Ταξιδεύοντας με στίχους, τραγούδια και ποιήματα (για τον Διονύση Σαββόπουλο)

 

Τις τελευταίες ημέρες, παρακολούθησα κι' εγώ (σχεδόν εμμονικά, θα έλεγα), ό,τι μεταδόθηκε σχετικά με τον θάνατο του Διονύση Σαββόπουλου από διάφορα μέσα. 

Απογοητεύτηκα (για άλλη μια φορά) και εξοργίστηκα, όχι τόσο με τα άδεια καθίσματα της Αριστεράς, όσο με τα μικρόψυχα και πολλές φορές συκοφαντικά (i) σχόλια, σε αντιπαράθεση με τις εκ Δεξιών (απο)στειρωτικές και διαστρεβλωτικές προσεγγίσεις... "Ησυχάστε, γιατί τα ουράνια σώματα δεν συμμετέχουν σε δημοσκοπήσεις και δεν διεκδικούν ψήφους", ήθελα να πω. Αλλά δεν το είπα. 

Συγκινήθηκα με κάποιους αποχαιρετισμούς, όπως αυτόν του Αλκίνοου Ιωαννίδη. 

Έψαξα και διάβασα, άκουσα και είδα διάφορα αφιερώματα που υπέπεσαν στην αντίληψη μου. 

Θυμήθηκα και αναζήτησα τα τραγούδια που είχα αγαπήσει απ' την αρχή, κάποια που είχα αργήσει να καταλάβω, κάποια που δεν ήξερα, και κάποια άλλα που δεν είχα προσέξει ποτέ.

Ταξίδεψα στα χρόνια που "έτρεχαν χύμα", παίρνοντας σχήμα από τις προσδοκίες και τα πρόσωπα, τα ανταμώματα και τους αποχωρισμούς, τις αναθεωρήσεις και τις ματαιώσεις (προσωπικές και συλλογικές).

Και σκέφτηκα (για μια ακόμα φορά) πως τα τραγούδια, όταν πλέον περάσουν στον κόσμο, δεν ανήκουν στον δημιουργό τους, ανήκουν σε όλους, ενώ εκείνος δεν ανήκει σε κανέναν.

Τέλος, επαναλαμβάνοντας (για μια ακόμα φορά) στον εαυτό μου την επιβεβλημένη κοινοτυπία, αυτήν που θέλει να παρηγορήσει (χωρίς όμως πάντοτε να τα καταφέρνει), αυτήν που υπενθυμίζει πως, ό,τι κι' αν χαθεί, η ζωή συνεχίζεται, έπεσα πάνω σε ένα ΑΡΙΣΤΟΥΡΓΗΜΑΤΙΚΟ μπιζουδάκι ποίησης το οποίο νοιώθω την ανάγκη (αντί οιουδήποτε άλλου σχολίου) να μοιραστώ. 

Στο τραγούδι "Είδα τη Σούλα και το Δεσποτίδη", ο Σαββόπουλος διηγείται ένα όνειρο αποχωρισμού και απώλειας (περιγράφοντας το βαθύτατο τραύμα χωρίς ίχνος μιζέριας), κι' εγώ αναρωτιέμαι, άλλη μια φορά: μήπως τελικά έχουν δίκιο εκείνοι που λένε πως υπάρχουν φορές που η ποίηση δεν μπορεί, δεν χρειάζεται (ή και δεν πρέπει) να μελοποιείται;* 

Εξελικτικά, στην ανθρώπινη ιστορία, σίγουρα η μουσική προηγείται της ποίησης, όπως ο προφορικός λόγος προηγείται του γραπτού. Ως τραγουδοποιός, ο Σαββόπουλος δηλώνει πως γράφει μουσική και στίχους σχεδόν ταυτόχρονα. Δεν είμαι σε θέση να ξέρω, διαισθάνομαι όμως πως το συγκεκριμένο τραγούδι δεν γράφτηκε ακριβώς έτσι. 

Στην δική μου αντίληψη, η μουσική της γλώσσας, αν και όχι τόσο πρόδηλη όσο η γλώσσα της μουσικής, προσφέρει μια απόλαυση βαθύτερη, πιο στοχαστική, περισσότερο ελεύθερη, σχεδόν μυσταγωγική. Δεν είναι, μάλιστα, λίγες οι φορές που, ακούγοντας ένα τραγούδι, έχω την αίσθηση πως η μουσική "καπελώνει" τους στίχους.  

Παραθέτω το τραγούδι γυμνό (χωρίς τη μουσική του), και αισθάνομαι πως θέλω να το διαβάσω πολλές φορές με απόλαυση, μέχρι να το μεταβολίσω και να "χορτάσω". Γιατί αναμφίβολα, ό,τι κι' αν προηγείται ή ακολουθεί (στίχος ή μουσική), ο Σαββόπουλος ήταν ΚΑΙ ποιητής. 

"Είδα τη Σούλα και το Δεσποτίδη**

στον ύπνο μου τους είδα ζωντανούς

κι' άστραψε τ' όνειρο σαν δαχτυλίδι 

που ήρθε να ντύσει πάλι τους γυμνούς. 

Ανησυχούσα μήπως καταλάβουν 

πως ήταν πεθαμένοι από καιρό,

το ανεμιστήκανε και για να με προλάβουν 

με πλύναν μ' ένα γέλιο καθαρό. 

Που ήταν το θάρρος και η πίστη μου αίφνης; 

Μαζί τους ήμουνα στην άλλη Αριστερά 

που είδε τον κόσμο αυτό σαν έργο τέχνης 

με τελειωμένα και αθάνατα φτερά. 

Ένα κουβούκλιο μου είχαν κατεβάσει 

πλάι στο τριφύλλι σ' ένα γήπεδο βαθύ.

Φωνές και κόρνες είχανε σωπάσει,´

στον Υμηττό είδα ένα φως τριανταφυλλί.

Είδα τους φίλους και τα πρόσωπα όλα 

την Ιπποκράτους και τη θάλασσα μακρυά, 

είδα τα σκαλοπάτια του Αϊ Νικόλα,

καρέκλες άδειες στο υπαίθριο σινεμά. 

Κι' είδα ένα τέλος μέσ' στο σινεμά τους, 

στο μαξιλάρι μου έκλαψα βαθειά

τα πρόσωπά τους, τα ονόματά τους...

Πόση προσπάθεια, πόση μοναξιά;

Και τι ιδρώτας από τη μεριά μου 

μέσ' στων ονείρων τις αόρατες κλωστές

που όταν ανοίξανε τα βλέφαρα μου 

στο στόμα πλάι μου ακόμα ήταν υγρές. 

Φιλί και σάλιο από μετάξι 

σα σκουληκάκι στα φύλλα της μουριάς 

που έγινε νύμφη για να πετάξει 

μέσα στου ήλιου τα εκατομμύρια φλας". 

Διονύσης Σαββόπουλος 1994, Μην πετάξεις τίποτα 

*Μελοποίηση

Μουσική και ποίηση [24 γράμματα]

**σταγόνα 

Photo1 at Σαββόπουλος - Αυτοβιογραφία, εκδόσεις Πατάκη, Ιανουάριος 2025]