Όταν ενηλικιώθηκε, της δόθηκε η ευκαιρία να επισκεφτεί μία φίλη της στην Κένυα. Δούλεψε σκληρά ως σερβιτόρα και γραμματέας, ώστε να μαζέψει τα χρήματα και να κάνει το ταξίδι αυτό πραγματικότητα κι' έτσι, τo 1960, σε ηλικία 26 ετών, ταξίδεψε στην Αφρική.
Κατά την παραμονή της εκεί, γνώρισε τον φημισμένο αρχαιολόγο Louis Leakey (Λιούις Λίκι), ο οποίος την προσέλαβε για να τον βοηθήσει σε μία από τις μελέτες του. Εκτίμησε την εργατικότητα της και την ρώτησε αν θα την ενδιέφερε να μελετήσει τους χιμπαντζήδες σε μια περιοχή που πλέον είναι γνωστή ως Εθνικό Πάρκο Γκόμπε, στην Τανζανία. Φυσικά, η δρ. Τζέιν ενθουσιάστηκε με την ευκαιρία που της δινόταν.
Εκείνη την εποχή, ωστόσο, ήταν πολύ δύσκολο για μία λευκή γυναίκα να ταξιδεύει μόνη στην Αφρική. Έτσι, την ακολούθησε σε αυτό το ταξίδι και η μητέρα της. Η Γκούνταλ αναφέρει συχνά τη μητέρα της, καθώς αυτή στήριζε πάντα τα όνειρά της και την ενθάρρυνε.
Όταν έφτασαν στο Εθνικό Πάρκο Γκόμπε, έστησαν σκηνές, και η Τζέιν ξεκίνησε αμέσως να ψάχνει για χιμπαντζήδες. Κανείς δεν τους είχε μελετήσει στο φυσικό τους περιβάλλον μέχρι τότε και, κάθε φορά που η Τζέιν πήγαινε κοντά τους, εκείνοι εξαφανίζονταν.
Προς το τέλος του ταξιδιού της, έχοντας κάνει υπομονή πολλούς μήνες, η Τζέιν κατάφερε να προσεγγίσει μία ομάδα χιμπαντζήδων και να καταγράψει τη συμπεριφορά τους, γεγονός που τάραξε τα νερά της τότε επιστημονικής κοινότητας. Η Τζέιν κατέγραψε αναλυτικά το πώς οι χιμπαντζήδες τρώνε, κινούνται και κοιμούνται. Μελέτησε την κοινωνική τους δομή, τις οικογενειακές και κοινωνικές τους σχέσεις και, επιπλέον, έκανε λόγο για συναισθήματα και προσωπικότητες, κάτι το οποίο δεν πίστευε κανείς μέχρι τότε, αφού θεωρούσαν πως μόνο οι άνθρωποι κατέχουν αυτά τα χαρακτηριστικά.
Από τις πιο πρωτοπόρες ανακαλύψεις της ήταν η χρήση εργαλείων από τους χιμπαντζήδες. Ο χιμπαντζής τον οποίο ονόμασε Γκριζογένη (David Greybeard) χρησιμοποιούσε μία «λεπίδα» από γρασίδι για να «ψαρεύει» τερμίτες μέσα από τη φωλιά τους. Τότε, το περιοδικό National Geographic δημοσίευσε τις πληροφορίες αυτές μαζί με φωτογραφικό υλικό. Το όνομα της Γκούντολ είχε πλέον αρχίσει να γίνεται γνωστό και, μετά από αυτή την ανακάλυψη, πολλοί άλλοι επιστήμονες έσπευσαν να μελετήσουν τους χιμπαντζήδες και άλλα πρωτεύοντα θηλαστικά. Με τις ανακαλύψεις, ο σεβασμός και η εκτίμηση για την ευφυΐα των χιμπατζήδων μεγάλωσε.
