρία.

Και η άνοιξη προϊόν του ανθρώπου είναι;









"Και η άνοιξη προϊόν του ανθρώπου είναι", όπως γράφει ο Ελύτης; Επιτρέπεται η προσθήκη ερωτηματικού σε στίχους μεγάλων ποιητών;

Στο Λεξικό τωνΣυμβόλων του Juan-Eduardo Cirlot (εκδόσεις Κονιδιάρη), διαβάζουμε μεταξύ των άλλων ότι τα πουλιά πετούν στον αέρα με την ελευθερία που ο άνθρωπος από τους πανάρχαιους χρόνους επιθυμούσε. Είτε τα θαύμαζε, είτε τα ζήλευε, ο μεγάλος κυρίαρχος της γής είχε από καταβολής κόσμου μία θέση στην καρδιά του για τα πουλιά, και οι συμβολισμοί δεν είναι τυχαίοι. Πάντα και σε όλους τους πολιτισμούς, τα φτερά αντιπροσώπευαν την φαντασία και την πνευματικότητα.

Στην Αρχαία Ελλάδα, ο Έρωτας είχε φτερά. Τα φτερά είναι, σύμφωνα με τον Πλάτωνα, σύμβολα της ευφυϊας και εξύψωσης της ψυχής. Μυθικά ζώα, όπως ο Πήγασος, έρχονται να φορέσουν φτερά, τελειοποιώντας και εξιδανικεύοντας έτσι το είδος που εκπροσωπούν. "Έκανε φτερά.", λέμε ακόμη και σήμερα για κάτι που χάσαμε ή για κάτι πολυπόθητο μεγάλης ζωτικής σημασίας που δεν καταφέραμε να διατηρήσουμε. Όσα όντα δεν έχουν φτερά είναι καθηλωμένα στη γή. Στην αρχαία Ολυμπία η θεά Νίκη απεικονίζεται με φτερά την ώρα που προσγειώνεται. Κατά τον Πελοπονησιακό πόλεμο όμως, οι Αθηναίοι έχτισαν στην Ακρόπολη τον ναό της απτέρου νίκης, όπου φαντάζονται και περιγράφουν αυτήν την θεότητα χωρίς φτερά, μόνο και μόνο για να την διατηρήσουν, να μην την χάσουν και να την κρατήσουν για πάντα δικιά τους. Στους αστραγάλους ορισμένων θεοτήτων και ηρώων εμφανίζονται και πάλι φτερά που αντιστοιχούν στη δύναμη της της κοσμικής εξέλιξης, όπως τα φτερωτά σανδάλια του Ερμή και τα φτερωτά πέδιλα που χρησιμοποίησε ο Περσέας για να σκοτώσει τη Μέδουσα Γοργώ.

Φτερά θα βρούμε στα βάθη των αιώνων και σε πολύ ξεχωριστά αντικείμενα, όπως στις περικεφαλαίες των ηρώων, το κηρύκειο του Ερμή και του αντίστοιχου Ρωμαϊκού θεού Mercurious. Μέσα στους συμβολισμούς τα φτερά εκφράζουν, με το σχήμα και την ιδιαιτερότητά τους, την ποιότητα των πνευματικών δυνάμεων στις οποίες αντιστοιχούν. Τα κέρινα φτερά του Ίκαρου συμβολίζουν την ριζική ανεπάρκεια μιας πολυπόθητης για τον άνθρωπο λειτουργίας. Πτήση: Ελαφρότητα, αλλά και αντοχή. Ανύψωση και ελευθερία.

Η Αιγυπτιακή απεικόνιση της Σφίγγας, πέρασε στον Αρχαίο Ελληνικό πολιτισμό με κάποιες αλλαγές, σαν φρουρός αλλά και στολίδι των τάφων, με κεφάλι γυναίκας, ουρά φιδιού, σώμα λιονταριού και φτερά αετού. Οι Αρχαίοι Έλληνες ήταν αυτοί που έκαναν το κεφάλι της Σφίγγας από ανδρικό γυναικείο, και της πρόσθεσαν επίσης φτερά.

Τα πουλιά μπορούσαν να φέρουν στους ανθρώπους ακόμα και μυνήματα για το μέλλον, αν ήξερε κανείς να διαβάσει τον ερχομό τους, τον τρόπο, τον τόπο και την ιδιαιτερότητα στο πέταγμά τους. Στo μαντείo των Δελφών και της Δωδώνης υπήρχε ιερέας ειδικός για να ερμηνεύει το πέταγμα των πουλιών, και να δίνει στους ανθρώπους καλούς ή κακούς οιωνούς. Κάτι ανάλογο έχει φτάσει μέσα στην καθημερινή ομιλία ακόμα και στις μέρες μας

- Πού το ξέρεις;

Οι Αμερικανοί ιθαγενείς, οι Ινδιάνοι, στων οποίων τον πολιτισμό κυριαρχούν οι μύθοι του αέρα, χρησιμοποιούν φτερά για να στολίσουν τις φορεσιές τους. Πούπουλα κοσμούν την μεγάλη περικεφαλαία του αρχηγού της φυλής, τον εξομοιώνουν συμβολικά με το "πουλί Δημιουργό", και τον συσχετίζουν μαζί του. Τα πούπουλα των πουλιών ανταποκρίνονται στο στοιχείο του αέρα. Ένα πούπουλο ή πολλά μαζί συμβολίζουν τον άνεμο.

Στον Χριστιανισμό τα φτερά συμβολίζουν την ουράνια δικαιοσύνη που πάντα φωτίζει το πνεύμα των ενάρετων. Η κίνησή τους εκφράζει τη Δύναμη που ενώνεται με την Αρετή για να γίνει εφικτή η πραγματοποίηση της πνευματικής εξύψωσης. Σύμφωνα με τον Άγιο Γρηγόριο, τα φτερά και τα πούπουλα φανερώνουν την ενδοσκόπηση και την πίστη. Το φτερό της γραφίδας συμβολίζει το Λόγο.

