Η τεράστια κοινωνική σημασία των βλακών στον σύγχρονο βίο

           

 

H βλακεία, ως αντίθετο της ευφυΐας, χαρακτηρίζει ιδιαίτερα ορισμένους τύπους και ομάδες ανθρώπων που βλέπουν την εξουσία σαν πηγή εξυπηρέτησης ιδιοτελών συμφερόντων και πελατειακών διασυνδέσεων. Έτσι οι "βλάκες", εν αντιθέσει προς τους ευφυείς, επιδιώκουν, συνήθως με ανέντιμα, αθέμιτα ή και παράνομα μέσα, να εξυπηρετήσουν ιδιοτελή συμφέροντα εις βάρος του κοινού αγαθού. Το πρόβλημα τους ομως είναι ότι δεν διαθέτουν την διανοητική ικανότητα να διακρίνουν τις μακροπρόθεσμες επιπτώσεις των ενεργειών τους στην κοινωνία και στον ίδιο τους τον εαυτό.

 

Ο κοινωνιολόγος Ευάγγελος Λεμπέσης διετέλεσε πολιτικός σχολιαστής, αρθρογράφος, καθηγητής Παντείου, αρχισυντάκτης πολλών εντύπων, διευθυντής ραδιοφωνικού σταθμού Αθηνών και πολλά άλλα, από το 1930 μέχρι το 1956 περίπου.  Γεννήθηκε στη Χαλκίδα το 1906 και σπούδασε στη Γερμανία. Το δοκίμιο αυτό, που γράφτηκε στην αρχική του μορφή στην καθαρεύουσα το 1941, δημοσιεύτηκε για πρώτη φορά τον Σεπτέμβριο του 1941 στο νομικό περιοδικό "Εφημερίς των Ελλήνων Νομικών" και αναδημοσιεύτηκε τον Νοέμβριο του 1976 στο νομικό περιοδικό "Διοικητική Δικαιοσύνη", αποτελεί μια κοινωνική κριτική εναντίον της διαφθοράς και της αναξιοκρατίας, και σήμερα κυκλοφορεί τόσο σε έντυπη όσο και σε ηλεκτρονική μορφή. Πρόκειται για μία μελέτη που διατρέχεται από ένα πολύ ιδιάζον χιούμορ και έχει στόχο να αναδείξει ουσιώδεις διαστάσεις και όψεις της παθογένειας της νεοελληνικής κοινωνίας, οι οποίες φαίνεται να είναι διαχρονικές και οπωσδήποτε σύγχρονες.

 

 

ΤΑΞΙΝΟΜΗΣΗ ΤΩΝ ΒΛΑΚΩΝ

Οι βλάκες ταξινομούνται σε δύο κύριες μεγάλες ομάδες, τελείως αντίθετες μεταξύ τους, και ακόμη άλλες τρείς παραλλαγές. Η πρώτη ομάδα βρίσκεται στις κατώτερες κοινωνικές βαθμίδες, κατέχει τις υποδεέστερες κοινωνικές θέσεις και αποτελεί αντικείμενο εκμετάλλευσης. Το ενδιαφέρον εστιάζεται κυρίως στη δεύτερη ομάδα, οι βλάκες της οποίας  κατέχουν σπουδαίες θέσεις στην κοινωνία. Με βάση την αρχή της ελαχίστης προσπαθείας, συνασπίζονται για να αντιμετωπίσουν μια ισχυρότερη δύναμη στο πρόσωπο των ολίγων ή του ενός, και οργανώνονται σε ομάδες, οι οποίες στην κοινωνιολογία ονομάζονται "κλίκες".

Αυτός ο τύπος ανθρώπου έχει μία μανία, να ανήκει σε οργανώσεις, πάσης φύσεως και όσο το δυνατό περισσότερες. Αυτό εξηγείται πρώτα πρώτα από την έλλειψη ατομικότητας, η οποία συνεπάγεται μία μεγάλη ευκολία αγελοποίησης. Εκτός τούτου, διακατέχεται συνεχώς από φόβο και πανικό μήπως περιέλθει σε οποιοδήποτε "περιθώριο". Αποτέλεσμα: Δημιουργείται αυτόματη συρροή βλακών σε πάσης φύσεως οργανώσεις. Και εάν μεν οι οργανώσεις αυτές είναι συμφεροντολογικές, διατηρούν τουλάχιστον την σοβαρότητα των συμφερόντων τους. Εάν όμως είναι πνευματικές, συν τω χρόνω, περιέρχονται σε πλήρη βλακοκρατία.

Κατόπιν όλων τούτων επόμενο είναι ότι οι λεγεώνες των βλακών ωθούνται και υφίστανται ακατανίκητη έλξη από τις παντός είδους αγελαίες, αντιατομιστικές και ομαδιστικές οργανώσεις και θεωρίες, καθώς επίσης και από πάσης φύσεως παρεμβατισμό ή διευθυνομένη οικονομία. Έτσι εξηγείται και η ατελείωτη επιλογή βλακών στα ομαδικά συστήματα, η οποία με την βοήθεια μιας πολιτικής βίας κατοχυρώνεται και σαν πολιτικό και κοινωνικό καθεστώς. Η ελευθερία της σκέψης (χρήσιμη μόνον σε εκείνους που διαθέτουν σκέψη) είναι για τους βλάκες ιδιαίτερα αντιπαθητική, διότι ασκούμενη από άλλους στρέφεται εναντίον τους, εναντίον των συμφερόντων τους και εναντίον των εξουσιαστικών θέσεων τις οποίες κατέχουν.

Με βάση τα παραπάνω είναι εύκολο να ερμηνευτεί και η ακατανίκητη τάση των βλακών προς πάσης φύσεως αγελαίες εμφανίσεις, κοσμικές συγκεντρώσεις, προβολή από τα Μ.Μ.Ε, διακρίσεις, τίτλους, "διπλώματα" και κάθε είδους "παράσημα". Και εδώ προκύπτει ένα μεγάλο ερώτημα: Από πού κι’ ως πού είναι δεδομένη η δυνατότητα της βλακικής αγέλης να δράσει με τρόπο αποτελεσματικό; Αυτό συμβαίνει κατά πρώτον διότι ωρισμένοι βλάκες κατέχουν θέσεις υποδεέστερες μεν, αλλά εντελώς "μοιραίες" στον κοινωνικό οργανισμό, ο οποίος στην πράξη βασίζεται στις κατώτερες του βαθμίδες. Στην πράξη, τα πρόσωπα των ανωτέρων βαθμίδων  εξαρτώνται από τα κατώτερα και μερικές φορές μάλιστα αυτή η εξάρτηση παίρνει μορφές καθαρά εκβιαστικές. Για παράδειγμα, ένας υπάλληλος μπορεί να προωθήσει ή να ενταφιάσει μία υπόθεση σε μία υπηρεσία ή να καλύψει έναν εγγληματία σε μία αστυνομική αρχή, σε περίπτωση που τα κατώτερα πρόσωπα της ιεραρχίας είναι αλληλέγγυα προς αυτόν. Κατά δεύτερον οι "κλίκες" μπορούν να προωθήσουν τα μέλη τους σε ανώτερες βαθμίδες και να αναδείξουν τον εαυτόν τους, παρακωλύοντας αντίθετες ενέργειες υπερκειμένων παραγόντων για την προώθηση προσώπων αξίων και ικανών. Έτσι, τα δεδομένα της βλακοκρατείας κλιμακώνονται και η καταστάσεις διαιωνίζονται. Ενός βλακός ερχομένου, μύριοι έπονται. Διότι ένας βλάξ, εφόσον ανέλθει, θα προωθήσει πρόσωπα μόνον κατώτερα από τον εαυτόν του.

Οι βλάκες ταξινομούνται σε τρείς μεγάλες υποομάδες ή παραλλαγές. Η πρώτη παραλλαγή περιλαμβάνει βλάκες και ανίκανους οι οποίοι ανέρχονται και επικρατούν ατομικά και καταλαμβάνουν θέσεις στις οποίες η ανεπάρκεια τους είναι τουλάχιστον ανεκτή αν όχι και πλεονεκτική. Πολλές φορές οι άνθρωποι αυτοί καταλαμβάνουν αξιώματα με τα οποία ουδέποτε θα καταδεχόταν να ασχοληθεί ένας σοβαρά απασχολούμενος άνθρωπος. Άλλοτε όμως μπορεί να γίνουν ακόμη και σοβαροί παράγοντες μίας κυβέρνησης ή ακόμη και πρόεδροι μίας Δημοκρατίας. Και βέβαια όλα τα αξιώματα διανθίζονται με διακρίσεις, παράσημα, δεξιώσεις κ.ο.κ. Για μία τέτοιου είδους άνοδο απαιτούνται ειδικά προσόντα: Πρώτον παντελής έλλειψη προσωπικότητας. Αυτή εκδηλώνεται με μόνιμη απουσία γνώμης πάνω στο οποιοδήποτε ζήτημα, με το φόβο της σύγκρουσης και της διαφωνίας, καθώς επίσης και με μία ολιγόλογη ανιαρότητα, η οποία μπορεί να εκληφθεί και σαν βαθύνοια ή σοβαρότητα, στην πραγματικότητα όμως οφείλεται απλά και μόνον στην απόλυτη έλλειψη πνεύματος. Με λίγα λόγια αυτού του τύπου οι βλάκες είναι σοβαροφανείς και διακρίνονται σε δύο υποομάδες: Αυτούς που "ψωνίζουν", δηλαδή αγοράζουν αλλά δεν πουλάνε, και αυτούς που "σνομπάρουν".

