Τι είναι οι "υγρές αγορές" της Ασίας και ποια η σχέση τους με την βιομηχανοποιημένη κτηνοτροφία του δυτικού κόσμου

theguardian.com

Με τον όρο "υγρές αγορές" (wet markets) περιγράφονται οι αγορές εκείνες που πουλούν τρόφιμα τα οποία αλλοιώνονται γρήγορα, όπως τα φρούτα και τα λαχανικά. Σε αντιδιαστολή, στις "ξηρές αγορές" (dry markets) προσφέρονται προϊόντα μακράς διαρκείας όπως δημητριακά και άλλα αγαθά που διατηρούνται στο σπίτι. Στις υγρές αγορές πωλούνται επίσης και ζωντανά ζώα, τα οποία πολλές φορές σφαγιάζονται ενώπιον των καταναλωτών. Οι αγορές αυτές είναι υπαίθριες, αποτελούνται από μακρές σειρές πάγκων τοποθετημένων ο ένας δίπλα στον άλλον και συγκεντρώνουν πολύ κόσμο. Με τα διάφορα είδη ζώων (άλλα ζωντανά και άλλα σφαγμένα) που συνωστίζονται εκεί μαζί με ένα μεγάλο πλήθος ανθρώπων, εξασφαλίζονται ιδανικές συνθήκες για την ανάπτυξη και την διασπορά διάφορων ζωονόσων, δηλαδή ασθενειών που μπορεί να μεταδοθούν από τα ζώα στους ανθρώπους. Η σημερινή πανδημία (COVID-19), που έχει προσβάλει μέχρι τώρα περισσότερους από 2 εκατομμύρια ανθρώπους, πιστεύεται ότι ξεκίνησε από μια "υγρή αγορά" στο Γιουχάν της Κίνας, κατά τον ίδιο τρόπο που  είχε ξεσπάσει, το 2003, από μία κινεζική επαρχία, η επιδημία SARS, η οποία κόστισε την ζωή 770 ανθρώπων σε 29 χώρες. 

Κατά κοινή παραδοχή, οι "υγρές αγορές" (που δεν υπάρχουν μόνον στην Κίνα) θα πρέπει να καταργηθούν ή τουλάχιστον να βελτιωθούν, δεν αποτελούν όμως την μόνη πηγή ζωονόσων. Σε ολόκληρο τον κόσμο και ιδίως στις Η.Π.Α, τα ζώα που χρησιμοποιούνται για τροφή διατηρούνται σε ανθυγιεινές συνθήκες μεγάλου συνωστισμού, συνήθως μακρυά από τον καθαρό αέρα και το φως του ήλιου. Και, όσο η βιομηχανοποιημένη κτηνοτροφία εξακολουθεί να υφίσταται με την σημερινή της μορφή, η δημόσια υγεία θα βρίσκεται σε κίνδυνο, προειδοποιούν οι ειδικοί. Συνεπώς, δεν αρκεί να κατακρίνουμε τις αγορές που πουλούν ζωντανά ζώα στην Κίνα, παραβλέποντας τους κινδύνους που εγκυμονεί η σημερινή μορφή της βιομηχανοποιημένης κτηνοτροφίας του δυτικού κόσμου. 

Κατά την δεκαετία 1980 - 1990, δέκα χιλιάδες αγελάδες στο Ηνωμένο Βασίλειο αρρώστησαν από ένα παθογόνο που προκαλεί την βόεια σπογγώδη εγκεφαλοπάθεια, γνωστή και ως νόσο των "τρελών αγελάδων". Σε μια προσπάθεια εκρίζωσης αυτής της νόσου, 4,4 εκατομμύρια αγελάδες θανατώθηκαν, το κρέας όμως αρκετών από τα άρρωστα ζώα διοχετεύτηκε στην κατανάλωση και προκάλεσε τον θάνατο πολλών ανθρώπων. 

Την άνοιξη του 2009, στην Βόρεια Αμερική, παρουσιάστηκε μια μορφή γρίπης, η H1N1, γνωστή και ως γρίπη των χοίρων. Φαίνεται ότι τότε, μια διηπειρωτική μεταφορά ζωντανών χοίρων οδήγησε σε προσβολή των εκτρεφομένων χοίρων στο Μεξικό και στην συνέχεια μεταπήδησε στους ανθρώπους και εξελίχθηκε σε επιδημία. Εκτιμάται ότι, κατά τον πρώτο χρόνο της επιδημίας αυτής, έχασαν την ζωή τους 151.700 έως 575.400 άνθρωποι. 