"Άπιαστο πουλί", κάτι που ο άνθρωπος θαυμάζει αλλά δεν μπορεί να το φτάσει Όμως, τα πουλιά φαίνεται ότι μοιάζουν στον άνθρωπο περισσότερο από άλλα είδη στον τρόπο με τον οποίον επιχειρούν την ερωτική προσέγγιση. Πουλιά με εντυπωσιακά χρώματα, όπως τα παγώνια, και άλλα με πολύ πιο εκλεπτυσμένες αρεττές, όπως η φωνή. Τα ωδικά πτηνά όχι μόνον χρησιμοποιούν την φωνή τους για να καλέσουν τον ερωτικό τους σύντροφο, αλλά και την καλλιεργούν συστηματικά, και τα νεαρά αρσενικά παίρνουν μαθήματα φωνητικής από τα μεγαλύτερα

Έρωτας, άνοιξη, τραγούδι, μουσική και χορός: Μάλιστα χορός. Έχει μελετηθεί ότι κάποια νεαρά αρσενικά πουλιά, ενδημικά της Αυστραλίας, παρακολουθούν τον χορό των έμπειρων εραστών του είδους τους, για να μάθουν να προσελκύουν την καλή τους, όχι μονάχα με τη γλώσσα της φωνής αλλά και με τη γλώσσα του σώματος, όταν φτάσει η κατάλληλη στιγμή. Ο Γάλλος βιολόγος Κλοντ Γκοντίν (Claunde Gudin) επιχειρεί να αποκρυπτογραφήσει τον μηχανισμό με τον οποίο τα διάφορα ζωικά είδη εξασκούν γοητεία στο άλλο φύλο στο βιβλίο του «Φυσική ιστορία της γοητείας". Έναν πολύ βασικό ρόλο παίζουν οι οσμές, οι οποίες προκύπτουν από τις φερορμόνες. Μόνον ο άνθρωπος, που υπακούει σε πολιτισμικούς κανόνες περί υγεινής και αισθητικής, τείνει να τις εξαλείψει. Σύμφωνα με τον Γάλλο συγγραφέα, μία τέτοια υποκατάσταση είναι και η τάση που έχουν οι άνδρες να προσφέρουν στις γυναίκες λουλούδια, στην προσπάθειά τους να υποκαταστήσουν με τα χρώματα και τα αρώματα ό,τι άλλο αρχέγονο θυσιάστηκε στο βωμό του πολιτισμού. Όμως αυτό δεν το κάνει μόνον ο άνθρωπος. Με τα χρώματα και το τραγούδι εξασκούν τη γοητεία τους στο άλλο φύλο και τα πουλιά. Και δεν μοιάζουν με τον άνθρωπο μόνο σ’ αυτό. Ο John Roach από το National Geographic (έρευνα αναδημοσιευμένη στην εφημερίδα "Το Βήμα", τον Μάιο του 2004) γράφει ότι, από όλα τα ζωϊκά είδη, μόνον τα ωδικά πτηνά, ο άνθρωπος, οι φάλαινες, τα δελφίνια και οι νυκτερίδες γεννιούνται με την ικανότητα να δημιουργούν συγκεκριμένους ήχους και, μεγαλώνοντας, να τους διαφοροποιούν και να τους εξελίσσουν. Αυτή η ικανότητα εκμάθησης και δημιουργίας νέων ήχων οφείλεται στο γονίδιο της φωνής FoxP2, που είναι κοινό για τον άνθρωπο και τα πουλιά. Το συγκεκριμένο γονίδιο ενεργοποιείται όταν τα πουλιά βρίσκονται στην διαδικασία εκμάθησης μιας καινούργιας μελωδίας. Στους ανθρώπους έχει ερευνηθεί ότι μία μετάλλαξη σε ένα σχεδόν πανομοιότυπο γονίδιο προκαλεί κληρονομικά μειονεκτήματα στη γλωσσική εκμάθηση, αναφέρει ο ερευνητής Έρικ Τζάρβις, νευροβιολόγος στο Πανεπιστήμιο Duke στη Βόρεια Καρολίνα. Ο Τζάρβις μαζί με τους συνεργάτες του δημοσίευσαν τις μελέτες τους στην επιθεώρηση "Neuroscience". Στις μελέτες αυτές, σημειώνεται ότι τα πρωτεύοντα θηλαστικά, εκτός από τον άνθρωπο, δεν μπορούν να μάθουν ή να μιμηθούν ήχους.  

Η δυνατότητα της φωνητικής εκμάθησης είναι ιδιαίτερα ανεπτυγμένη στα ωδικά πουλιά, στο πουλί του είδους κολιμπρί, στους παπαγάλους, στις νυχτερίδες, στους ανθρώπους και στα θαλάσσια θηλαστικά (φάλαινες και δελφίνια). Το γονίδιο FoxP2 είναι κοινό σε πουλιά και ανθρώπους και έχει να κάνει με το χάρισμα της φωνητικής μαθησιακής ικανότητας. Το γονίδιο αυτό αποδείχτηκε για πρώτη φορά ότι εμπλέκεται στην ανάπτυξη της γλωσσικής επικοινωνίας των ανθρώπων από μία άλλη ερευνητική ομάδα με επικεφαλής τον Άντονι Μόνακο, στο Πανεπιστήμιο της Οξφόρδης την άνοιξη του 2002, και, με βάση αυτή την ανακάλυψη, ο Τζάρβις και οι συνεργάτες του το αναζήτησαν σε άλλα είδη, το βρήκαν στα ωδικά πουλιά, και προχώρησαν στη σύγκρισή του με το αντίστοιχο ανθρώπινο. Στις μελέτες του, ο Τζάρβις υποστηρίζει ότι οι διαδρομές στα εγκεφαλικά κυκλώματα, όσον αφορά στην φωνητική εκμάθηση, είναι παρόμοιες σε πουλιά και ανθρώπους. Άνθρωποι και πουλιά γεννιούνται έχοντας έμφυτο ένα «σετ» φωνημάτων απαραίτητο για την ανάπτυξη της γλωσσικής επικοινωνίας. Άνθρωποι και πουλιά τροποποιούν τα φωνήματά τους και τα τοποθετούν σε τέτοια σειρά ώστε το τελικό αποτέλεσμα να είναι ο λόγος ή το τραγούδι.