Αυτοί που "ψωνίζουν" έχουν έκδηλη στο πρόσωπο την βλακώδη πονηρία. Η εξυπνάδα ενός τέτοιου βλάκα συνίσταται στην πεποίθηση της ικανότητας του να κρύβει με μεγάλη επιμέλεια την ίδια του την εξυπνάδα. Έτσι λοιπόν αποφεύγει να μιλάει και περιορίζεται να ακούει τα λεγόμενα των άλλων, τα οποία μάλιστα συνοδεύει και με ένα εξυπνώδες ηλίθιο μειδίαμα. Αποφεύγει να απαντά, διότι βεβαίως δεν είναι "κουτός" για να εκτεθεί. Κατ’ αρχήν θεωρεί τον κάθε άνθρωπο εχθρό, ο οποίος καραδοκεί να του αρπάξει, με σκοπό να τον εκθέσει, όποια τυχόν εκδήλωση του ξεφύγει κατά λάθος. Γι’ αυτό και ένας τέτοιος τύπος είναι όλη την ώρα ιδιαίτερα προσεκτικός. Τον καθένα που εκφράζεται με γνώμες και απόψεις τον θεωρεί αναμφισβήτητα βλάκα, ενώ ο ίδιος φροντίζει να κρύβει με επιμέλεια την ευφυϊα του πίσω από ένα συγκαταβατικό μειδίαμα. Για τους διανοούμενους, και ιδίως για αυτούς που αγωνίζονται, τρέφει απέραντη περιφρόνηση και τους αντιμετωπίζει με συγκρατημένη αυτοπεποίθηση, συγκατάβαση και μετριόφρονα υπεροχή.

Αυτοί που "σνομπάρουν" αποτελούν μία πραγματική κοινωνική μάστιγα. Αυτοί, ως επί το πλείστον, μιλούν πολύ και περιπλέκουν με υπέρμετρο στόμφο πράγματα μικρά, προφανή και αυτονόητα που τα παρουσιάζουν για μεγάλα, δυσνόητα και σπουδαία. Διανθίζουν μάλιστα και το πομπώδες ύφος τους με μία στάση προστατευτική, η οποία ζητά να κατακτήσει την συμπάθεια του κόσμου, ενώ στην πραγματικότητα μοναδικό σκοπό έχει να υποτιμήσει τους άλλους.  

 

Στη δεύτερη παραλλαγή εντάσσονται οι λεγόμενες χρυσές μετριότητες, οι οποίες μέσα σε μία στοιχειώδη εξυπνάδα αποφασίζουν να υποδυθούν ότι είναι βλάκες, να κάνουν δηλαδή την "πάπια", όπως λέει και ο λαός. Είναι δηλαδή κάποιοι στοιχειωδώς ευφυιείς οι οποίοι υποκρίνονται, διότι, ζώντας ανάμεσα σε τελείως βλάκες, ξέρουν ότι, αν η στοιχειώδης ευφυία τους αποκαλυφθεί, η παρουσία τους κινδυνεύει να γίνει ασύμφορα προκλητική. Αυτός ο ρόλος βέβαια είναι ιδιαίτερα δύσκολος. Πρώτα πρώτα, είναι ιδιαίτερα δύσκολο να κρύψει κανείς την οποιανδήποτε πνευματική ή ψυχική ζωή του και τις αναπόφευκτες αντανακλάσεις της όποιας εσωτερικότητας στην εξωτερική του εμφάνιση. Έτσι η παρουσία ενός στοιχειωδώς ευφυιούς, που δεν διαθέτει και ιδιαίτερο υποκριτικό ταλέντο και προσπαθεί να κάνει την "πάπια", εκπέμπει μία αύρα ανθρώπου σε κατάσταση άμυνας ή φυγής και στη χειρότερη περίπτωση ζώου σε κατάσταση πανικού. Τα αλληλοσυγκρουόμενα συναισθήματα της απέχθειας και του φόβου για τους απέναντι, της αποφασιστικότητας να ξεπεράσει τον εαυτό του αλλά και της αυτοαπόρριψης για τον συμβιβασμό που κάνει, προδίδουν την επί της ουσίας αδυναμία του να συναγωνιστεί τους "άλλους". Άλλωστε, οι άλλοι, ως γνήσιοι βλάκες, δηλαδή φτωχοί στο πνεύμα και επίπεδοι στο συναίσθημα, διαθέτουν τέτοιο ένστικτο καχυποψίας, εξ αιτίας του οποίου η κάθε προσπάθεια του στοιχειωδώς ευφυϊούς για να υποκριθεί ματαιώνεται, και η κάθε πραγματική του ειλικρίνεια εκλαμβάνεται σαν υποκρισία.   

 

Ο βλάκας έχει την ένστικτη καχυποψία τόσο ανεπτυγμένη, ώστε αδυνατεί να αναγνωρίσει και να εννοήσει συλλογισμούς και ευφυϊείς υπολογισμούς  που βασίζονται στην διάνοια. Για τον βλάκα ο μηχανισμός της διάνοιας είναι ξένος και νοητικά απροσπέλαστος. Απέναντι στη σκέψη των άλλων αισθάνεται άοπλος και ανυπεράσπιστος. Έτσι, μία μόνον άμυνα διαθέτει, όπως ακριβώς ένα άγριο ζώο ή ένας πρωτόγονος άνθρωπος: Την ένστικτη καχυποψία. Η καχυποψία και η απότοκος αυτής πονηρία λειτουργούν τελικά αντίθετα από την διάνοια και κόντρα σε αυτήν, παρά το γεγονός ότι, εξελικτικά, η διάνοια δεν είναι κάτι το οποίο αναπτύσσεται αντίθετα ή ανεξάρτητα από το ένστικτο, αλλά αποτελεί εμπλουτισμό του ενστίκτου με λογικά μέσα. Πονηρία είναι η ενεργητική όψη και το δεύτερο στάδιο της καχυποψίας, η πονηρία δηλαδή συνεπάγεται δράση. Δράση όμως κατά κύριον λόγο αμυντική, η οποία προϋποθέτει ένα ζώο πνευματικά αμήχανο και ενστικτωδώς πανικόβλητο. Ως εκ τούτου δε, και εξαιρετικά επικίνδυνο. Η βλακώδης ποιότητα συλλογισμών και συμπερασμάτων προάγει την παθητική άμυνα που λέγεται καχυποψία σε ενεργητική άμυνα και δράση εναντίον "υπόπτων"... Εκτός αυτού, βλακώδεις συλλογισμοί και συμπεράσματα έρχονται να τεθούν σε πρακτική εφαρμογή και να δραστηριοποιήσουν μεθόδους ανάλογης πνευματικής υποστάθμης, όπως κολακεία, ψεύδος, ραδιουργία, κλάψα και επαιτεία, προσφορά υπηρεσιών με ανήθικο περιεχόμενο, χαφιεδισμό, χειροφιλήματα, εκφωνήσεις λόγων, συρραφή κολακευτικών στίχων και ό,τι άλλο θα μπορούσε να φανταστεί κανείς, ανάλογα με την περίσταση. Αυτή η τελευταία θετική και προσοδοφόρα χρησιμοποίηση της πονηρίας ονομάζεται επιτηδειότης. Και εδώ συμβαίνει και πραγματοποιείται το εξής καταπληκτικό: Η ευτέλεια και η διανοητική κατωτερότητα των κολακευομένων προσδίδει μεγάλη δύναμη στα βλακώδη μέσα, τόσο μεγάλη ώστε οι βλάκες, με την λεγόμενη επιτηδειότητά τους, καταφέρνουν τελικά και πετυχαίνουν τον σκοπό τους, προωθούνται και επικρατούν.

Εδώ βεβαίως τίθεται ένα πάρα πολύ μεγάλο ερώτημα: Ποιά υποκατηγορία βλακών είναι η πλέον επικίνδυνη για την κοινωνία, αυτή που διαπράττει όλα όσα αναφέραμε παραπάνω ή εκείνη που θεωρεί ως ευφυείς όλους αυτούς τους επιτήδειους βλάκες; Με άλλα λόγια ποιός είναι περισσότερο βλάξ, ο κολακεύων ή ο κολακευόμενος; Όπως όμως και να έχει το ζήτημα, βέβαιον είναι ότι όλα τα μέσα της λεγόμενης επιτηδειότητας είναι εντελώς άσχετα με την ευφυϊα και ότι κανένας πραγματικά ευφυής δεν έχει καμία απολύτως ανάγκη να τα χρησιμοποιήσει από την στιγμή που η ευφυϊα αναμφισβήτητα δίνει στον κατέχοντα την δυνατότητα να πολεμήσει και να επικρατήσει με την αξία του. Ότι τα μέσα τα οποία χρησιμοποιούν οι επιτήδειοι είναι ευκολώτερα δεν αμφισβητείται. Ότι ο κολακευόμενος, εάν πιστέψει στην ειλικρίνεια του επιτηδείου είναι βλάξ, επίσης δεν αμφισβητείται. Είναι δυνατόν να αμφισβητηθεί ότι, εαν ο κολακευόμενος είναι βλάξ, βλάξ θα είναι και αναγκαστικά και αυτός ο οποίος τον πείθει; Αλλοίμονο... Κανένας ευφυής δεν έχει μέχρι τώρα κατορθώσει να πείσει έναν βλάκα και καμία συνεννόηση δεν έχει επιτευχθεί μεταξύ ετερογενών εγκεφάλων. Δύο κεφαλές, για να συνεννοηθούν, πρέπει να είναι ή εξ ίσου κενές ή εξ ίσου πλήρεις. Κλασσική είναι η αποτυχία των ευφυών οι οποίοι κατά καιρούς αποπειράθηκαν να εισέλθουν στον ψυχοδιανοητικό κόσμο των βλακών. Και αλλοίμονο... Εάν οι βλάκες τυχαίνει κάποτε να είναι και ισχυροί εξουσιαστές των υψηλών αξιωμάτων, τραγική είναι η μοίρα των αποτυχόντων ευφυών. Τόσο τραγική μέχρι του σημείου να οδηγηθούν αυτοί οι άτυχοι στην απελπισία και καμιά φορά και στον τερματισμό της σταδιοδρομίας τους ή ακόμα και της ζωής τους. Αντιθέτως, ούτε ένα νέφος δεν διατάραξε ποτέ την σύμπνοια μεταξύ των ομοειδών εκείνων βλακών οι οποίοι θεωρούν τους ατυχήσαντες αυτούς ευφυείς αναμφισβητήτως βλάκες. 