Στην αρχή της καριέρας της, οι επιστήμονες δεν έτρεφαν για την Τζέιν μεγάλο σεβασμό, καθώς δεν κατείχε πτυχίο πανεπιστημίου και επιπλέον χρησιμοποιούσε ερευνητικές μεθόδους οι οποίες δεν ήταν αποδεκτές, όπως, για παράδειγμα, το γεγονός ότι (αντί για νούμερα) έδινε ονόματα στους χιμπαντζήδες που παρακολουθούσε. Χρειάστηκε κάποιο διάστημα για να αποδεχτεί η επιστημονική κοινότητα τα αποτελέσματα των ερευνών της, αφού μέχρι τότε κανείς δεν πίστευε πόσο κοντά είμαστε εξελικτικά με τα είδη αυτά, και πως δεν είναι μόνο ο άνθρωπος που ξέρει να φτιάχνει εργαλεία, ενώ διαθέτει συναισθήματα και προσωπικότητα.
To 1965, η Τζέιν Γκούντολ απέκτησε το διδακτορικό της στην Ηθολογία από το Πανεπιστήμιο του Κέμπριτζ και έγινε το όγδοο άτομο στην ιστορία των πανεπιστημίων που κατάφερε να αποκτήσει διδακτορικό χωρίς να έχει πάρει άλλο πτυχίο από πανεπιστήμιο. Από το 1970 ως το 1975 η Dr. Jane Goodall ήταν επισκέπτρια καθηγήτρια στο Πανεπιστήμιο Στάνφορντ, στο Τμήμα Ψυχιατρικής.
Σήμερα, αναγνωρίζεται ως μία από τις πιο σημαντικές γυναίκες επιστήμονες του 20ού αιώνα, και ως ένας άνθρωπος που έχει προσφέρει πολλά στη διεθνή κοινότητα μέσω της δράσης της. Με τις παρατηρήσεις της, άλλαξε τον τρόπο με τον οποίο κατανοούμε τη συμπεριφορά των ζώων.
Το 1977, η Goodall ίδρυσε το Ινστιτούτο Jane Goodall Institute - JGI, με σκοπό τη συνέχιση των ερευνών, με προγράμματα όχι μόνο για τους ίδιους τους χιμπαντζήδες, αλλά και για την βελτίωση των συνθηκών ζωής των ανθρώπων που ζουν σε περιοχές με μεγάλη αύξηση του πληθυσμού τους. Καθώς οι χιμπαντζήδες απειλούνται πλέον με εξαφάνιση, μόνο σε συνεργασία με τους κατοίκους των περιοχών που ζουν μαζί τους μπορούν να σωθούν.
Ένας από τους στόχους του Ινστιτούτου, λοιπόν, είναι η προστασία των χιμπαντζήδων και η διασφάλιση του μέλλοντος τους. Το Ινστιτούτο έχει κάνει σημαντικές έρευνες, έχει δημιουργήσει σχολεία και κλινικές στην Αφρική, ώστε να βοηθηθούν οι τοπικές κοινότητες, και έχει εμπνεύσει πολλούς νέους σε όλο τον κόσμο.
Μόνο το 2014, το Jane Goodall Institute - JGI:
- Διέθεσε πάνω από 365.000 δέντρα για φύτευση με σκοπό να παραχθεί τροφή για τους ντόπιους πληθυσμούς, να χρησιμεύσουν ως υλικό για χτίσιμο ή ως εισόδημα για τις εκεί κοινωνίες. Έτσι μειώθηκε η ανάγκη για παράνομη υλοτόμηση προστατευόμενων δασών.
- Παρείχε σε πάνω από 331 αγρότες εκπαίδευση γύρω από την προστασία των δασών, τη σωστή διαχείριση των καλλιεργειών και των ζώων. Επιπλέον δώρισε σπόρους για δέντρα καθώς και οικόσιτα ζώα.
- Αύξησε την προστασία 512.000 εκταρίων δασικής έκτασης στο οικοσύστημα Μασίτο- Ουγκάλα της Τανζανίας.