Οι συνθήκες της βιομηχανοποιημένης κτηνοτροφίας, με τα στρεσσαρισμένα και συνεπώς ανοσοκατεσταλμένα ζώα που συνωστίζονται σε ανθυγιεινές εγκαταστάσεις, δημιουργούν ένα ιδανικό υπόστρωμα για την ανάπτυξη ασθενειών και συνιστούν  μια μόνιμη απειλή για την δημόσια υγεία, γι' αυτό και θα πρέπει να επανεκτιμηθεί σοβαρά ο ρόλος τους στην εμφάνιση μελλοντικών πανδημιών. Το πρόβλημα όμως δεν περιορίζεται στα παθογόνα που μπορεί να προσβάλλουν τους ανθρώπους, καθώς, πολύ συχνά, τα ίδια τα εκτρεφόμενα ζώα που προσβάλλονται από ασθένειες θανατώνονται μαζικά, με σκοπό την αναχαίτιση της εξάπλωσης των ασθενειών αυτών και με συνέπειες πολύ οδυνηρές τόσο για τα ίδια όσο και για τους κτηνοτρόφους. 

Κάτω από ανθυγιεινές συνθήκες συνωστισμού, όπου τα ζώα αναγκάζονται να ζουν μέσα στα ίδια τους τα περιττώματα, η κάθε ασθένεια εξαπλώνεται πολύ γρήγορα, σαν πυρκαγιά. Και ενώ μπορεί μια ασθένεια να εμφανίζεται αρχικά με ήπια μορφή, οι μεταλλάξεις των παθογόνων που λαμβάνουν χώρα κατά την πορεία της, επιδεινώνουν την κλινική και την επιδημιολογική εικόνα. Το 2015, για παράδειγμα, ένα ξέσπασμα γρίπης των πτηνών είχε σαν αποτέλεσμα τον θάνατο 50 εκατομμυρίων πουλερικών. Και, μόλις στις αρχές αυτού του μήνα, το αμερικανικό υπουργείο γεωργίας ανακοίνωσε ότι, σε μια εκτροφή από γαλοπούλες στην Νότια Καρολίνα, ανιχνεύθηκε ένα πολύ παθογόνο στέλεχος γρίπης των πτηνών, ενώ το δυνητικά θανατηφόρο στέλεχος H5N8 ανακαλύφθηκε λίγους μήνες νωρίτερα σε γερμανικό πτηνοτροφείο.

Η παγκόσμια απαγόρευση των "υγρών αγορών" θα μπορούσε να μειώσει τον κίνδυνο μιας νέας πανδημίας, αυτό όμως δεν είναι αρκετό εαν δεν συνοδεύεται με παράλληλη απαγόρευση και της βιομηχανοποιημένης κτηνοτροφίας. Η πανδημία γρίπης του 1918 που αποτέλεσε την πιο θανατηφόρα κρίση δημόσιας υγείας στην σύγχρονη ιστορία, και εκείνη του 2009 που προσέβαλε το 20% του παγκόσμιου ανθρώπινου πληθυσμού, προήλθαν από την χοιροτροφία. Και είναι εύκολο να βρει κανείς και άλλα ανάλογα παραδείγματα. Πέρα όμως από τις εκκρήξεις επιδημιών, τα εκτροφεία της βιομηχανοποιημένης κτηνοτροφίας ενέχουν και έναν ακόμη κίνδυνο για την δημόσια υγεία: η συστηματική χορήγηση αντιβιοτικών που αναγκάζονται να λαμβάνουν τα ζώα προκειμένου να επιζήσουν (και να αποδώσουν) κάτω από αυτές τις συνθήκες, αφήνει τους ανθρώπους εκτεθειμένους στο φαινόμενο της στην μικροβιοαντοχής, δηλαδή την ανάπτυξη ανθεκτικών παθογόνων μικροοργανισμών που δεν μπορεί να αντιμετωπιστούν από τα σύγχρονα αντιμικροβιακά φάρμακα.