Η τρίτη παραλλαγή αποτελεί μία προχωρημένη μορφή της προηγουμένης. Εδώ εντάσσονται κάποιοι βλάκες-απατεώνες, συνοδευόμενοι μάλιστα από μία ακόμη βλακώδη υποομάδα, τους βλάκες-θαυμαστές των απατεώνων. Οι πρώτοι δεν διστάζουν να διακηρύττουν με κομψότητα, βάσει κάποιου λεγόμενου ωφελιμισμού, ότι η τιμιότητα είναι βλακεία. Όμως, αν ένας βλάκας καταφεύγει στην επιτηδειότητα λόγω των πενιχρών πνευματικών του μέσων, εξ αιτίας της ίδιας πενίας και έλλειψης θα καταφύγει και στην απάτη. Ως γνωστόν, απάτη είναι είτε η παρουσίαση ψευδών πραγμάτων ως αληθών, είτε και η απλή αποσιώπηση της αλήθειας. Από έναν τέτοιον ορισμό προκύπτει η επικρατέστερη άποψη των συνηθισμένων ανθρώπων ότι η απάτη επιτυγχάνει αφ ενός μεν λόγω της ευφυϊας του απατεώνα, αφ ετέρου δε λόγω της ευπιστίας του θύματος. Όμως, ο καθένας, ακόμη και ένας βλάκας, μπορεί να παρουσιάσει ψεύτικα πράγματα ως αληθινά. Η απάτη είναι ο διανοητικά ευκολώτερος δρόμος, γι’ αυτό και καταφεύγει σε αυτήν ο στερημένος από άποψη ευφυϊας. Αντιθέτως τα έντιμα μέσα είναι δυσκολώτερα, διότι προϋποθέτουν διανοητική ενέργεια και πραγματική ατομική αξία. Παρόλα ταύτα, μεταξύ των θαυμαστών των απατεώνων είναι ευρύτατα διαδεδομένη η αντίληψη ότι ένας απατεώνας όχι μόνον αποκλείεται να είναι βλάκας, αλλά οπωσδήποτε είναι ευφυής. Αυτή η αντίληψη προέρχεται από την «θεωρία» των βλακών περί της ευπιστίας. Πράγματι, είναι αλήθεια ότι ο βλακωδέστερος των βλακών θα μπορούσε να εξαπατήσει έναν Κάντ ή έναν Μπετόβεν. Κι’ αυτό διότι η ευπιστία, θεωρώντας εκ των προτέρων τα άλλα άτομα ως έντιμα και συνεπώς ευφυή, είναι το μεγαλύτερο τεκμήριο πνευματικής ανάπτυξης και πολιτισμού. Όμως οι βλάκες είναι εθισμένοι να "σκέπτονται" όχι με τον νοητικό μηχανισμό, τον οποίον άλλωστε δεν διαθέτουν, αλλά με χονδροειδείς και μόνον εξωτερικές εντυπώσεις. Δεν ερευνούν τις αιτιοκρατικές σχέσεις, αλλά εντυπωσιάζονται από το μεμονωμένο γεγονός μιας επιτυχημένης απάτης, και από ένα τέτοιο γεγονός συνάγεται με συνοπτικές διαδικασίες αφ ενός μεν η βλακεία του θύματος, αφ ετέρου δε η ευφυϊα του απατεώνος.

ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΠΡΟΕΛΕΥΣΗ ΤΩΝ ΒΛΑΚΩΝ

Eύκολα μπορούμε να διαπιστώσουμε ότι η παραγωγή βλακών δεν είναι ταξική. Η φύση δεν έδωσε σε μία ωρισμένη κοινωνική τάξη το επίζηλο αυτό προνόμιο. Καμία κοινωνική τάξη δεν στερήθηκε τους βλάκες και τον ιδιαίτερο κοινωνικό τους ρόλο. Η βλακεία δεν έχει ταξική πατρίδα. Ψυχολογικές είναι οι διαφορές που δημιουργούν τις ποικιλίες και τις παραλλαγές μεταξύ των βλακών που ανήκουν σε διαφορετικές κοινωνικές τάξεις και η εκάστοτε ανώτερη τάξη φαίνεται ότι έχει προικιστεί πλουσιοπάροχα με τους πλέον διασκεδαστικούς από τους τύπους αυτούς. Ο βλάκας της ανώτερης τάξης, με την φυσική ατροφία στον βουλητικό του κόσμο και χωρίς καμία δικιά του πνευματικότητα, λαμβάνει πολύ σοβαρά υπ’ όψιν του την ατελείωτη σειρά από τα «πρέπει» και τις απαγορεύσεις που του επιβάλλει η ευπρεπής του οικογένεια. Έτσι, μέσα στον ταξικό του κύκλο κερδίζει τον τίτλο του "καλού παιδιού", ενώ στην αντικειμενική διάλεκτο θα μπορούσε να αποκληθεί με επιείκεια "ευπρεπής" ή "καθώς πρέπει βλάξ". Αντίθετα, ένα παιδί του λαού ονομάζεται σε αντίστοιχη περίπτωση, κατά κυριολεξία και χωρίς επιείκεια, πολύ απλά και πολύ λαϊκά και εντελώς απερίφραστα "κόπανος". Και στα πλαίσια της κατώτερης κοινωνικής τάξης τα πράγματα είναι για τον βλάκα πάρα πολύ πιο δύσκολα. Ένας βλάκας ανώτερης κοινωνικής τάξης απολαμβάνει στην μαθητική του ηλικία όλη την μορφωτική αγωγή και περιποίηση, που τον κάνουν να παραμένει ψυχολογικά αμείωτος. Αυτό όμως σε πρεσβύτερη ηλικία επαυξάνει την γελοία του αυτοπεποίθηση, του δίνει την δυνατότητα να φτάσει ανενόχλητος σε υψηλά κοινωνικά αξιώματα και η ατομική του ύπαρξη, ως μη ώφειλε, είναι γνωστή στην κοινωνία. Αντίθετα ένας βλάκας-παιδί του λαού χειραγωγείται πολύ σκληρά, τόσο από τους γονείς του, όσο και από τους δασκάλους του και τους συμμαθητές του στο σχολείο. Και αυτή η σκληρότητα μπορεί να τον φτάσει μέχρι την πλήρη ψυχολογική εξουθένωση με την υποτίμηση, τους προπηλακισμούς, τις φάρσες, τις ύβρεις και τις βιαιοπραγίες. Μετά από όλα αυτά βέβαια ο βλάξ των λαϊκών τάξεων είναι πάρα πολύ δύσκολο να ανέλθει στην κοινωνική κλίμακα, γι’ αυτό και, σε σύγκριση με τον γεμάτο αυτοπεποίθηση και έπαρση βλάκα των ανωτέρων τάξεων, είναι πολύ λιγώτερο γελοίος, συμπαθέστερος, σεμνότερος, εν πολλοίς άγνωστος και βεβαίως ακινδυνώτερος. Όπως και να έχουν τα πράγματα όμως, το πνευματικό προλεταριάτο πάσης ταξικής καταγωγής είναι ένα και ενιαίο.