Σχετικά με την πολυπλοκότητα του εγκεφάλου των πτηνών, η "Nature Neurosciences Reviews" φιλοξενεί μία πραγματικά επαναστατική μελέτη διεθνούς ομάδας επιστημόνων. Ο εγκέφαλος των πτηνών, υπογραμμίζουν οι επιστήμονες, είναι εξίσου πολύπλοκος, ευέλικτος και εφευρετικός με αυτόν των θηλαστικών. Ομάδα 29 επιστημόνων από έξι χώρες, που έχουν δημιουργήσει το "Avian Brain Nomenclature Consortium", και έχουν μελετήσει συστηματικά επί επτά χρόνια τον εγκέφαλο των πτηνών, υποστηρίζουν ότι και αυτά διαθέτουν εξελιγμένη νοημοσύνη. Ωρισμένοι επιστήμονες από αυτήν την ομάδα υποστηρίζουν ότι η οξύνοια είναι θέμα συνάψεων, και ωρισμένοι άλλοι ότι η νοημοσύνη των πουλιών οφείλεται στην επέκταση ενός αρχέγονου τμήματος του εκεφάλου των θηλαστικών και στην χρησιμοποίησή του με νέους τρόπους.

Όπως και να έχει το ζήτημα, η νέα προσέγγιση στην μελέτη του εγκεφάλου των πτηνών ερμηνεύει πολλές συμπεριφορές τους, οι οποίες αποδεικνύουν την υψηλή νοημοσύνη τους. Για παράδειγμα, τα κοράκια κατασκευάζουν μικρά αγκίστρια και δόρατα, τα οποία χρησιμοποιούν για να συλλέγουν την τροφή τους. Επίσης κάποια από αυτά εκπαιδεύτηκαν σε Ιαπωνικό Πανεπιστήμιο να περιμένουν υπομονετικά στο πεζοδρόμιο μέχρις ότου ανάψει κόκκινο φώς για τα αυτοκίνητα. Μόλις τα αυτοκίνητα σταματήσουν, τα κοράκια τοποθετούν καρύδια στο δρόμο και, όταν τα διερχόμενα αυτοκίνητα σπάσουν το σκληρό περίβλημα, τότε αυτά επιστρέφουν στο πεζοδρόμιο, για να απολαύσουν αμέσως μετά τον νόστιμο καρπό! Οι γκρίζοι αφρικανικοί παπαγάλοι μαθαίνουν όχι μόνο να μιλούν, αλλά έχουν αίσθηση του χιούμορ και δημιουργούν νέες λέξεις. Κάποια ωδικά πτηνά μπορούν να μάθουν μέχρι 2000 διαφορετικές μελωδίες, ενώ τα περιστέρια μπορούν να ξεχωρίσουν 752 διαφορετικά οπτικά πρότυπα και να επιλέξουν ποιό από αυτά είναι ανθρώπινο δημιούργημα και ποιό υπάρχει στη φύση. "Διαπιστώνουμε την ύπαρξη πανέξυπνων πτηνών που καταφέρνουν εκπληκτικά πράγματα, στα οποία θα δυσκολεύονταν ακόμα και τα πιο έξυπνα θηλαστικά", υποστηρίζει ο Τομ Σμάλντερς του Πανεπιστημίου του Νιούκαστλ, και τις απόψεις αυτές δημοσιεύει η Sandra Blakeslee στο "New York Times" και αναδημοσιεύει η Ελληνική εφημερίδα "το Βήμα", τον Φεβρουάριο του 2005.

