Σε ποιον ανήκει ο Μίκης; (2 κείμενα και ένα ένθετο) / Updated

 

Γράφει ο Γιώργος Θεοδωράκης: "Από τα πρώτα πράγματα που κατάλαβα, μικρό παιδί, είναι πως ο πατέρας μας δεν μας ανήκει. Φρόντισε ο ίδιος γι' αυτό. Μέσα από το έργο του, το ταλέντο του, με την αδιάκοπη εργασία του, να γίνει ο Μίκης όλων. Του κόσμου και του χρόνου..." 

Τελικά, σε ποιον ανήκει ο Μίκης; Σε ποιον ανήκει όλος αυτός ο πολιτιστικός ποταμός που πλημμύρισε την Ελλάδα στη δεκαετία του 60; Σε ποιον ανήκει ο Μίκης της αριστεράς και των Λαμπράκηδων, της αντίστασης και των αγώνων, που εξορίστηκε και βασανίστηκε ξανά και ξανά, στη Μακρόνησο, στο Βραχάτι, στη Ζάτουνα και στην Ικαρία, που πέρασε από Αβέρωφ και Ωρωπό;

 

Κείμενο 1ο: Σε ποιον ανήκει ο Μίκης;

Μπορούν να τον επικαλούνται οι δεξιοί και οι νεοφιλελεύθεροι, ακόμα και οι άλλοτε θαυμαστές της Χούντας; Είναι δυνατόν όλοι αυτοί να οικειοποιούνται τα τραγούδια του που υπήρξαν σύμβολα της Αριστεράς, του αντιφασισμού και της φτωχολογιάς; Ναι, οι δεξιοί και οι νεοφιλελεύθεροι, ακόμα και οι ακροδεξιοί, μπορούν να επικαλούνται τον Μίκη. Όχι (μόνο) γιατί ο ίδιος τους έδωσε αυτό το δικαίωμα... 

Μπορούν γιατί η τέχνη νοηματοδοτείται και ανανοηματοδοτείται αδιάλειπτα, υμνείται και βεβηλώνεται διαρκώς από τους ανθρώπους που έρχονται σε επαφή μαζί της και σε συνθήκες πολύ διαφορετικές από αυτές στις οποίες γεννήθηκε. Τα τραγούδια του Μίκη ήταν κάποτε στο στόμα εκατομμυρίων ανθρώπων γιατί εξέφραζαν τους πόθους και τους καημούς, τα δεινά και τις ελπίδες τους όταν πάλευαν για έναν καλύτερο κόσμο. Οι συνθήκες όμως που επέτρεψαν τη δημιουργία τους, οι αγώνες που τους χάρισαν την τεράστια συγκινησιακή τους δύναμη έχουν πάψει να υφίστανται εδώ και δεκαετίες. Το ίδιο και οι μαζικές διαχωριστικές γραμμές που τα έκαναν σημαία για κάποιους και βδέλυγμα για άλλους... 

Πλέον τα τραγούδια του Μίκη έχουν "εξημερωθεί" από τις αμέτρητες φορές που έχουν παιχτεί στα κρατικά φεστιβάλ, στις σχολικές εορτές και τα τηλεοπτικά αφιερώματα, εν μέσω διαφημίσεων για οδοντόκρεμες και μασαζοκορσέδες. Όσο και αν διατηρούν τις αισθητικές τους ποιότητες, έχουν εκκενωθεί από το πολιτικό περιεχόμενο που τα όπλιζε σαν βόμβες στα θεμέλια της υπάρχουσας τάξης πραγμάτων... Γι' αυτό και παίζονται στο Μέγαρο Μουσικής, στα γκαλά των νεόπλουτων και στα συλλαλητήρια των Μακεδονομάχων. Τούτο μάλιστα δεν μαρτυρά την ιδεολογική ηγεμονία της Αριστεράς αλλά το ακριβώς αντίθετο: οι αντίπαλοι της καταφέραν να οικειοποιηθούν ακόμα και τα πιο ταυτοτικά της σύμβολα και να τα μετατρέψουν σε απονευρωμένα εκθέματα του εθνικού πολιτιστικού corpus. Και αυτό δεν πρόκειται να αλλάξει όσο και αν υπενθυμίζουμε τις ταξικές αφετηρίες και τις κομμουνιστικές αναφορές τους, όσο και αν επαναλαμβάνουμε ότι αυτά "είναι δικά μας και κανείς δεν μπορεί να μας τα πάρει"...