ΤΕΛΙΚΑ ΜΗΠΩΣ Η ΤΙΜΙΟΤΗΤΑ ΕΙΝΑΙ ΒΛΑΚΕΙΑ;

Μετά από όλη αυτήν την θεώρηση των πραγμάτων, ένα μεγάλο ζήτημα που προκύπτει είναι η σχέση μεταξύ του βλάκα και του επιτήδειου ή και του απατεώνα. Με άλλα λόγια, η σχέση ανάμεσα στην τιμιότητα και την βλακεία ή ανάμεσα στην ανηθικότητα και την ευφυϊα. Οι περισσότεροι συνηθισμένοι άνθρωποι θεωρούν τον επιτήδειο και τον απατεώνα ενδεχομένως ανήθικους, τους κατατάσσουν όμως αναμφισβήτητα μεταξύ των ευφυϊών. Οι περισσότεροι συνηθισμένοι άνθρωποι διαχωρίζουν την ανηθικότητα από την βλακεία και το ήθος από την ευφυϊα. Όμως συμβαίνει εντελώς το αντίθετο: Ο επιτήδειος και ο απατεών είναι απλά και μόνον υποδιαιρέσεις του βλακός. Και ιδού πώς: Κανένας άξιος άνθρωπος δεν έχει ανάγκη την επιτηδειότητα και την απάτη για να προωθηθεί και να επικρατήσει. Κανένας άνθρωπος με πραγματική αξία δεν έχει ανάγκη να γίνει επιτήδειος ή απατεών. Η πονηρία αποτελεί φυσική ιδιότητα των βλακών και αναπτύσσεται σαν η μόνη εφικτή άμυνα, στην οποία η φυσική ατροφία του νοητικού μηχανισμού των βλακών επιτρέπει να αναπτυχθεί. Από αυτήν και μόνον την διαπίστωση προκύπτει ότι μόνον ένας άνθρωπος πνευματικά ανάπηρος έχει ανάγκη την επιτηδειότητα και την απάτη για να προωθηθεί και να επικρατήσει. Απόλυτη συνέπεια της πνευματικής αναπηρίας ενός βλάκα είναι άλλωστε όχι μόνον η αγελαία του τάση, όχι μόνον η προώθησή του, πλάτη με πλάτη, με την λεγεώνα των ομοίων του, αλλά και η έλλειψη αντίθετης γνώμης, η αποφυγή κάθε σύγκρουσης και κάθε μάχης, και η προσφυγή, αντί όλων αυτών, στα ευτελέστερα και ευκολώτερα μέσα της κολακείας, των  εκδουλεύσεων, της επιτηδειότητας και της απάτης. Εξ’ ού και έπεται το ακλόνητο τούτο δόγμα: Η ανηθικότητα αποτελεί αποκλειστικό προϊόν βλακείας. 

Πηγή: Εὐάγγελος Λεμπέσης - Ἡ Τεραστία Κοινωνικὴ Σημασία τῶν Βλακῶν ἐν τῷ Συγχρόνῳ Βίῳ [google/search]

Περίληψη και διασκευή στην καθομιλουμένη, Κάκη Πριμηκύρη

Update στις 12-08-21 Το κείμενο παρατίθεται επίσης αυτούσιο στο τέλος του βιβλίου του Θεοδωρου Π. Λιανού "Οι νόμοι της ηλιθιότητας και οι νόμοι του συμφέροντος" 

Βρήκα τυχαία το επιμελημένο κείμενο, έτσι όπως ακριβώς το έγραψα, σε διάφορες ιστοσελίδες, σε πιστή αντιγραφή και ΧΩΡΙΣ αναφορά στην πηγή! Παράδειγμα: kapa-news.gr/2017, https://cosmopoliti.com

 

Σχετικοί σύνδεσμοι: 

 

- Εκδόσεις Θούλη

- http://www.24grammata.com/?p=21555 

- biblionet.gr 

- http://www.bestprice.gr/author/28048/lempeshs-efaggelos 

- https://www.politeianet.gr/books/9789604382033-lempesis-euaggelos-periplous-i-terastia-koinoniki-simasia-ton-blakon-sto-sugchrono-bio-277847

 

- https://www.public.gr/product/books/greek-books/anthropology-social-sciences/sociology/i-terastia-koinoniki-simasia-ton-blakon-sto-syghrono-bio/prod1821112pp/

 

- https://radioparasita.org/sites/default/files/Gong/032014/__54211.pdf 

 

- http://users.uoa.gr/~nektar/arts/prose/evangelos_lempesis_idiots.htm

 

- http://kalwskeimena.com/lempesis/imbecil.html 

 

 Αφιέρωμα στον Ευάγγελο Λεμπέση: http://www.newsociology.gr/teyxh/pdfs/28.pdf

Η ΣΚΟΤΕΙΝΗ ΠΛΕΥΡΑ ΤΗΣ ΦΑΤΝΗΣ

 

http://en.wikipedia.org/wiki/Eugen_Drewermann

Φάτνη, στην Ελληνική γλώσσα, σημαίνει παχνί. Και τα ζώα της φάτνης έχουν συνδεθεί στη Χριστιανική παράδοση με τη γέννηση του Χριστού. Η παρουσία τους δίπλα στο θείο βρέφος θεωρείται απαραίτητο στοιχείο της εικονογραφίας και συνδυάζεται με το προσκύνημα των μάγων και των βοσκών. Οι συμβολισμοί πολλαπλοί, με πλέον προφανείς την Αθωότητα και την Ταπεινότητα, δύο κατεξοχήν χριστιανικές αρετές.

OMΩΣ η χριστιανική παράδοση δεν ευνοεί τα ζώα και δεν παύει να τα θεωρεί απλά "πράγματα" (ζώντα αλλά άψυχα), και δεν παύει να επιμένει στην ανθρωποκεντρική ερμηνεία του σύμπαντος. Ακόμα και σήμερα, οι θεολόγοι διδάσκουν ότι ο Πάνσοφος Δημιουργός επέλεξε μια αξιολογική ιεράρχηση των όντων, σύμφωνα με την οποία τα "χρήσιμα" ζώα δημιουργήθηκαν μόνο και μόνο για να υπηρετούν τον άνθρωπο. Ακόμη και αν οι επιστημονικές ανακαλύψεις απέδειξαν ότι η γη δεν είναι το κέντρο του σύμπαντος και ότι ο άνθρωπος δεν είναι το κέντρο του κόσμου, όλα αυτά παραγράφονται εφόσον δεν συμβαδίζουν με τις Γραφές.

Ίσως θα περίμενε κανείς ότι οι σύγχρονες οικολογικές ευαισθησίες θα εισχωρούσαν και στο χώρο της Εκκλησίας, για να δικαιολογήσουν - έστω και εκ των υστέρων - την παρουσία των ευλογημένων από το Χριστό ζωντανών μέσα στη φάτνη. Όμως οι άνθρωποι της εκκλησίας που διατυπώνουν έναν συγκροτημένο "ζωοφιλικό" λόγο, αποτελούν αμελητέες εξαιρέσεις, και οι θέσεις τους καταδικάζονται ως "αιρετικές". Επιφανέστερος ανάμεσά τους είναι ο Γερμανός θεολόγος και ιερωμένος Eugen Drewermann, ο οποίος φτάνει στο σημείο να πει ότι η σωτηρία των ανθρώπων εξαρτάται από την σωτηρία των ζώων. Με τις θέσεις του, έρχεται σε πλήρη αντίθεση με την επίσημη διδασκαλία των χριστιανών αξιωματούχων, αλλά αυτό δεν τον πτοεί, ούτε τον απομακρύνει από το πολυπληθές ακροατήριό του. Την περίοδο που το διατροφικό σκάνδαλο με τις "τρελές αγελάδες" είχε προκαλέσει τη μεγάλη υστερία στη Δυτική Ευρώπη, ο Ντρέβερμαν βρήκε το κουράγιο να μιλήσει για τις ευθύνες της Εκκλησίας και να ζητήσει μια άλλη Ηθική, η οποία δεν θα έχει μοναδικό μέτρο τον άνθρωπο. Στη μελέτη του "Μεγαλύτερη ανθρωπιά προς τα ζώα", τολμά να μιλήσει για την ουσία των πραγμάτων: "Μόλις έγινε γνωστή η υπόθεση της σπογγώδους εγκεφαλοπάθειας των βοοειδών (ΣΕΒ), τέθηκε ευλόγως σε δημόσια συζήτηση η διατροφή των βοοειδών με τα απορρίμματα των σφαγείων. Αυτό όμως που δεν αμφισβητήθηκε καθόλου είναι η εν γένει αντιμετώπιση των ζώων που προορίζονται για σφαγή. Ας αφήσουμε κατά μέρος τις συνθήκες στη Βρετανία και ας αναλογιστούμε την κατάσταση στη Γερμανία. Αρκεί να παρακολουθήσουμε την "κανονική" και "ομαλή" βιολογική πορεία ενός μοσχαριού σε γερμανικά βουστάσια. Οκτώ μέρες μετά τη γέννησή του, το μοσχαράκι χωρίζεται από τη μάνα του και μεταφέρεται στις εγκαταστάσεις 'παχύνσεως', όπου το παστώνουν με φάρμακα και του δίνουν ως τροφή ένα αφύσικο τεχνητό γάλα. Κανείς δεν σκέφτεται να εξαγάγει τα συμπεράσματα που έπρεπε από τη μεγάλη διατροφική κρίση της εποχής και να προτείνει την επιστροφή στην 'πράσινη' αγροτική οικονομία, την οικονομική στήριξη των μικρών παραγωγών, το σταμάτημα της κατανάλωσης κρέατος που προέρχεται από εγκαταστάσεις μαζικής εκτροφής. Για όλα αυτά δεν ειπώθηκε ποτέ τίποτα, ούτε μια λέξη. Στη θέση αυτού του προβληματισμού συζητούνται ακόμα πιο 'ακριβείς' έλεγχοι των σφαγείων, και ενισχύεται η μελέτη της παθολογίας των ζώων της εκτροφής. Οι επικαρπωτές της καταστροφής θα είναι σίγουρα και πάλι οι ιδιοκτήτες των μαζικών εκτροφείων και οι παραγωγοί του φτηνού κρέατος".