Αυτά λοιπόν αλλά όχι μόνον. Τα πουλιά διαθέτουν επίσης πολύ προχωρημένες "γνώσεις" αρχιτεκτονικής. Από τα διάφορα αρχιτεκτονικά επιτεύγματα του ζωϊκού βασιλείου (φράγματα καστόρων, λαβύρινοι τερμιτών κλπ), εκείνο το οποίο χαρακτηρίζεται ως το πλέον αξιοθαύμαστο από τους ειδικούς είναι οι φωλιές των πουλιών. Κάθε άνοιξη εκατομμύρια φωλιές φτειάχονται σε διάφορα σημεία, με τους ιπτάμενους κατασκευαστές τους να χρησιμοποιούν πλήθος φυσικών αλλά και τεχνητών υλικών. Μία τουλάχιστον έρευνα στην επιστημονική βιβλιογραφία αποδεικνύει την παραπάνω διαπίστωση, αφού έχουν γραφτεί ελάχιστα πράγματα για τέτοιου είδους αρχιτεκτονικές κατασκευές. Ο καθηγητής Μάικ Χάνσελ, βιολόγος στο Πανεπιστήμιο της Γλασκώβης, από την δεκαετία του 80 ασχολείται επισταμένως με τις τα επιτεύγματα των ιπτάμενων αρχιτεκτόνων. Οι φωλιές των πουλιών ακολουθούν συνήθως έναν λειτουργικό, απλό, αλλά και κομψό σχεδιασμό. Ο Χάνσελ διακρίνει και περιγράφει τις διαφορετικές ομάδες υλικών που χρησιμοποιούν τα πουλιά στην κατασκευή της φωλιάς τους: Το "θεμέλιο" αποτελεί την βάση που στηρίζει την φωλιά. Η εσωτερική επένδυση αποτελείται από ένα μονωτικό στρώμα, ενώ η εξωτερική χρησιμοποιεί για "καμουφλάζ" ένα λεπτό φύλλο κάποιου υλικού επιλεγμένου ώστε να μην εντοπίζεται εύκολα. Αν η φωλιά είναι κρεμαστή (πχ από κάποιο κλαδί), θα χρειαστεί η δημιουργία και κάποιου επιπλέον υποστηρικτικού μηχανισμού. Το βασικότερο συνδετικό υλικό είναι το μετάξι από τα κουκούλια των αυγών της αράχνης, τις κολλητικές ιδιότητες του οποίου εκμεταλλεύονται τα πουλιά για να "δέσουν» την όλη κατασκευή. "Τα πουλιά αρχικά φτειάχνουν το πάτωμα της φωλιάς και, στην συνέχεια, χρησιμοποιώντας το κολλητικό μετάξι, φτειάχνουν τα τοιχώματα", αναφέρει ο Χάνσελ. Και κάτι επιπρόσθετα εντυπωσιακό σε όλη αυτήν την ιστορία είναι η διαδικασία επιλογής του σημείου όπου θα γίνει η φωλιά. Έχει διαπιστωθεί από τις έρευνες ότι τα πουλιά επιλέγουν την τοποθεσία κατασκευής της φωλιάς τους έτσι ώστε όλα τα απαραίτητα κατασκευαστικά υλικά να είναι διαθέσιμα σε απόσταση μικρότερη των 100 μέτρων από το επιλεγμένο σημείο. Οι ειδικοί δεν μπορούν ακόμη να εξηγήσουν το πώς τα πουλιά εντοπίζουν το σημείο αυτό.

Οι ειδικοί δεν μπορούν ακόμη να εξηγήσουν πολλά πράγματα. Είδη που νοσούν και άλλα που οριστικά εξαφανίζονται. Ανατροπές ισορροπίας. Επιδημίες. Επιστημονικές ανησυχίες. Φόβος. Σύγχρονος άνθρωπος. Βίος και επιβίωση. Γνώση, επίγνωση, αλληλεξάρτηση, ανάγκη. Λέξεις που απειλούνται με ανεπανόρθωτη αλλοίωση. Σώματα καθηλωμένα στη γή, τρομαγμένα, βαρειά και ακίνητα. Χρώματα που χάνονται. Ομορφιά που τραυματίζεται και ψυχορραγεί. Κίνδυνος απώλειας ζωής. Κίνδυνος απώλειας ελευθερίας. Ταραχή και σύγχιση. Πανικός. Κι’ όμως ήρθε η άνοιξη. "Και η άνοιξη προϊόν του ανθρώπου είναι", γράφει ο Ελύτης. Είναι η άνοιξη προϊόν του ανθρώπου ή προϊόν της φύσης; Και πόσο υπεύθυνοι είμαστε εμείς οι άνθρωποι ως διαχειριστές της άνοιξης; 

Ένα παλιό αγαπημένο τραγουδάκι της Μαριανίνας Κριεζή τελειώνει έτσι: "Ο ουρανός είναι παιδιά γεμάτος αγγέλους, γι’ αυτό να μην πυροβολείτε τον ουρανό"... 


Πηγή: Τεύχος 20 του περιοοδικού "Εναλλακτική Κτηνιατρική κατά φύσιν" -  Συγγραφέας του άρθρου η κτηνίατρος Κάκη Πριμηκύρη
 
Photo


_____________________________________

update Ιανουάριος 2020

Πολύ καλό ντοκιμαντέρ της Ελληνικής Ορνιθολογικής Εταιρείας για το ανοιξιάτικο κυνήγι: https://youtu.be/rkdLEuR_t6o (via Ασφαλή καταφύγια για τα άγρια πουλιά)    

Κάποτε γνώρισα ένα μεταναστευτικό πουλί...








 Μεταναστεύω κάθε άνοιξη και φθινόπωρο. Με τις τελευταίες αναλαμπές του ήλιου τεντώνομαι, ξεδιπλώνομαι, χτυπάω τις φτερούγες μου κι ανέρχομαι. Ακολουθώντας τα ανοδικά ρεύματα ανυψώνομαι κι όταν φτάσω ψηλά στον ουρανό, μετεωρίζομαι κοιτάζοντας για λίγο τον ήλιο που δύει κι αφήνομαι στα ρεύματα να με οδηγήσουν. Το ταξίδι θα είναι μακρύ, επίπονο, επικίνδυνο.

Διασχίζω νύχτα την ηπειρωτική ενδοχώρα για να βγω στη Μεσόγειο. Κοντά μου πετούν σμήνη πουλιών που μετακινούνται για να φωλιάσουν και να ξεχειμωνιάσουν στα νότια. Χιλιάδες πετούμενα πετούν παράλληλα, άλλα πιο ψηλά, άλλα πιο χαμηλά. Φτάνοντας στη Μεσόγειο θα σταματήσουμε στα νησιά. Κάποια πουλιά θα συνεχίσουν το ταξίδι τους προς τα νότια, στα μεγάλα τροπικά δάση της κεντρικής Αφρικής, για να διαχειμάσουν.