Απουσία των ιστορικών προταγμάτων και των αγώνων που τους έδιναν την αδιαφιλονίκητη πολιτική ταυτότητα και τη μαζική τους ισχύ, τα τραγούδια του Μίκη έχουν, για τους σύγχρονους αριστερούς, μετατραπεί σε φετίχ τα οποία αισθάνονται ότι πρέπει να τα προστατεύσουν από τους αντιπάλους που τα σφετερίζονται. Πρόκειται για μια χαμένη μάχη αφού, όπως εξηγεί ο Μπένγιαμιν: "Ανασύνθεση του παρελθόντος σημαίνει το άρπαγμα μιας μνήμης καθώς αστράφτει σε μια στιγμή κινδύνου. Ο κίνδυνος απειλεί τόσο το περιεχόμενο της παράδοσης όσο και τους παραλήπτες του. Και για τους δύο είναι ο ίδιος: να γίνουν όργανα της κυρίαρχης τάξης... Ακόμη και οι νεκροί δεν θα είναι ασφαλείς από τον εχθρό, εάν αυτός νικήσει. Και ο εχθρός δεν έχει πάψει να νικά". 

Δημήτρης Τσίρκας

 

 

Κείμενο 2ο: Για νοσταλγούς του δικτάτορα και άλλα άνθη που "πενθούν" τον Μίκη

Κάτι ο κυρίαρχος λόγος που πενθεί εθνικά και αποϊδεολογικοποιημένα, κάτι τα ανάλατα ρεπορτάζ κάποιων Μέσων, κάτι τα παράπονα του Βορίδη για την ιδεολογική ηγεμονία της αριστεράς, κάτι η θλίψη του Βελόπουλου "Μίκη φωτεινέ έφυγες. Σκοτείνιασε η Ελλάδα", κάτι το εθνικό μας πένθος (επί υπουργίας Πλεύρη - Βορίδη, να μην ξεχνιόμαστε...), θολώνει ο νους. Καλή η εθνική μας συμφιλίωση, βαρύνων ο εθνικός ρόλος του Μίκη, καταλυτικές οι παρεμβάσεις του για την υπέρβαση των διαχωριστικών γραμμών. Και ναι, ο Μίκης είχε προ πολλού περάσει σε άλλη σφαίρα. Και ναι, η ιστορία θα πει κι αυτή τα δικά της, όταν στεγνώσουν τα δάκρυα και το χώμα αναλάβει κι αυτό να κάνει τη δουλειά του. Και για τα στερνά και για τα πρώτα. 

Αλλά, βρε παιδιά, με την αριστερά όπου γης, καλή και στραβή, ήταν ο μακαρίτης! Κομμουνιστές και σοσιαλιστές ήταν οι συνομιλητές του κυρίως. Με τον Αλιέντε ήταν, όχι με τον Πινοσέτ. Επαναστατικά κινήματα προχωρούσαν με τις μουσικές του, όχι τάγματα εφόδου. Οι αριστεροί Λαμπράκηδες το (παρα)κράτος της Δεξιάς πολεμούσαν, δεν ήταν γαύροι κατά βάζελων! Έκανε στραβές; Πολλές. Όμως, ya basta. Το "Άσμα Ασμάτων" (Τι ωραία που είν’ η αγάπη μου) για τις Κοπέλες του Άουσβιτς του Νταχάου κοπέλες μιλάει. Δεν είναι ερωτικό τραγουδάκι σε φεστιβάλ τραγουδιού της χούντας. Για ένα αριθμό στο άσπρο της το χέρι, για ένα κίτρινο άστρο στην καρδιά λέει, κυρ Πλεύρη μου. Και το Γελαστό παιδί (ο Ιρλανδός αγωνιστής Μ. Κόλινς), στην Ελλάδα πάντα έφερνε στον νου τον δολοφονημένο Λαμπράκη, κύριε Γεωργιάδη. Όχι τον Κατσίφα. Και αυθόρμητα ο κόσμος τραγούδαγε "σκοτώσαν οι φασίστες". Κι ο Επιτάφιος κι η Μέρα Μαγιού μου μίσεψες ήταν για τους νεκρούς καπνεργάτες απεργούς, θύματα της δικτατορίας Μεταξά, κύριε Βορίδη μου. Δεν ήταν για τα καλόπαιδα του κουμπάρου σας του Λεπέν. 