- Εκπαίδευσε πάνω από 160 τοπικούς άρχοντες στο πως γίνεται η προστασία των δασών μέσω κινητών και τάμπλετ.
- Προσέφερε σε πάνω από 30.000 γυναίκες εκπαίδευση γύρω από τη φροντίδα των παιδιών τους, την υγεία και την οργάνωση της οικογένειας.
- Ολοκλήρωσε την κατασκευή τριών ιατρικών κέντρων που παρέχουν υπηρεσίες σε πάνω από 14.500 ανθρώπους.
Το Ινστιτούτο συνέχισε τις προσπάθειες για την προστασία των χιμπαντζήδων: σώθηκαν επιπλέον 7 χιμπαντζήδες και συνεχίστηκε η φροντίδα των 154 χιμπαντζήδων που ζουν στο κέντρο αποκατάστασης στο Κονγκό. Δημοσίευσε επίσης 11 ερευνητικές εργασίες, μέσω των 31 ερευνητών που δουλεύουν στο Εθνικό Πάρκο Γκόμπε, και το έργο του συνεχίζεται.
H ζωή και η δράση της Jane Goodall είναι αναγνωρισμένη διεθνώς. Έχει δεχθεί πολλές τιμές για την περιβαλλοντική και την ανθρωπιστική της προσφορά. Ονομάστηκε «Dame Commander» της Αυτοκρατορίας της Αγγλίας σε μία τελετή που πραγματοποιήθηκε στα ανάκτορα του Μπάκινχαμ το 2004. Ο τίτλος αυτός είναι από τους σημαντικότερους στο Ηνωμένο Βασίλειο. Τον Απρίλιο του 2002, ο Γενικός Γραμματέας των Ηνωμένων Εθνών Κόφι Ανάν την έχρισε «Πρέσβειρα Ειρήνης των Ηνωμένων Εθνών».
Η Goodall έχει καταφέρει να μεταδώσει το μήνυμα ειρήνης και ελπίδας σε κάθε γωνία του πλανήτη. Η λίστα με τα βραβεία και τις τιμές που έχει δεχθεί είναι πολύ μεγάλη. Ορισμένα από αυτά είναι:
- Βραβείο Κιότο της Ιαπωνίας (Kyoto Prize): ένα διεθνώς αναγνωρισμένο βραβείο το οποίο δίνεται σε όσους έχουν συνεισφέρει σημαντικά στην επιστημονική, πολιτιστική και πνευματική ανάπτυξη της ανθρωπότητας
- Βραβείο Τάιλερ για περιβαλλοντικά επιτεύγματα (Tyler Prize)
- Μετάλλιο της Τανζανίας (Medal of Tanzania)
- Μετάλλιο Βενιαμίν Φραγκλίνου (Benjamin Franklin Medal in Life Science)
- Βραβείο του Ισπανού Πρίγκιπα της Αστούριας (Spanish Prince of Asturia)
Έχει γίνει επίσης επίτιμος διδάκτορας πολλών πανεπιστημίων, όπως:
- Πανεπιστήμιο του Τορόντο
- Πανεπιστήμιο του Λίβερπουλ
- Αμερικανικό Πανεπιστήμιο του Παρισιού
- Πανεπιστήμιο της Ουψάλα
- Εθνικό πανεπιστήμιο της Τσινγκ Χουά στην Ταϊβάν
To Roots & Shoots (Ρίζες και Βλαστοί) του Ινστιτούτου Jane Goodall Institute - JGI είναι μια διεθνής κοινότητα, όπου οι νέοι αναλαμβάνουν διάφορες δράσεις με σκοπό να επιφέρουν θετικές αλλαγές στην κοινωνία. Στην κοινότητα αυτή, συμμετέχουν χιλιάδες νέοι και παιδιά απ’ όλο τον κόσμο, που έχουν εμπνευστεί από τη ζωή της Τζέιν, με σκοπό να κάνουν τον πλανήτη μας καλύτερο.