Οι απόψεις αυτές του Ντρέβερμαν ξενίζουν τους Χριστιανούς  θεολόγους όλων των δογμάτων. Ας μην παραξενευόμαστε λοιπόν που η Καθολική Εκκλησία τον έχει αποβάλει από τις τάξεις της. Τον Οκτώβριο του 1991, ο Αρχιεπίσκοπος Ντέγκενχαρντ του αφαίρεσε το δικαίωμα διδασκαλίας, ακολούθησε η απαγόρευση να κηρύττει και τέλος, τον Μάρτιο του 1992, τον απέλυσαν από τη θέση του ιερέα. Σήμερα εργάζεται ως ψυχοθεραπευτής και έχει συγγράψει περίπου 60 ογκώδη έργα με τις "αιρετικές" του απόψεις. Οι διώξεις δεν οφείλονται βέβαια μόνο στις θέσεις του για τη σχέση των ζώων με τον άνθρωπο. Ο Γερμανός θεολόγος έχει γίνει το μαύρο πρόβατο των συντηρητικών κύκλων στη Γερμανία με τις ανατρεπτικές του  θέσεις και για άλλα πολλά και μεγάλα κοινωνικά ζητήματα.

Ο επίσης Γερμανός ιστορικός Karlheinz Deschner υποστηρίζει ότι κάθε προσπάθεια για μια "ανθρώπινη" αντιμετώπιση των ζώων, μέσα στην Εκκλησία είναι καταδικασμένη σε αποτυχία. Απαραίτητη προϋπόθεση θα ήταν η αναίρεση των διδαγμάτων της Παλαιάς (κυρίως), αλλά και της Καινής Διαθήκης.

Ο Πατέρας της Εκκλησίας Θωμάς Ακινάτης "θεωρούσε τα ζώα απλά πράγματα, τα οποία δεν διαθέτουν αισθήσεις όπως οι άνθρωποι. Η κατήχηση των καθολικών διδάσκει ότι ο άνθρωπος μπορεί να χρησιμοποιεί τα ζώα για τροφή και ένδυση. Όσο για τα επιστημονικά πειράματα, κι αυτά μπορούν να γίνονται πάνω στα ζώα. Τα ίδια διδάσκουν και οι Λουθηρανοί.

Κανείς δεν δίνει σημασία στη μαρτυρική "ζωή" που περνάει το ζώο της σύγχρονης "φάτνης", αφού προορίζεται να εγκαταλείψει πολύ σύντομα τον τόπο του μαρτυρίου του για να μεταφερθεί μαζί με εκατοντάδες - χιλιάδες άλλα στα σύγχρονα σφαγεία. Σε όλη του τη ζωή δεν περπάτησε ποτέ σε ένα λιβάδι, ποτέ δεν έπαιξε, ποτέ δεν αντίκρισε τον ουρανό και τον ήλιο. Η ζωή του υπήρξε ένα διαρκές βασανιστήριο. Οι "αρμόδιοι εκτροφείς" όμως, θεωρούν αυτό το μοντέλο τόσο "επιτυχημένο", ώστε να αποφασίσουν τη γενίκευσή του, κάτω από την πίεση του ανταγωνισμού τον οποίο επιβάλλουν οι κατευθυντήριες γραμμές της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Ετοιμάζονται μάλιστα να εξάγουν το μοντέλο και στις χώρες του Τρίτου Κόσμου. Αυτά συμβαίνουν με όλα τα "χρήσιμα ζώα". Εκατομμύρια ζώα εκτρέφονται με αυτό τον τρόπο. Κοτόπουλα, σε κλουβιά που έχουν μέγεθος μιας σελίδας τετραδίου. Γουρουνόπουλα, με τα πόδια τους καθηλωμένα στην κόλαση μιας "φάτνης" δίχως άχυρα, παρά μόνον με σίδερα ή μπετόν. Μητέρες που γεννιούνται μόνο για να πενθήσουν τα παιδιά τους ξανά και ξανά και ξανά, για να δίνουν το γάλα τους στους ανθρώπους ενήλικες καταναλωτές, το γάλα που στάζει ακόμα ζωντανό και αναμειγνύεται με το αίμα, καθώς αυτές, εξαντλημένες ολότελα πια, αφήνουν την τελευταία τους πνοή στο σφαγείο. Μοναδικές επιτρεπόμενες δραστηριότητες για τα "χρήσιμα" αυτά ζώα: Να ξυπνούν, να κοιμούνται, να τρώνε και να πεθαίνουν.

Φυσικά είναι γνωστό σε όλους ότι η βιομηχανοποιημένη κτηνοτροφία δεν είναι δυνατόν να γίνει με "καθωσπρέπει" τρόπους. Όμως, με βάση τους περίφημους "νόμους της αγοράς", δεν υποφέρουν μόνον τα ζώα αλλά και οι άνθρωποι. Η οικονομική "αναγκαιότητα" οδηγεί στην καταστροφή το 70% των αγροτών στη Γαλλία και τη Γερμανία, ακριβώς επειδή η πολιτική των κυβερνήσεων στοχεύει στην αύξηση των υπερκερδών του μεγάλου κεφαλαίου. Σε σχέση μ' αυτό το θέμα, αξιοπρόσεχτο είναι και το ακόλουθο σημείο: Όλη αυτή η γιγάντια υπόθεση βασανισμού των ζώων τίθεται σε αμφισβήτηση μόνο από τη στιγμή που αγγίζει τα άμεσα συμφέροντα των ανθρώπων, μόνον τότε, ούτε νωρίτερα ούτε αργότερα. Και τότε όμως αρκεί - όπως συνέβη με την υπόθεση της σπογγώδους εγκεφαλοπάθειας - μια απλή ιατρική εικασία, για να καταδικαστούν με νόμο σε θάνατο πολλά εκατομμύρια ζώα, και τα πτώματά τους να "εξαλειφθούν" στις υψικαμίνους της βιομηχανίας. Και από κάποιο τέτοιο ανάλογο σημείο και μετά, αρχίζουν και οι επιστήμονες να αναφέρουν στις συζητήσεις, στα συγγράμματα και στα συνέδρια τη λέξη "ευζωϊα", και να την λανσάρουν μάλιστα σαν ιδιαίτερα πρωτότυπη και προοδευτική. Ναι, τότε μόνον αρχίσαμε να θυμόμαστε την ευζωϊα, όταν αρχίσαμε να καταλαβαίνουμε ότι απλούστατα η κόλαση δεν συμφέρει. Τότε μόνον μάς πήραν τα βόλια της ανθρωπιάς και του πόνου: Όταν αποκατασταθήκαμε, χορτάσαμε δόξα και χρήμα, ολοκληρώσαμε τις καριέρες μας, σαν "δόκτορες", καθηγητές Πανεπιστημίων και ενίοτε Ακαδημαϊκοί. Τότε, ναι, μόνον τότε. Δοξάστε μας!

Ο Eugen Drewermann περιγράφει τον πόνο των ζώων, εντοπίζει τη συγγένειά του με τον πόνο των ανθρώπων και ζητεί την πραγματικά ανθρώπινη μεταχείρισή τους. "Για να αντιληφθεί κανείς τι συμβαίνει με τα ζώα, αρκεί να παρατηρήσει το σκύλο του", γράφει. "Το σκύλο του που χαίρεται και που θυμώνει, που παίζει και διεκδικεί, που ζευγαρώνει και προστατεύει τα μικρά του".

Μήπως, όμως, ένα ζώο δεν νιώθει πόνο ή μήπως ο πόνος που αισθάνεται είναι μικρότερος από εκείνον που νιώθει ένας άνθρωπος; Ας υποθέσουμε ότι μέσα στη νύχτα μάς πιάνει ένας βασανιστικός πονόδοντος που μάς στερεί τον πολύτιμο ύπνο και ότι, για να τον αντιμετωπίσουμε και να βρούμε επιτέλους λίγη ηρεμία, καταφεύγουμε σε ένα ισχυρό υπνωτικό. Πολύ σύντομα θα μάς δινόταν η δυνατότητα να αντιληφθούμε τι σημαίνει να υποφέρεις με τον τρόπο των ζώων. Κι αυτό γιατί το υπνωτικό δεν θα νάρκωνε τον πόνο, αλλά μόνο θα αδυνάτιζε τη συνείδησή μας. Ναι, έτσι ακριβώς υποφέρουν τα ζώα. Τα κέντρα του πόνου βρίσκονται στον εγκέφαλο του ζώου στα ίδια ακριβώς σημεία στα οποία βρίσκονται και τα δικά μας. Τα ζώα υποφέρουν όπως κι' εμείς, αν όχι περισσότερο, καθώς ο δικός τους πόνος είναι ισχυρότερος, μια και είναι ένας πόνος βουβός, με τον οποίο αναγκάζονται να ταυτιστούν.

Ας μη μιλήσουμε άλλο λοιπόν για υποχρεώσεις και δικαιώματα, γιατί αυτά είναι τα υποκατάστατα της γλώσσας των συναισθημάτων που ούτε μιλούν πια ούτε και ακούγονται, εφόσον είναι νεκρά ή στην καλύτερη περίπτωση "παγωμένα". Ας μη μιλήσουμε άλλο λοιπόν για πράγματα απλά και αυτονόητα. Για να διορθωθούμε, χρειαζόμαστε σίγουρα μια Ηθική που δεν θα απομονώνει την ενσυναίσθηση, εξαρτώντας από κάποιους συγκεκριμένους στόχους τη σχέση του ανθρώπου με τον εαυτό του και το φυσικό του περιβάλλον. Η Ηθική που χρειαζόμαστε απορρέει από μια διαφορετική αναζήτηση, που θέτει ως προϋπόθεση την ενσωμάτωση του ανθρώπου στη φύση.