Οι πτήσεις είναι μεγάλες, εξουθενωτικές. Ανεμοπορείες εκατοντάδων, χιλιάδων χιλιομέτρων. Αντίξοες καιρικές συνθήκες. Στο σκοτάδι ακούγονται κραυγές και κρωξίματα, δίπλα μου πετούν κι άλλοι σπιζαετοί, αετογερακίνες και βραχοκιρκίνεζα. Για να μην κουράζομαι και για να διατηρώ τους μυς μου σε καλή κατάσταση, αφήνομαι στις αέριες μάζες που μετακινούνται, επωφελούμαι από τα θερμά και ψυχρά ρεύματα του αέρα,διορθώνω κάθε τόσο την πορεία μου με το ένστικτο.

Πολλά είναι τα πουλιά που αποπροσανατολίζονται και χάνονται στη διαδρομή. Κάθε φθινόπωρο συναντώ στο Αιγαίο τα γνωστά σμήνη των πουλιών που κατεβαίνουν από τα βόρεια, ενώ την άνοιξη έρχονται σε μεγάλους αριθμούς από την νοτιοανατολική Ασία και την Αφρική κοπάδια σουσουράδες κι αγιοπούλια που έχουν πίσω τους πολυήμερες πτήσεις πάνω από ερήμους και στέπες. Φτάνουν εξουθενωμένα στα ερημονήσια και τις βραχονησίδες για να φωλιάσουν. Ελατοπαπαδίτσες και καμποδεντροβάτες κατευθύνονται στη Σάμο, στα δάση της Λέσβου φωλιάζουν τουρκοτσοπανάκια, ενώ τα φοινικόπτερα τραβάνε για τη Νάξο, την Κω, τη Λήμνο και εκεί ξεχειμωνιάζουν. Στην Πολυνησία των Αρκιών μαζεύονται στεριανά πουλιά, αγριοπερίστερα, πετροχελίδονα, κόρακες, στη Σύμη και στις νησίδες Κατσούνι και Λέβηθα πάνε σκουρόβλαχοι, σμυρνοτσίχλονες, σταχτοτσικνιάδες και στην Κίναρο ολόκληρες αποικίες βαρβακιών. Τιτιβίσματα, κελαηδίσματα, κραυγές από τις τσίχλες στα ηλιοβασιλέματα.

Στα πελάγη και στην ανοιχτή θάλασσα φτερουγίζουν θαλασσοπούλια, ψαραετοί, γλαρόνια, βουτηχτάρια, θαλασσοκόρακες ακολουθώντας τα κοπάδια των ψαριών. Βλέπω κήτη που περνούν αργά, μεγαλόπρεπα, το στενό Άνδρου-Τήνου. Μέσα στο νερό διακρίνονται όλα πεντακάθαρα. Κοπάδια ψαριών κολυμπούν στους έρημους όρμους, στιγμιαία με τυφλώνει η λάμψη από χιλιάδες σαρδέλες που ασημίζουν στο πρώτο φως της ημέρας. Βλέπω την ποσειδωνία, τα γοργόνια και τους πλαγκτονικούς οργανισμούς που μεταφέρονται από τα θαλάσσια ρεύματα σπινθηρίζοντας, ενώ τα ψάρια ακολουθούν. Στην περιοχή μεταξύ Ρόδου και Καστελόριζου ένας λευκός καρχαρίας στριφογυρίζει και χαϊδεύεται στα κύματα. Τα θαλασσοπούλια πετώντας αγγίζουν σχεδόν τους αφρούς…

Στη Μεσόγειο οι κάτοικοι τηρούν αυστηρά τις "τοπικές παραδόσεις": Κάθε χρόνο, στις περιόδους της ανοιξιάτικης και φθινοπωρινής μετανάστευσης των πουλιών, οι πουλοπιάστες του Αιγαίου στήνουν άρες και ξόβεργες, στην Κύπρο τοποθετούν βερκάδες, οι Ισπανοί βάζουν parany, οι Ιταλοί στήνουν roccolo vischio. Κοντά στα νερά, στις βρύσες, στους θάμνους, στα δέντρα, βέργες καλυμμένες με ιξόκολλα και δίχτυα για να παγιδεύσουν τα πουλιά. Βάζουν κραχτόκλουβα με καρδερίνες, φλώρια και σκαρθάκια και μαγνητόφωνα με κελαηδίσματα για να παγιδεύσουν τσίχλες, κοτσύφια, λούγαρα, σπίνους, πετρόσπινους, φανέτα, τσίφτες, φλιτζούνια και αμπελουργούς που ακολουθούν το κάλεσμα του κράχτη. Οι κτηνοτρόφοι ρίχνουν δηλητηριασμένα δολώματα για τις κουρούνες. Και στο τέλος κάθε καλοκαιριού, όταν επιστρέφουν τα μεταναστευτικά πουλιά στο νότο, ξεχύνονται οι κυνηγοί με τα πυροβόλα όπλα και αρχίζει η εξόντωση χιλιάδων πτηνών.

Προσπαθώντας να περάσουν νύχτα τα σύνορα οι μετανάστες σκοτώνονται, ακρωτηριάζονται από νάρκες, βάλλονται από πυροβόλα όπλα, πεθαίνουν από ασφυξία και έλλειψη τροφής στοιβαγμένοι μέσα σε κοντέινερ. Και όσοι, τέλος, επιζούν αντιμετωπίζουν το απλωμένο δίχτυ των προκαταλήψεων, την καχυποψία, την καθημερινή προσβολή, την καταστολή, μια εχθρική στάση εξαιτίας της διαφορετικής γλώσσας, της διαφοράς χρώματος και χαρακτηριστικών, της διαφοράς θρησκείας. Και όταν μπουν στην αγορά εργασίας, κάτω από απάνθρωπες συνθήκες, θα πουλήσουν με εξευτελιστικούς όρους την εργατική τους δύναμη, ακόμη και το ίδιο το κορμί τους, προκειμένου να επιβιώσουν.