Το πρόγραμμα Roots & Shoots δημιουργήθηκε το 1991 από την ίδια την Τζέιν και μία ομάδα 12 μαθητών της, στην Τανζανία. Σκοπός του προγράμματος είναι να δώσει τα απαραίτητα εργαλεία σε παιδιά και νέους κάθε ηλικίας, ώστε να βρουν πρακτικές λύσεις σε προβλήματα που αντιμετωπίζει η τοπική τους κοινωνία. Τα θέματα με τα οποία μπορούν να ασχοληθούν οι ομάδες ποικίλλουν, και μπορούν να αφορούν στο περιβάλλον, στα ζώα ή στους ανθρώπους.
Η Goodall πιστεύει πως κάθε άνθρωπος μπορεί να κάνει τη διαφορά στην κοινότητά του. Αν άνθρωποι με κοινά ενδιαφέροντα σχηματίσουν ομάδες, τότε το αποτέλεσμα της προσπάθειάς τους θα είναι ακόμα καλύτερο. Με αυτό το δωρεάν πρόγραμμα, δίνεται η ευκαιρία σε όλους τους νέους που έχουν εμπνευστεί από τη ζωή της να συνεργαστούν και να γίνουν μέλη ενός διεθνούς κινήματος που θα αλλάξει τον κόσμο. Το πρόγραμμα λειτουργεί σε περισσότερες από 130 χώρες και έχει πάνω από 150.000 ενεργά μέλη.
Το πρόγραμμα Roots & Shoots έχει δημιουργήσει ένα μεγάλο δίκτυο από παιδιά (και νέους) που εμπνέονται το ένα από το άλλο. Παρέχει δωρεάν εφόδια σε καθηγητές αλλά και γενικότερα σε όλο τον κόσμο, ώστε να μπορέσουν πολύ εύκολα να δημιουργήσουν δικές τους ομάδες και να εφαρμόσουν προγράμματα στα σχολεία. Στην επίσημη ιστοσελίδα τους, μπορεί κανείς να βρει τη βάση δεδομένων με όλες τις εργασίες που έχουν γίνει μέχρι στιγμής, και να αποκτήσει μία ιδέα για το τι είδους πρότζεκτ μπορεί να κάνει.
Απαραίτητη προϋπόθεση για την επιτυχία του προγράμματος είναι να τηρούνται οι εξής προϋποθέσεις:
- Τα μέλη της ομάδας πρέπει αρχικά να ενημερωθούν για τη ζωή της Jane Goodall, ώστε να εμπνευστούν και να καταλάβουν ότι κάθε όνειρο γίνεται πραγματικότητα αρκεί κανείς να το θέλει, και ότι κάθε άνθρωπος μπορεί να βρει λύσεις στα προβλήματά του. Με αυτό τον τρόπο, θα νιώσουν ότι είναι μέλη της διεθνούς κοινότητάς και μέρος ενός κινήματος που έχει στόχο να χτίσει ένα καλύτερο μέλλον.
- Τα μέλη της ομάδας χαρτογραφούν την κοινότητά τους μαζί. Αυτό δίνει τη δυνατότητα να βρεθούν πιθανά προβλήματα στα οποία μπορεί να επικεντρωθεί η εργασία τους. Για παράδειγμα, τα μέλη της ομάδας μπορούν να κάνουν μία βόλτα στη γειτονιά τους και να καταγράψουν τι προβλήματα βλέπουν.