Πηγή - Αρχικό κείμενο: iospress.gr1 -- 2

Διασκευή: Filikaki

(facebook.com/notes -- facebook.com/filikaki.tataimou/posts -- zoosos.gr/αναδημοσίευση)

Σχετικοί σύνδεσμοι: 
  What Humans Owe to Animals (The Economist, 8/19/95) 
- Το παράδοξο
- Άνθρωποι, Ζώα, Περιβάλλον: Είμαστε Ένα

ΓΙΟΡΤΑΖΟΝΤΑΣ ΤΗΝ ΠΑΓΚΟΣΜΙΑ ΗΜΕΡΑ ΤΟΥ ΠΑΙΔΙΟΥ (αναδημοσίευση)

"Teaching a child not to step on a caterpillar is as valuable to the child, as it is to the caterpillar".

 ~ Bradley Miller ~

           http://www.atticapark.com/_imgfiles/atticapark_1386673970_zoo_news.jpg

Στις 11 Δεκεμβρίου, είναι η Παγκόσμια ημέρα του παιδιού. Το Αττικό Ζωολογικό Πάρκο επέλεξε να γιορτάσει την ημέρα αυτή, προσφέροντας ελεύθερη είσοδο για όλα τα παιδιά έως 12 έτων, και επιλέγονας τη φωτογραφία με το δελφίνι για να διαφημίσει την προσφορά. Υπάρχουν περισσότεροι από ένας τρόποι ανάγνωσης αυτής της φωτογραφίας. Όπως όμως και να τη διαβάσει κανείς, η αλήθεια είναι ότι τα δελφίνια δεν χαμογελούν από χαρά και ότι οι ζωολογικοί κήποι παραλείπουν να εξηγήσουν στα παιδιά πως το μόνιμο χαμόγελο, που οφείλεται στο σχήμα του προσώπου τους, τα συνοδεύει μέχρι το θάνατο - ακόμη και λίγο μετά από αυτόν. Η Πρωτοβουλία Κατά της Αιχμαλωσίας των Κητωδών, με ανοικτή επιστολή της προς τα σχολεία, καλεί τους εκπαιδευτικούς να επανεξετάσουν τον εκπαιδευτικό ρόλο των ζωολογικών κήπων, στη μορφή που υπάρχουν σήμερα, καθώς επίσης και την εκπαιδευτική αξία των δελφιναρίων που λειτουργούν στους χώρους αυτούς, αποτελώντας πόλο έλξης για το κοινό και αυξάνοντας τα κέρδη των επιχειρήσεων. 

                                                                                                           
  

Το κείμενο που ακολουθεί, αποτελεί αναδημοσίευση από: econews.gr - energia.gr - metrogreece.gr - taxydromos.gr - geothea.gr - aplita.gr - insidenews.gr livester.gr - myima-hellas.com - Στο τελευταίο θρανίο της Πάτρας - candianews.gr - ireporterworld.com - rodosillektis.blogspot.gr - elmeimathiasworldpress.com - grizosgatos.blogspot.gr  - ploymistosnews.blogspot.gr - ΣΩΣΤΟΣ ΔΗΜΟΤΗΣ ΕΝΗΜΕΡΩΜΕΝΟΣ ΔΗΜΟΤΗΣ - animalpress.blogspot.gr - animalsfree.brogspot.gr - astegosdiavatis.blogspot.gr - candianews.gr - nomanmeno.blogspot.gr - dakekavalas.blogspot.gr - zoosos.gr - adespoto.gr
 

                                                                                                     

ΔΕΛΤΙΟ ΤΥΠΟΥ

Με αφορμή την αντιπαράθεση για τους ζωολογικούς κήπους και τα δελφινάρια, η οποία τον τελευταίο καιρό έρχεται στο προσκήνιο της δημοσιότητας αρκετά συχνά σε ολόκληρο τον κόσμο, η Πρωτοβουλία Κατά της Αιχμαλωσίας των Κητωδών (ΠΚΑΚ), με επιστολή της προς τους εκπαιδευτικούς, τους καλεί να επαναπροσδιορίσουν την εκπαιδευτική αξία των επισκέψεων μαθητών στους χώρους αυτούς και να προβληματιστούν για τα πραγματικά μηνύματα που παίρνουν τα παιδιά, παρατηρώντας ζώα στερημένα από κάθε δυνατότητα να εκφράσουν φυσιολογική συμπεριφορά και να εκπληρώσουν το ρόλο που η ίδια η φύση τους έχει αναθέσει να διαδραματίσουν, μέσα στον πολύπλοκο ιστό της ζωής και στα πολυσύνθετα φυσικά οικοσυστήματα.

Οι ζωολογικοί κήποι, στη μορφή που υπάρχουν σήμερα, δεν μπορούν να εκλείψουν από τη μια μέρα στην άλλη, μπορούν όμως να σταματήσουν να φιλοξενούν και να αναπαράγουν ορισμένα είδη για τα οποία έχει πλέον αποδειχθεί επιστημονικά ότι αδυνατούν να ευδοκιμήσουν στις συμβατικές συνθήκες αιχμαλωσίας. Η απόλυτη διαφάνεια και η ανοικτή πρόσβαση στον έλεγχο της λειτουργίας αυτών των επιχειρήσεων, καθώς επίσης και η σταδιακή μετατροπή τους από συλλεκτικά εκθετήρια σε λειτουργικά καταφύγια, είναι αυτό που ζητούν ομόφωνα πολλές περιβαλλοντικές και φιλοζωικές οργανώσεις από ολόκληρο τον κόσμο. Και οι εκπαιδευτικοί, μέσα από το λειτούργημα που ασκούν, έχουν τη δυνατότητα να μεταδώσουν στα παιδιά, τόσο την ορθή επιστημονική γνώση και πληροφόρηση, όσο και την αγάπη για την ελευθερία και το σεβασμό για τη ζωή. Οι εκπαιδευτικοί έχουν επίσης την ανεκτίμητη δυνατότητα να εξετάσουν τις εναλλακτικές προτάσεις μέσα από τις οποίες θα μπορούσαν να αξιοποιηθούν οι σύγχρονες επιστημονικές γνώσεις, και να εμπνεύσουν τα παιδιά στη δημιουργία ενός καλύτερου αύριο, τόσο για τα ζώα όσο και για τους ανθρώπους.

Ακολουθεί ολόκληρη η επιστολή.

 

Γιατί λέμε όχι στους ζωολογικούς κήπους: Ανοικτή επιστολή προς τα σχολεία και τους εκπαιδευτικούς

Αξιότιμες κυρίες και αξιότιμοι κύριοι,

Σε ολόκληρο τον πολιτισμένο κόσμο, όταν οι αρμόδιοι φορείς δεν θέλουν ή δεν μπορούν ή απλώς παραλείπουν να επισημάνουν τα κακώς κείμενα, η πρωτοβουλία ευαισθητοποιημένων πολιτών έρχεται να κάνει τη διαφορά. Με αφορμή λοιπόν την αντιπαράθεση για τους ζωολογικούς κήπους και τα δελφινάρια, η οποία τον τελευταίο καιρό έρχεται στο προσκήνιο της δημοσιότητας αρκετά συχνά, αποφασίσαμε να σάς στείλουμε μια επιστολή, που αποτελεί προϊόν συστηματικής μελέτης (με τη βοήθεια ειδικών επιστημόνων) και πολυετούς ενασχόλησης με το θέμα αυτό.

Η δραστηριότητα της διατήρησης αγρίων ζώων σε αιχμαλωσία εμφανίστηκε στους αρχαίους χρόνους (menageries) και συνεχίστηκε, παίρνοντας κατά καιρούς διάφορες μορφές. Κατά τα τέλη του 18ου αιώνα, οι ιδιωτικές συλλογές αγρίων ζώων των ηγεμόνων και αποικιοκρατών αποτελούσαν απροκάλυπτα ένα μέσον επίδειξης δύναμης και πλούτου. Σήμερα, οι ζωολογικοί κήποι και τα δελφινάρια προβάλλονται σαν φορείς περιβαλλοντικής ευαισθητοποίησης και προστασίας των ειδών που απειλούνται με εξαφάνιση, και υποστηρίζουν ότι βοηθούν τους σύγχρονους ανθρώπους να ξαναβρούν την επαφή τους με τη φύση, αποτελώντας έναν συνδετικό κρίκο του πολιτισμένου κόσμου με την άγρια ζωή. Κατά την άποψή τους, τα άγρια ζώα στην αιχμαλωσία γίνονται πρεσβευτές της προστασίας των ελεύθερων συντρόφων τους.

Οι σύγχρονοι ζωολογικοί κήποι έχουν εξελιχθεί σε μια ανθηρότατη παγκόσμια βιομηχανία με 700 εκατομμύρια επισκέπτες ετησίως σε ολόκληρο τον κόσμο, και με τζίρο ο οποίος, μόνον στις Ηνωμένες Πολιτείες της Αμερικής, υπολογίζεται ότι φτάνει και ξεπερνά τα 16 δισεκατομμύρια δολάρια. Καθώς όμως αυτή η βιομηχανία αμφισβητείται ολοένα και περισσότερο από τους υπερασπιστές των ζώων, οι οποίοι θεωρούν την αιχμαλωσία, συνώνυμη με την κακοποίηση, οι εκπρόσωποί της, τους χαρακτηρίζουν υπερβολικούς και τους καλούν να σκεφτούν περισσότερο το όφελος που προκύπτει για τα παιδιά, αφού κατά την άποψή τους, οι ζωολογικοί κήποι παίζουν σπουδαίο εκπαιδευτικό ρόλο.