Η αντιμετώπιση των συμπτωμάτων μιας πανδημίας χωρίς την εκρίζωση των αιτίων που την προκάλεσαν δεν εξασφαλίζει το μέλλον, και δεν μπορεί να θεωρηθεί υπεύθυνη. Στην δε επίκληση των ατομικών δικαιωμάτων από την ελεύθερη αγορά, η απάντηση είναι μία: ότι το υπέρτατο δικαίωμα για ασφαλή τρόφιμα θέτει όχι μόνον τους ειδικούς επιστήμονες αλλά και τους πολιτικούς προ των ευθυνών τους. Προκειμένου δε για πανδημίες, η υγεία δεν μπορεί παρά να είναι μία και ενιαία, τόσο για τους ανθρώπους όσο και για τα ζώα. Δεν μπορεί να υπάρχει υγεία μόνον για τους ανθρώπους και υγεία μόνον για τα ζώα, όπως ακριβώς δεν υπάρχει υγεία μόνον για τους Κινέζους και τους Κορεάτες ή μόνον για τους Ευρωπαίους και τους Αμερικανούς. 

Το κρέας που τρώμε, τόσο στην Αμερική όσο και στην Ευρώπη, προέρχεται κατά συντριπτική πλειοψηφία από ζώα που χαρακτηρίζονται από γενετική ομοιομορφία (αφού ανήκουν σε "βελτιωμένες" φυλές που εκτρέφονται εντατικά και αποδίδουν περισσότερο), είναι μονίμως στρεσσαρισμένα και ανοσοκατεσταλμένα, "ντοπάρονται" συστηματικά με διάφορες φαρμακευτικές ουσίες, και ζούν στοιβαγμένα κατά δεκάδες χιλιάδες μέσα σε κλειστά κτίρια ή και κλουβιά. Και μπορεί η ακριβής προέλευση της σημερινής πανδημίας να μην έχει πλήρως διευκρινιστεί, δεν υπάρχει αμφιβολία όμως ότι οι επιδημίες της γρίπης έχουν προέλθει από τους χοίρους και τα πτηνά, και από ιούς που μεταλλάχθηκαν μέσα στα πτηνοτροφεία και στα χοιροστάσια της βιομηχανοποιημένης κτηνοτροφίας. 

Το πόσο αβάσταχτα υποφέρουν τα ζώα που τρώμε, τόσο στην Ασία όσο και στον δυτικό κόσμο, τόσο στην Κίνα όσο και στην Αμερική, είναι κάτι που η κυρίαρχη κουλτούρα μας συνήθισε να θέτει σε δεύτερη μοίρα, ιδίως όταν συγκρίνεται με την οικονομία και με το πόσο υποφέρουν οι άνθρωποι. Φαίνεται όμως ότι, όπως η υγεία δεν μπορεί παρά να είναι μία και ενιαία, το ίδιο ισχύει και για την ευρύτερη οικονομία που λέγεται οικονομία της φύσης και της ζωής, όπως το ίδιο ισχύει και για την συμπόνοια, καθώς οι συνέπειες διατάραξης των ισορροπιών έρχονται να πλήξουν όλα τα πλάσματα, το καθένα με την σειρά του. Η σχέση που υπάρχει ανάμεσα στην βιομηχανοποιημένη κτηνοτροφία και στον αυξημένο κίνδυνο εμφάνισης πανδημιών έχει ερμηνευτεί επιστημονικά, εκείνο όμως το οποίο, σε παγκόσμια κλίμακα, απουσιάζει μέχρι σήμερα είναι η πολιτική βούληση για τον περιορισμό του προκύπτοντος κινδύνου. Γιατί τελικά η υγεία, όπως άλλωστε και η συμπόνοια, δεν μπορεί παρά να είναι ζητήματα βαθύτατα πολιτικά. 
   


Με πληροφορίες από:

• What Do Wet Markets and Factory Farms Have in Common? (via Compassion for Farm Animals at https://bit.ly/2VFuZFL και Mercy For Animals at https://bit.ly/2VYul52) 

• We have to wake up: factory farms are breeding grounds for pandemics (via Compassion for Farm Animals at https://bit.ly/2VRNOEk , Compassion in World Farming at https://bit.ly/3aC5Gsd και Farm Forward at https://bit.ly/3bGjvat)

• We Are Not Safe From Bird Flu as Long as Factory Farms Exist 

• To Reduce the Risk of Pandemics, We Must Ban Factory Farms Now (via Sentient Media)

 Σχολιασμός και απόδοση στα ελληνικά, Filikaki (πρώτη κοινοποίηση εδώ) 

update, 16-05-20
https://sentientmedia.org/wet-markets-zoonotic-diseases