Κάποτε γνώρισα ένα μεταναστευτικό πουλί... Λίγα χρόνια πριν, προσγειώθηκε στο νησί μας με το μικρό του νεοσσό μαζί. Ο πρόσφυγας Ρεζά μου ζήτησε να κάτσουμε παρέα να μου διηγηθεί την περιπέτεια της ζωής του. Δεν έγινε. Πέθανε λίγο καιρό μετά, ξαφνικά. Οι άνθρωποι μεταναστεύουν, όπως και τα πουλιά. Φυγάδες για λόγους επιβίωσης, διωγμένοι από πολέμους, αυτοεξόριστοι για τις ιδέες τους, φοβούμενοι θρησκευτικούς διωγμούς, ξενιτεύονται στα μητροπολιτικά βιομηχανικά κέντρα μαγνητισμένοι από την έλξη του πολιτισμού που παράγει την αφθονία. Κάθε μέρα δεκάδες, εκατοντάδες Κούρδοι, Ιρακινοί, Ιρανοί, Πακιστανοί, Αφγανοί, Κινέζοι, Ινδοί, Αιγύπτιοι, Αιθίοπες, Σουδανοί, Τυνήσιοι, Ρουαντέζοι, Σομαλοί εγκαταλείπουν τα σπίτια, τις χώρες τους και αποδημούν. Οι επαγγελματίες περάτες στις δυτικές τουρκικές ακτές, σε περιοχές του Λιβάνου, στη Συρία, στην Κύπρο, στις αφρικανικές ακτές, εισπράττουν πορθμεία για να διαπεραιώσουν με ταχύπλοα, πλαστικές ή ξύλινες βάρκες, θαλαμηγούς, αλιευτικά σκάφη και φορτηγά πλοία τους μετανάστες στα νησιά του Αρχιπελάγους. Νύχτα τους αποβιβάζουν σε όρμους κρυφούς, σε ακατοίκητες νησίδες, σε μικρονήσια, σε βραχονησίδες ή στα μεγάλα νησιά... Γράφω αυτό το κείμενο έχοντας κατά νου το τολμηρό πέταγμα του Ιρανού Ρεζά πάνω από στεριά και θάλασσα και όλων εκείνων που φτερουγίζουν μακριά από πατρίδες που τους πληγώνουν κι η θάλασσα του Αιγαίου γίνεται ο τάφος τους. Ζούμε σε μια χώρα μετανάστατη που έχει ερημώσει από μνήμες… Στα περάσματα του Αιγαίου οι ουρανοί πλημμυρίζουν με φτερωτούς μετανάστες και τα κύματα ξεβράζουν κουφάρια ανθρώπων που πίστεψαν ότι μπορούν να ξεγελάσουν τη μοίρα τους.


Διεθνείς Συμβάσεις Προστασίας:

- Οικουμενική Διακήρυξη των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου, Άρθρο 14: Κάθε άνθρωπος που καταδιώκεται έχει το δικαίωμα να ζητά άσυλο και να του παρέχεται άσυλο από άλλες χώρες…

- Οδηγία 79/409 και απόφαση του Συμβουλίου της Ευρωπαϊκής Ένωσης για τη διατήρηση των αγρίων πουλιών: Τα κράτη-μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης καθόρισαν τις πιο κατάλληλες περιοχές, ως "Περιοχές Ειδικής Προστασίας", για τη διατήρηση των πουλιών και υιοθετούν κατάλληλα μέτρα για τα τακτικά εμφανιζόμενα μεταναστευτικά είδη, λαμβάνοντας υπόψιν τους την ανάγκη προστασίας τους στην γεωγραφική, θαλάσσια και χερσαία περιοχή, όπου εφαρμόζεται αυτή η οδηγία, όσον αφορά στις περιοχές αναπαραγωγής, αλλαγής φτερώματος, ξεχειμωνιάσματος καθώς και στους σταθμούς κατά μήκος των μεταναστευτικών τους οδών…





"Γνώρισα ένα μεταναστευτικό πουλί": ένα κείμενο του Τέο Ρόμβου, που με έβαλε στον πειρασμό να το αντιγράψω, αλλάζοντας λιγάκι τη δομή του. 


Παγκόσμια Ημέρα του Σπουργίτη





Σήμερα , 20 Μαρτίου, είναι Διεθνής Ημέρα της Γης, Παγκόσμια Ημέρα Αποχής από το Κρέας, Διεθνής Ημέρα Αστρολογίας, Παγκόσμια Ημέρα Θεάτρου για τα Παιδιά και τους Νέους, Διεθνής Ημέρα Γαλλοφωνίας, Παγκόσμια Ημέρα Αφήγησης, και Παγκόσμια Ημέρα του Σπουργίτη!

Σύμφωνα με την Ελληνική Ορνιθολογική Εταιρία, στην Ευρώπη υπάρχουν 6 είδη σπουργιτών: Ο Σπιτοσπουργίτης, ο Χωραφοσπουργίτης, ο Μεσανατολικός Σπουργίτης, ο Δεντροσπουργίτης, ο Πετροσπουργίτης και ο Κοινός Χιονόστρουθος. Ο πρώτος (Passer domesticus), μόνιμος κάτοικος των πόλεων και σε άμεση εξάρτηση από τις δραστηριότητες των ανθρώπων, απειλείται κυρίως από τα εντομοκτόνα που δηλητηριάζουν την τροφή του και από τις κεραίες της κινητής τηλεφωνίας. Διαβάστε περισσότερα εδώ.



Η Παγκόσμια Ημέρα του Σπουργίτη διοργανώνεται κάθε χρόνο τέτοια μέρα με πρωτοβουλία δύο περιβαλλοντικών οργανώσεων, της Ινδικής Nature Forever Society και της Γαλλικής Eco-Sys Action.




http://on.fb.me/1bdQtKb







The Inner Lives of Animals




Τρίτη 19 Μαρτίου 2013

I hope you're not lonely, without me...