Οι μετριοπαθέστερες απόψεις διαχωρίζουν τους ζωολογικούς κήπους σε "καλούς" και "κακούς", κρίνοντας κυρίως την εξωτερική τους εμφάνιση και τις εγκαταστάσεις τους. Όμως, η ευζωία (welfare) πολλών από τα ζώα που διατηρούνται στην αιχμαλωσία, ακόμα και στους καλύτερους από τους χώρους αυτούς, αφενός είναι πολύ σοβαρά αμφισβητήσιμη, αφετέρου δεν αποτελεί το μοναδικό επιχείρημα στο οποίο στηρίζεται η αντίθετη άποψη. Πολυετείς έρευνες έχουν αποδείξει ότι για ορισμένα άγρια είδη, όπως για παράδειγμα οι ελέφαντες και, τα δελφίνια, ακόμα και κάτω από τις καλύτερες δυνατές συνθήκες, η ευζωία είναι αδύνατον να επιτευχθεί. Έχει επίσης αποδειχθεί ότι η διακίνηση των αγρίων ζώων, πολύ συχνά, γίνεται κάτω από συνθήκες απόλυτης αδιαφάνειας, έτσι που ο μέσος επισκέπτης ενός ζωολογικού κήπου δε φαντάζεται καν ότι από την πόρτα εισόδου μπορεί να μπαίνουν ζώα που προέρχονται από "σκοτεινές" ή ακόμα και παράνομες συναλλαγές, ούτε ότι η διαδρομή που ξεκινάει από την πόρτα εξόδου μπορεί να καταλήγει στο τσίρκο ή ακόμα και στο σφαγείο. Το παρασκήνιο της διαχείρισης των ζώων που προκύπτουν σαν πλεόνασμα από τα προγράμματα αναπαραγωγής, είναι εντελώς άγνωστο για το κοινό. Επισήμως, τα ζώα που πλεονάζουν ανταλλάσσονται και ταξιδεύουν από τη μια χώρα στην άλλη, στα πλαίσια των προγραμμάτων αναπαραγωγής των ειδών, στα οποία οι ζωολογικοί κήποι συμμετέχουν. Στην καλύτερη των περιπτώσεων όμως, από αυτά τα προγράμματα δεν προκύπτουν άτομα που προορίζονται για απελευθέρωση, αλλά για διατήρηση ενός σταθερού πληθυσμού αιχμαλώτων. Και ενώ η πλειονότητα των ζώων που συμμετέχουν στα προγράμματα αυτά ΔΕΝ ανήκουν σε είδη που απειλούνται με εξαφάνιση, σε διάφορα μέρη του κόσμου, ακόμα και σήμερα, άγρια ζώα συλλαμβάνονται από το φυσικό τους περιβάλλον και αιχμαλωτίζονται, προκειμένου να μεταφερθούν σε ζωολογικούς κήπους.

Σύμφωνα με ειδικούς επιστήμονες, είναι πολύ σοβαρά αμφισβητήσιμο το γεγονός ότι οι ζωολογικοί κήποι, στη μορφή που τους συναντάμε σήμερα, προστατεύουν τα ζώα που απειλούνται με εξαφάνιση (εκτός από ελάχιστες μεμονωμένες περιπτώσεις), καθώς επίσης αμφισβητήσιμο είναι και το ότι συμβάλλουν στην ευαισθητοποίηση του κοινού. Δεν υπάρχει καμία απόδειξη ότι η τοποθέτηση των ανθρώπων απέναντι στα ζώα και το περιβάλλον επηρεάζεται θετικά από τις επισκέψεις στους ζωολογικούς κήπους ( 1, 2, 3, 4). Εκτός αυτού, τα περισσότερα ζώα που αναπαράγονται στην αιχμαλωσία ΔΕΝ είναι απελευθερώσιμα, και οι περιπτώσεις απελευθέρωσης, μετά από παραμονή σε ζωολογικούς κήπους, είναι σπανιότατες. Και το σημαντικότερο όλων: Εάν ένα είδος μπορεί να επιζήσει μόνον μέσα στον ελεγχόμενο χώρο των ζωολογικών κήπων, αυτό το είδος λογίζεται ήδη εξαφανισμένο για το οικοσύστημα στου οποίου τη λειτουργία κάποτε συμπεριλαμβανόταν. Η προστασία των ειδών μπορεί να είναι αποτελεσματική μόνον στον φυσικό τους βιότοπο και εφόσον συνοδεύεται από παράλληλη προστασία ΟΛΟΚΛΗΡΟΥ ΤΟΥ ΟΙΚΟΣΥΣΤΗΜΑΤΟΣ που τα φιλοξενεί. Και σε καμία περίπτωση η απλή έκθεση στο κοινό μιας "συλλογής από ζώα", στα οποία δεν παρέχεται η δυνατότητα να ικανοποιήσουν τις δικές τους ανάγκες και να εκπληρώσουν τους δικούς τους σκοπούς, δεν μπορεί να θεωρηθεί εκπαιδευτική, καθώς πρόκειται απλώς για μια έκθεση μορφής και όχι λειτουργίας. Η διατήρηση μεμονωμένων ατόμων ενός είδους στο τεχνητό περιβάλλον ενός ζωολογικού κήπου, το μόνο που επιτυγχάνει είναι να δημιουργεί μια ψευδεπίγραφη αίσθηση ασφάλειας που κάνει τον κόσμο να πιστέψει ότι το κόστος των ανθρώπινων παρεμβάσεων στα οικοσυστήματα δεν είναι και τόσο μεγάλο, και ότι για όλες τις ανθρωπογενείς καταστροφές υπάρχουν αντίδοτα. Και ενώ οι ζωολογικοί κήποι ξοδεύουν εκατομμύρια για να διατηρήσουν τα ζώα φυλακισμένα, τα φυσικά τους ενδιαιτήματα εξακολουθούν να καταστρέφονται και οι άγριοι σύντροφοί τους να ξεκληρίζονται, γιατί κανείς δεν αναλαμβάνει να πληρώσει το κόστος της αληθινής προστασίας.

Πριν από μερικά χρόνια, υπήρχαν και στην Ελλάδα παιδιά που πανηγύριζαν όταν ερχόταν μια αρκούδα-χορεύτρια στη γειτονιά τους. Πριν από ελάχιστα μόλις χρόνια, γονείς και κηδεμόνες συνόδευαν τα παιδιά τους να παρακολουθήσουν παραστάσεις στο τσίρκο Μεντράνο με τη διαφήμιση και τις ευλογίες της Ελληνικής τηλεόρασης. Σήμερα πλέον, η αρκούδα-χορεύτρια αποτελεί ένα θλιβερό κεφάλαιο της ιστορίας των ζώων που χρησιμοποιούνται για θεάματα, ενώ το τσίρκο καταδικάζεται ομόφωνα από ολόκληρο τον πολιτισμένο κόσμο και, στη χώρα μας, απαγορεύεται δια νόμου. Την ίδια στιγμή, οι εκπαιδευτικοί προγραμματίζουν κάθε τόσο να συνοδεύσουν τα παιδιά στους ζωολογικούς κήπους και στα δελφινάρια (1, 2). Όμως, ποιος είναι πρόθυμος να αναζητήσει την πραγματικότητα μέσα από τους αριθμούς; Πόσα είδη ζώων φιλοξενούνται στον ζωολογικό κήπο - προορισμό της εκάστοτε προγραμματισμένης επίσκεψης; Πώς βρέθηκαν στον συγκεκριμένο ζωολογικό κήπο (ένα προς ένα) τα είδη αυτά, και πώς ελέγχεται η προέλευση και η διακίνησή τους; Πόσα από τα ζώα που φιλοξενούνται στον ζωολογικό κήπο συμπεριλαμβάνονται στη λίστα των απειλουμένων ειδών; Πόσες γεννήσεις και πόσοι θάνατοι σημειώθηκαν τα πέντε τελευταία χρόνια; Ποιες ήταν οι αιτίες θανάτου; Ποια είναι η μέση ηλικία του φιλοξενούμενου πληθυσμού; Πού πάνε τα ζώα όταν αρρωστήσουν ή όταν γεράσουν και δεν αποτελούν πλέον ευχάριστο θέαμα για το κοινό; Πόσα άτομα από τα είδη που συμπεριλαμβάνονται στη λίστα των απειλουμένων ειδών γεννήθηκαν στο ζωολογικό κήπο τα τελευταία πέντε χρόνια; Πόσο τοις εκατό των ετησίων εσόδων του ζωολογικού κήπου δαπανάται για το σκοπό της προστασίας φυσικών βιοτόπων; Πόσοι εκπρόσωποι απειλουμένων ειδών που γεννήθηκαν στο ζωολογικό κήπο επανεντάχθηκαν στον φυσικό τους βιότοπο τα τελευταία πέντε χρόνια;

Οι πληγές που απειλούν σήμερα την άγρια ζωή είναι πολλές και μεγάλες, και ανάμεσα σ' αυτές ξεχωρίζουν το παράνομο εμπόριο και η δραματική έλλειψη καταφυγίων. Υγιείς πληθυσμοί αγρίων ζώων "ξεσπιτώνονται" και εξοντώνονται από τις διάφορες ανθρώπινες δραστηριότητες, ενώ ζώα τραυματισμένα, άρρωστα, ορφανά και πρώην αιχμάλωτα που δεν μπορούν να επανενταχθούν, έχουν απελπιστικά μεγάλη ανάγκη περίθαλψης σε κάποιο προσωρινό ή μόνιμο καταφύγιο. Βεβαίως οι ζωολογικοί κήποι, στη μορφή που υπάρχουν σήμερα, δεν είναι δυνατόν να καταργηθούν από τη μια μέρα στην άλλη, όμως η απόλυτη διαφάνεια των συγκεκριμένων επιχειρήσεων, καθώς επίσης και η σταδιακή μετατροπή τους από συλλεκτικά εκθετήρια σε λειτουργικά καταφύγια, είναι αυτό που ζητούν ομόφωνα πολλές περιβαλλοντικές και φιλοζωικές οργανώσεις από ολόκληρο τον κόσμο. Γιατί οι πληγές έχουν ανάγκη από βαθειά αιτιολογική θεραπεία, και όχι από επιφανειακή κάλυψη με επιδεσμικό υλικό εφησυχασμού.