Και ποιοι χτυπούν το βράδυ στην ταράτσα τον Αντρέα; Ποιο ήταν το σφαγείο; Και της Δικαιοσύνης ήλιε νοητέ και όταν σφίγγουν το χέρι ήταν τραγούδια που συνέγειραν τα πλήθη που γιόρταζαν τη δημοκρατία το 74 κυρ Βελόπουλε. Δεν ήταν για κηραλοιφές ούτε για αρνητές εμβολίων εθνοκάπηλους. Και τη "Ρωμιοσύνη" και το "Σώπα όπου να ναι θα σημάνουν οι καμπάνες", γυναίκες πολιτικών κρατουμένων την πήγαν στον Θεοδωράκη. Όχι ιδιοκτήτες κολεγίων, κλινικάρχες ή κατασκευαστικές εταιρίες. Και μια μέρα του 66, ανήμερα Φώτα, ο Μίκης έφαγε ξύλο στον Πειραιά σε συγκρούσεις με την αστυνομία. Και τότε μελοποίησε τη Ρωμιοσύνη. Κι' η Δραπετσώνα του Λειβαδίτη δεν μιλάει για το σπιτάκι μας έτσι γενικά κι αόριστα κυρ Μηταράκη μου. Μιλάει για τους πρόσφυγες στη Δραπετσώνα που τους ξεσπίτωναν. Τους τουρκόσπορους και τις παστρικιές.

Κωστής Παπαϊωάννου (tvxs.gr, mplokia.gr, koutipandoras.gr -- fb/story)

 

Ένθετο: Μουσική και Πολιτική

"Μου αρέσει η θάλασσα, οι βάρκες, η τρικυμία, τα πλοία της γραμμής με τις άσπρες γέφυρες, τα στρογγυλά παραθυράκια στις καμπίνες και τα κατάρτια με τα λευκά συρμάτινα σχοινιά. Δεν μ' ενδιαφέρει η μουσική που αποκοιμίζει την μνήμη. Δεν γράφω τραγούδια για να διασκεδάσω το κοινό. Με ενδιαφέρει η μουσική που μας βοηθάει να νοιώσουμε τη χαρά, να γίνουμε πιο πλούσιοι, πιο απαιτητικοί, πιο δυνατοί. Με ενδιαφέρει η αισθητική που, με τη βοήθεια του πολιτισμού, μεταμορφώνεται σε ηθική δύναμη, κι' αυτό με τη σειρά του σε ιδεολογικό περιεχόμενο". - Μίκης Θεοδωράκης

 

Όσοι προσπάθησαν να τον μειώσουν απέτυχαν. Τώρα προσπαθούν να τον οικειοποιηθούν (καταφεύγοντας ακόμα και στα πολιτικά του παραστρατήματα) και, για πιο σίγουρα, προσπαθούν (με χίλιους δυό τρόπους) να τον αποχρωματίσουν, να τον "απονευρώσουν", διαχωρίζοντας το μουσικό του έργο από την πολιτική. Ούτε όμως κι' αυτό είναι δυνατόν, γιατί ο τρόπος που πονάς και που χαίρεσαι, ο τρόπος που ερωτεύεσαι και τραγουδάς, δεν μπορεί παρά να είναι βαθύτατα πολιτικός. Μπορεί η ενότητα να είναι το ζητούμενο, εσύ όμως έρχεται στιγμή ν' αποφασίσεις με ποιους θα πας και ποιους θ' αφήσεις. Εσύ που που (επι)μένεις στο "εγώ", όχι, δεν γίνεται να είσαι μαζί του! Με σένα που (επι)μένεις στο "εγώ", όχι, δεν γίνεται να είμαστε μαζί! Μπορεί σήμερα (που ο κόσμος καίγεται και τα γεφύρια κόβονται) η Αριστερά να αναζητά ένα καινούργιο πρόσωπο όμως, σήμερα (που οι παλιές αγάπες έγιναν παιχνίδι στα χέρια των παιδιών), αυτό το πρόσωπο δεν γίνεται να βρίσκεται στο "εγώ" αλλά στο "εμείς". Και το "εμείς" δεν ήταν ποτέ όραμα της δικής σου πολιτικής παράταξης. -ΚΠ   [Το image είναι από δημοσίευμα στην ΕΡΤ]