                                                                          


Society                                                                        

Oh it's a mystery to me.
We have a greed, with which we have agreed...
and you think you have to want more than you need...
until you have it all, you won't be free.

Society, you're a crazy breed.
I hope you're not lonely, without me.

When you want more than you have, you think you need...
and when you think more then you want, your thoughts begin to bleed.
I think I need to find a bigger place...
cause when you have more than you think, you need more space.

Society, you're a crazy breed.
I hope you're not lonely, without me.
Society, crazy indeed...
I hope you're not lonely, without me.

There's those thinkin' more or less, less is more,
but if less is more, how you keepin' score?
It means for every point you make, your level drops.
Kinda like you're startin' from the top...
and you can't do that.

Society, you're a crazy breed.
I hope you're not lonely, without me.
Society, crazy indeed...
I hope you're not lonely, without me
Society, have mercy on me.
I hope you're not angry, if I disagree.
Society, crazy indeed.
I hope you're not lonely...
without me.

Written by Jerry Hannan
 

Music for the Motion Picture Into the Wild

Lyrics at http://www.metrolyrics.com/society-lyrics-eddie-vedder.html



 
(video made by Leilani Munter)



Παιδιά για έναν καλύτερο πλανήτη


Όλοι μιλούν για την ανάγκη να φτειάξουμε έναν πλανήτη καλύτερο για τα παιδιά μας. Μήπως όμως θα μπορούσαμε να φτειάχναμε επίσης και καλύτερα παιδιά για τον πλανήτη μας; 

  
http://pansyn.org/?p=2558




Διαδίδουν τη ρετσινιά ότι, για ν' ασχοληθείς το διπλανό σου, πρέπει να είσαι χορτασμένος και να έχεις χρόνο για πολυτέλειες. Μόνο που υτή τη φορά  τη φράση την  άκουσα από έναν μαθητή πέμπτης δημοτικού. Κι αυτός προφανώς από κάπου αλλού. Τον έμαθαν ότι θα βρίσκει κλειστά αυτιά πριν καν δοκιμάσει να μιλήσει. .

ωωώρα με την κρίση... ποιος θα κάτσει να ασχοληθεί με τα ζώα";... Παλιά ατάκα, απλά στη θέση της κρίσης ήταν κατά καιρούς όλα τα κοινωνικά ζητήματα, τα οποία και προφανώς ποτέ στην ιστορία δεν λύθηκαν εξ ολοκλήρου. Λες και δεν υπήρχαν πάντα κάποιοι που θέλουν να εκμεταλλεύονται τους άλλους και που, όσο τους το επιτρέπουμε, θα μάς καβαλάνε. Λίγο το 'να, λίγο τ' άλλο, δικαιολογίες πολλές που μεταθέτουν την ενασχόληση με το ζήτημα των  ζώων σε ένα φανταστικό παράδεισο. 

Λες και δεν είμαστε κι εμείς ζώα. Μετά από μια σχετική έρευνα εκπαιδευτικών που διάβασα, άρχισα να ρωτάω τους μαθητές: "Εμείς είμαστε ζώα"; Γέλια... "Κάποιοι είναι", πειράζουν ο ένας τον άλλο. Πολλοί λένε ότι όχι, δεν είμαστε, το ίδιο απαντούν άλλωστε σύμφωνα με την ίδια έρευνα και πολλοί μεγάλοι. "Μα είμαστε διαφορετικοί"! 

Είμαστε διαφορετικοί. Ε και; Όλα  τα είδη διαφορετικά είναι, γι' αυτό άλλωστε τα έχουμε ταξινομήσει ως τέτοια. Ο ιππόκαμπος τι να πει δηλαδή που γεννάει ο αρσενικός; Τη στιγμή που αυτοδιαχωρίζεσαι από τα άλλα ζώα, αποκόβεσαι (στο κεφάλι σου) από τη φύση. Κι άντε μετά να συνεννοηθούμε, τι είναι πράσινο και τι είναι ανάπτυξη. 

Εντάξει είμαστε ζώα, αλλά είμαστε ζώα ανώτερα. Είμαστε πιο έξυπνοι. Δικός μας όρος η ευφυΐα και οι καμιά δεκαριά ορισμοί της,  δικά μας και τα τεστ νοημοσύνης, στημένο το παιχνίδι. Μιλάμε, έχουμε πολιτισμό, κι αυτά μπαίνουν στο τραπέζι. Λες και τα άλλα είδη δεν επικοινωνούν μεταξύ τους με σφυρίγματα, και υπέρηχους , πετάγματα, χορούς και τη γλώσσα του σώματος. Λες και γλώσσα είναι μόνο αυτή που μιλάω εγώ. Δηλαδή, όταν ο άλλος μιλάει σε γλώσσα που δεν την καταλαβαίνω; Κι' αν ο πολιτισμός του δεν περιλαμβάνει υπερκατασκευές και διαρκές ξεζούμισμα του πλανήτη; Υπάρχουν ανώτεροι δηλαδή και κατώτεροι, και τα κριτήρια είναι αυτά. Ανωτερότητα. Μάλιστα. Επικίνδυνα πράγματα.