Η διαφορά ανάμεσα σε ένα αληθινό καταφύγιο και σε έναν ζωολογικό κήπο, ενυδρείο, ή δελφινάριο είναι τεράστια. Τα καταφύγια άγριας ζωής δημιουργούνται και λειτουργούν με μοναδικό σκοπό να προσφέρουν βοήθεια σε ζώα τραυματισμένα, άρρωστα ή παραμελημένα. Στους χώρους αυτούς, τον πρώτο λόγο έχει η ευζωία των ζώων και όχι η δημόσια έκθεσή τους με σκοπό τη διασκέδαση του κοινού. Τα αληθινά καταφύγια δεν επιδιώκουν να αποκτήσουν άγρια ζώα αποσπασμένα από το φυσικό τους περιβάλλον, ούτε να διαιωνίσουν την αιχμαλωσία τους με προγραμματισμένη ή τυχαία αναπαραγωγή. Τα αληθινά καταφύγια δημιουργούνται και λειτουργούν με μοναδικό σκοπό να προσφέρουν ασυλία και φροντίδα σε άτομα που έχουν βρεθεί σε δύσκολη θέση ή έχουν υποφέρει στα χέρια των ανθρώπων. Στα αληθινά καταφύγια, τα άγρια ζώα δεν αγοράζονται, δεν ανταλλάσσονται, δεν νοικιάζονται, δεν δανείζονται και δεν αποτελούν στατικά εκθέματα για το κοινό. Και η εκπαίδευση που προσφέρεται στους υποστηρικτές τους γίνεται μέσα από την συμμετοχή στη δυναμική συμπονετική, ηθική και υπεύθυνη επανορθωτική διαδικασία, που στα Αγγλικά αποδίδεται συνοπτικά με τα τρία R: Rescue, Rehabilitate, +-Release, που σημαίνει Διάσωση, Αποκατάσταση (Επανόρθωση), και - όπου αυτό είναι δυνατόν - Απελευθέρωση.

Τα κατοικίδια ζώα (ανάμεσα στα οποία συγκαταλέγονται και τα ζώα συντροφιάς) προέκυψαν μετά από αιώνες ανθρωπίνων παρεμβάσεων στην άγρια ζωή, και η προστασία τους μπορεί να πραγματοποιηθεί με τρόπο εντελώς διαφορετικό από εκείνον με τον οποίο πραγματοποιείται η προστασία των αγρίων ζώων. Έτσι λοιπόν, η διαφορά που υπάρχει ανάμεσα στην έννοια της προστασίας και στην έννοια της αιχμαλωσίας, καθώς επίσης η διαφορά της έννοιας της απελευθέρωσης από εκείνην της εγκατάλειψης, μπορεί να γίνει κατανοητή μόνο μέσα από την ορθή επιστημονική γνώση, ενώ παράλληλα αποτελεί ζήτημα ανθρώπινης ευθύνης και ηθικής (βλέπε domestication, taming, captivity, wildness). Τα παιδιά (όπως και πολλοί ενήλικες που δε διαθέτουν εξειδικευμένες γνώσεις), αυτές τις έννοιες (που θα έπρεπε να διδάσκονται στα σχολεία) δεν τις κατανοούν χωρίς την κατάλληλη ενημέρωση και επεξήγηση, και ούτε πρόκειται να τις κατανοήσουν στους ζωολογικούς κήπους, ώστε να γίνουν καλύτεροι άνθρωποι και καλύτεροι συνάνθρωποι - το αντίθετο μάλιστα. Το λιοντάρι ή το δελφίνι δεν μπορεί να γίνει "pet" μόνο και μόνο επειδή (αυτό ή και οι γονείς του) γεννήθηκε στην αιχμαλωσία, αλλά παραμένει άγριο ζώο που υποφέρει εξ ίσου με αυτό που αιχμαλωτίστηκε από τη στέππα ή από τη θάλασσα. Η εξημέρωση είναι μια εξελικτική διαδικασία αιώνων που δεν μπορεί να γίνει μέσα σε δύο ή τρεις ή ακόμα και πέντε γενιές. Κάποιος πρέπει να εξηγήσει στα παιδιά ότι τα άγρια ζώα δεν μπορούν να γίνουν ούτε ζώα συντροφιάς (pets), ούτε "αδέσποτα" (strays), γίνονται όμως πρόσφυγες, αν εμείς καταστρέψουμε το "σπίτι" τους, και " θλιβερές συλλογές αιχμαλώτων", αν τα φυλακίσουμε για να τα κρατήσουμε κοντά μας, σε αντίθεση με τα κατοικίδια, τα οποία δεν μπορούν να ζήσουν μακριά από τους ανθρώπους, αν εγκαταλειφθούν. Και οι περισσότεροι ζωολογικοί κήποι όχι μόνο δεν το κάνουν αυτό, αλλά πολύ συχνά, καλλιεργούν τη σύγχυση ανάμεσα σε αυτές τις λεπτές αλλά τόσο σημαντικές διαφορές, επιδιώκοντας να ικανοποιήσουν την ανάγκη των επισκεπτών τους για όσο το δυνατόν στενότερη επαφή με τα ζώα τα οποία φιλοξενούν (petting zoos, φωτο1 και φωτο2 από τον ζωολογικό κήπο Bandon, Oregon, ΗΠΑ -- φωτο3 από το Αττικό Ζωολογικό Πάρκο).

Οι ζωολογικοί κήποι και τα δελφινάρια, στη μορφή που έχει σήμερα επικρατήσει και εκτός από ελάχιστες εξαιρέσεις, ακόμα και όταν περιστασιακά συνεισφέρουν σε μεμονωμένες περιπτώσεις περίθαλψης και αποκατάστασης, δεν παύουν να είναι επιχειρήσεις που επιζητούν το κέρδος, και τα παιδιά, με την έμφυτη αγάπη τους για τα ζώα, αποτελούν για αυτούς τον ευκολότερο στόχο, γι’ αυτό επιδιώκουν να έχουν καλές σχέσεις με τους εκπαιδευτικούς. Όμως οι εκπαιδευτικοί ασκούν ένα λειτούργημα που στοχεύει στη διδασκαλία όχι μόνο της γνώσης, αλλά και της αγάπης για την ελευθερία και του σεβασμού προς τη ζωή, κάτι που δεν μπορεί να επιτευχθεί μέσα από την επίσκεψη στα παντός είδους εκθετήρια - φυλακές, αλλά μέσα από την ορθή ενημέρωση σχετικά με τα άγρια ζώα και το φυσικό τους περιβάλλον. Γιατί η φύση έχει ανάγκη από αληθινά καταφύγια άγριας ζωής, και η Παιδεία από καταφύγια σωστής πληροφόρησης, αδιάβλητης κριτικής σκέψης και ηθικής.

με την ελπίδα για "ευήκοα ώτα",

με όλη μας την αγάπη για τη ζωή, για τη φύση, για τα ζώα και τα παιδιά,

με την προσδοκία ενός καλύτερου κόσμου

και με απεριόριστη εκτίμηση για το λειτούργημα που επιτελείτε,

Πρωτοβουλία Κατά της Αιχμαλωσίας των Κητωδών

 Σχετικός σύνδεσμος-Πρωτότυπο κείμενο: http://filikaki-blog.blogspot.gr/2013/10/blog-post_24.html 

 Ακούστε τα παιδιά

Κι' επί τη ευκαιρία, μια και σάς έφερε ο "δρόμος" κατά δω, εαν δεν έχετε αντίρρηση, 
υπογράψτε.

SUFFERING, NOT SMILING (Ένθετο)

Dolphins appear to smile because of the way their mouths are shaped; THIS ISN'T A REFLECTION OF THEIR EMOTIONAL STATE. The dolphin's toothy grin masks its suffering and contributes to the myth that dolphins in theme parks enjoy a happy life. In truth, dolphins cannot move their facial muscles to communicate inner feelings like humans can. Dolphins appear to smile even while injured or seriously ill. The smile is a feature of a dolphin's anatomy unrelated to its health or emotional state. Dolphins cannot move their facial muscles to communicate their inner feelings like humans so dolphins appear to "smile" even when injured or ill. In 2003, the Singaporean organization ACRES (Animal Concerns Research & Education Society - Fb) launched the "Suffering, not Smiling" campaign to raise awareness on the plight of captive dolphins and to urge Singaporeans not to support marine parks and dolphinariums that keep dolphins in captivity. The campaign is based on scientific and factual evidence that captivity is detrimental to the welfare of dolphins and that research, conservation and education in dolphinariums and marine parks have minimal benefits to wild dolphins. The full report can be downloaded here and here. 

Captivity Questions: Info about Dolphin Captivity at the following sites:

- WDC KIDZONE

- WSPA 

- Stop Attica Zoological Park Dolphinarium (Athens - Greece)

- SMILE (Photo album by Filikaki)

- ZOOCHECK CANADA 

  "The dolphin's smile is nature's greatest deception". Keep this in mind please...