- Κατόπιν, τα μέλη της ομάδας ξεκινούν τη δράση τους. Συζητούν ποιο ζήτημα θα ήθελαν να λύσουν (π.χ. ενημέρωση των πολιτών σχετικά με τη ρίψη σκουπιδιών στους δρόμους), αναθέτουν ρόλους και μελετούν πώς μπορεί να λυθεί το πρόβλημα. Πολλές ομάδες μιλάνε με επιστήμονες, και φτιάχνουν παρουσιάσεις και υλικό που μπορούν να μοιράσουν. Αν το πρόγραμμα εφαρμόζεται σε τάξεις σχολείου, οι δάσκαλοι μπορούν να καθοδηγήσουν τα παιδιά.
- Στη συνέχεια, τα μέλη της ομάδας εξετάζουν (και γιορτάζουν) το αποτέλεσμα της εργασίας τους. Συζητούν τι πέτυχε και τι πήγε λάθος, και βρίσκουν τρόπους ώστε η επόμενη εκστρατεία τους να γίνει καλύτερη.
- Τέλος, η εργασία δημοσιεύεται στο www.rootsandshoots.org, ώστε να εμπνευστούν και άλλα μέλη του Ινστιτούτου. Η εγγραφή του πρότζεκτ στην ιστοσελίδα μπορεί να γίνει κατά τη διάρκεια της υλοποίησης της, και ανανεώνεται από τα μέλη της ομάδας.
Το πρόγραμμα βοηθά στην ανάπτυξη της κριτικής σκέψης των παιδιών και των νέων και στην ευαισθητοποίησή τους γύρω από κοινωνικά και περιβαλλοντικά προβλήματα. Μέχρι στιγμής, πολλοί καθηγητές και γονείς έχουν διαπιστώσει την μεγάλη επιτυχία που έχει η εφαρμογή του προγράμματος αυτού σε όλο τον κόσμο.
Μέλη του Roots & Shoots μπορούν να γίνουν όλοι πολύ εύκολα, απλώς με την εγγραφή τους στο www.rootsandshoots.org. Oποιοσδήποτε σκεφτεί μία εργασία και φτιάξει μία ομάδα, μπορεί να δημιουργήσει ένα προφίλ και να μοιραστεί τις ιδέες και τα αποτελέσματα των εργασιών της ομάδας.
Στην Ελλάδα, για περισσότερες πληροφορίες, μπορείτε να επικοινωνήσετε μέσω email στη διεύθυνση rsgreece@janegoodall.org ή να ακολουθήστε την ομάδα Roots&Shoots Greece στο Facebook at https://www.facebook.com/RootsandShootsGreece/ και στο Twitter at https://x.com/rsgreece
Πηγή πληροφοριών στα Ελληνικά: Η δρ. Τζέιν Γκούντολ και το Ινστιτούτο Τζέιν Γκούντολ at www.sxolikivivliothiki.gr/janegoodall/i-dr-tzein-gkoyntol-kai-institoyto-tzein-gkoyntol
Δείτε επίσης: https://rootsandshoots.org, https://janegoodall.org
Photo at https://www.nytimes.com/2025/10/01/science/jane-goodall-photos.html
Βιβλία της στα Ελληνικά εδώ
Video selection at https://youtube.com/playlist
σσ. Η Jane Goodall πέρασε τη ζωή της ταξιδεύοντας σε όλον τον κόσμο 300 ημέρες το χρόνο. Το 2016 επισκέφτηκε και την Ελλάδα. "Έφυγε" ειρηνικά, στον ύπνο της, την πρώτη μέρα του Οκτώβρη 2025, κατά την διάρκεια ενός ταξιδιού στην Καλιφόρνια, σε ηλικία 91 ετών. "Η επόμενη μεγάλη περιπέτεια που περιμένω στη ζωή μου, είχε πει πρόσφατα, είναι ο θάνατος. Κι' αν δεν υπάρχει τίποτα μετά από αυτόν, δεν με νοιάζει. Αν όμως υπάρχει, ανυπομονώ να το συναντήσω". Ήταν χορτοφάγος. Μακάρι η μνήμη της να ξυπνήσει την αληθινή δύναμη που όλοι κρύβουμε μέσα μας και να την τιμήσει. Κ.Π