Όλα τα ζώα είναι ίσα αλλά... υπάρχουν και ζώα που είναι πιο ίσα από άλλα φαίνεται. Αλλιώς γιατί προστατεύουμε τη θαλάσσια χελώνα; Τι παραπάνω έχει από τη χελωνίτσα της αυλής μου, ή από εκείνες του γλυκού νερού που τις αιχμαλωτίζουν σε γυάλες; Γιατί έχουν μείνει λίγες και κοντεύουν να εξαφανιστούν. Κι εμένα τι με νοιάζει; Είμαστε κι εμείς μέρος του τροφικού πλέγματος, κι αν είδος ζώου εξαφανιστεί, αυτό θα έχει συνέπειες και για μάς. Μααάλιστα... Για αυτό μάς μαθαίνουν να μάς ενδιαφέρει. Όχι επειδή η χελώνα και η κάθε χελώνα θέλει και θα κάνει ό,τι μπορεί για  να παραμείνει ζωντανή, όχι επειδή δεν υπάρχει λόγος να ζούμε σε βάρος της και να καταστρέφουμε παραλίες και βυθούς για να βγάλουν χρήματα οι ξαπλωστρο-ομπρελάδες και οι ξενοδόχοι και οι τράτες. Όχι. Το κριτήριο είναι αν θα πειράξει εμάς. Τη δική μας τη γούνα φυλάμε δηλαδή. Αν η επιστήμη και οι τεχνολογία μάς τάξουν ότι θα καλύψουν όλες τις ανάγκες μας με τεχνητό τρόπο, να τ' αφήσω όλα να καούν δηλαδή;  

Τι μαθαίνουν τα παιδιά για τα ζώα και τι για τη φιλία, το σκέφτομαι και τραβάω τα μαλλιά μου.  "Οι φίλοι μας τα ζώα" τους λένε. Όχι, δεν είμαι φίλος όταν σε κλείνω σε κλουβί, όταν δεν σέβομαι ότι είσαι διαφορετικός από μένα, όταν δεν σού αφιερώνω το χρόνο και την προσοχή μου, όταν μπερδεύω τις ανάγκες μου με δικές σου, όταν σε θέλω δίπλα μου για διακοσμητικό, ίσα- ίσα να μην είμαι μόνος. Τους φίλους δεν τους αγοράζω και δεν τους παραγγέλνω. Τους διαλέγω και με διαλέγουν. Τους φίλους δεν τους παρατάω ένα ωραίο πρωί επειδή ζορίστηκα.  

Ξέρουν τα παιδιά ότι υπάρχουν κάποιοι που χτυπούν τα ζώα, κάποιοι που τα σκοτώνουν, κάποιοι που τα δηλητηριάζουν. Ξέρουν και ότι υπάρχουν ζώα που δεν βγαίνουν ποτέ στη ζωή τους διάλειμμα γιατί είναι μόνιμα δεμένα, ή γιατί είναι σε κλουβιά. Σκεφτείτε - τους ρίχνω την ερώτηση βόμβα - πώς θα ήταν αν δεν βγαίνατε καθόλου διάλειμμα στο σχολείο; Ψάχνουμε να καταλάβουμε γιατί κάποιοι άνθρωποι τους το κάνουν αυτό. Και κυρίως τι μπορούμε και τι είμαστε διατεθειμένοι εμείς να κάνουμε. Από τώρα, όχι όταν μεγαλώσουμε. Μόνοι μας, χωρίς να περιμένουμε από "ειδικούς" και "μεγάλους", με δυο φίλους, με όλη την τάξη. Με τους γονείς, αν ακούσουν. Κι' αν δεν ακούσουν, θα τους τα πούμε όλοι μαζί στη σχολική γιορτή.  

Τελικά μάς νοιάζει όταν ο διπλανός μας είναι σε αδύναμη θέση; Κάνουμε κάτι ή προσπερνάμε; Όταν πεινάει; Μάς νοιάζει όταν τον κακοποιούν, τον στριμώχνουν, τον κλωτσάνε; Ποιον διπλανό μας; Αυτόν που ξέρουμε μόνο; Ένα παιδί; Έναν ηλικιωμένο; Αυτόν που θα μας ζητήσει βοήθεια; Κι αν τη ζητά σε άλλη γλώσσα; Θα τρέξουμε να βοηθήσουμε ένα σκύλο; Μια γάτα; Για τα περιστέρια μάς νοιάζει; Για τις πέρδικες και τις μπεκάτσες; Πού βάζω τη γραμμή και με ποιο κριτήριο; Αν η κακοποίηση ονομάζεται έθιμο, παράδοση; 

Ούτε οι πολλοί ούτε οι παλιοί έχουν πάντα δίκιο. Κι αν όλοι οι άλλοι μού λένε ότι έτσι είναι τα πράγματα, ότι το μεγάλο ψάρι τρώει το μικρό; Μήπως τότε να κάτσουμε να μας φάνε οι μεγαλοεταιρείες, οι μεγαλοεπενδυτές και οι μεγαλομέτοχοι; Δύσκολες ερωτήσεις που όμως, τα παιδιά τουλάχιστον, δεν τις φοβούνται.






                                                  
 
http://www.arcturos.gr/eshop/dyn/gal/big/110112113816.jpg

Όλοι μιλούν για την ανάγκη να φτειάξουμε έναν καλύτερο πλανήτη για τα παιδιά μας. 
Μήπως όμως θα μπορούσαμε να φτειάχναμε επίσης και καλύτερα παιδιά για τον πλανήτη μας; 
Το σχόλιο το διάβασα εδώ και τη φωτογραφία τη βρήκα εδώ.








http://tinyurl.com/d573doe


Είμαστε ζώα και είτε έχουμε δύο ή περισσότερα ή καθόλου πόδια, είτε έχουμε μουστάκια, ή μάτια ή κεραίες, είτε ζούμε στη ζέστη ή στο κρύο, μέσα η έξω από το νερό, σε μικρές ή σε τεράστιες ομάδες, όλα τα ζώα θέλουμε να ζήσουμε, και να ζήσουμε όσο πιο ελεύθερα γίνεται.



Created in French by Yvon Godefroid
Translated into English by Karen Trevayne






Αφίσσες




Δείτε επίσης: Συμβιώνω με τα ζώα γύρω μου