Σαββόπουλος χτες και σήμερα

 

Από δύο άρθρα του Στέλιου Ελληνιάδη στον Δρόμο της Αριστεράς 

Ι. Κατω τα χέρια απο το Σαββόπουλο μας (Ιούλιος 2017): https://edromos.gr/katw-ta-xeria-apo-ton-savvopoulo-mas/ (απόσπασμα - σύνοψη)

Κάποτε, στο μακρινό παρελθόν, ο Σαββόπουλος έστηνε το πρόγραμμά του μέσα σε στοχαστικές μουσικές και ποιητικές ατραπούς - από το "Φορτηγό" στο "Περιβόλι του Τρελού", καθ’ οδόν για τον "Μπάλλο" και το "Βρώμικο Ψωμί". Πολύ αργότερα, το 1989, αποκαλούσε περιφρονητικά τους μικροαστούς κωλοέλληνες . Και τον Ιούλιο του 2017, στο Καλλιμάρμαρο, έδειχνε θριαμβευτής κατακτώντας την αποδοχή της μάζας που δελεάστηκε από ένα οικονομικό υπερθέαμα... 

Οι τραγουδοποιοί συνδέονται με μια εποχή, μια ομάδα, έναν χώρο, μια κουλτούρα, ένα βίωμα, ένα ρεύμα ή μια ιδέα. Δημιουργουν και εντάσσονται σε ένα θερμοκήπιο μέσα στο οποίο ζυμώνονται και παράγουν με εργαλείο το ταλέντο τους. Η έμπνευση δεν είναι ανεξάρτητη από το βιότοπο που την αιμοδοτεί. Όταν ο συγκεκριμένος βιότοπος πάψει να υπάρχει, τότε και η έμπνευση αλλοιώνεται και ο τραγουδοποιός σπάνια έχει την ίδια ανθοφορία. 

Η απεύθυνση του Σαββόπουλου σε ένα ακροατήριο άμορφο και ξένο προς τον πυρήνα του έργου του, δεν θα μπορούσε να γίνει χωρίς συνέπειες. Ήδη, από το 1983, με το περίφημο πολυθέαμά του στο Ολυμπιακό Στάδιο, εκδηλωνόταν πανηγυρικά η διολίσθησή του από τον βιότοπο που τον είχε εκθρέψει. Η απόσταση από το μικροσκοπικό υπόγειο Ροντέο της πλατείας Βικτωρίας, που σε άγγιζε η αναπνοή του καλλιτέχνη την ώρα που τραγουδούσε, ως το αχανές στάδιο αισθητικής Καλατράβα, όπου χρειάζονταν γιγαντοοθόνες για να δει κανείς το ηλεκτρονικό ομοίωμα του μουσικού, δεν θα μπορούσε να διανυθεί χωρίς φθορές.

Επί της ουσίας, ο Σαββόπουλος είχε αποχαιρετίσει τον παλιό του εαυτό με την εκδήλωση μνήμης για το 1-1-4, όταν από το κτήριο της Ηλεκτρικής Εταιρίας του Βόλου ανέβηκε στο Παλαί ντε Σπορ της Θεσσαλονίκης, την άνοιξη του 1983. Από το Αλεξάνδρειο Μέλαθρο δεν χρειαζόταν πλέον άλμα για το Ολυμπιακό Στάδιο. Με τα "Τραπεζάκια έξω", ανακεφαλαιωνόταν και έκλεινε η μεγάλη πορεία με τα κλαρίνα, τα ντέφια και τα τσάμικα. Από τότε πέρασαν πάνω από τρεις δεκαετίες... Ο καινούργιος βιότοπος μάλλον δεν βοηθούσε. Και αυτό δεν οφειλόταν μόνο στις προσωπικές του επιλογές αλλα και στη γενικότερη κατάσταση, που εκδηλωνόταν είτε μέσα από το νεοπλουτισμό και την νέα φαυλοκρατία, είτε μέσα από τις στρεβλές προσλήψεις μια κοινωνίας που δεν ήταν προετοιμασμένη να διαχειριστει την ευημερία της.

Ο Σαββόπουλος στράφηκε ευθέως εναντίον της καθεστωτικής Αριστεράς (όχι αδικαιολόγητα) και εναντίον ενός εκλαϊκευμένου εκφυλισμού (επίσης, όχι αδικαιολόγητα), αλλά με μειωμένη αξιοπιστία, καθώς φλερτάριζε και συγχρωτιζόταν με ό,τι πιο αναχρονιστικό και συντηρητικό υπήρχε στο μουχλιασμένο μπαούλο "πατρίς-θρησκεία-οικογένεια". Όμως, είναι μέσα στη δεκάδα των σημαντικότερων δημιουργών του ελληνικού τραγουδιού, σε ένα σύνολο αρκετών εκατοντάδων, και διαθέτει μεγαλη ικανότητα να εντοπίζει, να αναδομεί και να αφομοιώνει στοιχεία από άλλες μουσικές, άλλα ποιήματα και άλλες ιδεες. Δεν είναι ένας απλός τραγουδοποιός. Είναι πολλά σε ένα: συνθέτης, ποιητής, μουσικός, τραγουδιστής, περφόρμερ και σκηνοθέτης. Στιχουργικά, τα τραγούδια του διαβάζονται σαν ποιήματα, ενώ οι μουσικές του συνθέσεις (όποιες επιρροές και δάνεια κι αν περιέχουν) μορφοποιούνταν με βάση τις δικές του συλλήψεις και αντιλήψεις σε κάτι νέο.

Ασφαλώς και υπάρχουν ζητήματα ηθικής και νομικης τάξεως, δικαιωμάτων και τα λοιπα. Όμως, ακόμα κι ένα έργο που είναι νομικά ή πολιτικά τρωτό, μπορεί καλλιτεχνικά να είναι αριστούργημα. Η προσπάθεια να μειωθεί η καλλιτεχνική αξία του συνολικού έργου του Σαββόπουλου στη βάση της ύπαρξης θεμιτών ή αθέμιτων "δανείων" ή λόγω της πολιτικής "αποστασίας" του, είναι μάλλον άστοχη, γιατί ένα πολύ σημαντικό μέρος από το έργο του αποτελείται από εξαιρετικά τραγούδια, κι' αυτό δεν μπορεί να αλλάξει. 

Διαφωνώ με την καλλιτεχνική εκμηδένιση που επιχειρεί ο δημοσιογράφος και ακτιβιστής Γιάννης Ανδρουλιδάκης* στο άρθρο του "Ο Σαββόπουλος είναι ένας άρρωστος κλέφτης", επειδή νομίζω ότι βλέπει δέντρα αλλά χάνει το δάσος. Είμαι επισης αντίθετος με την άποψη της Ναταλίας Χατζηαντωνίου** και το άρθρο της «Κάτω τα χέρια από τον Σαββόπουλο!» που καταλήγει στην απαίτηση να μην ασκείται καν κριτική στους σημαντικούς καλλιτέχνες. 

Ασκώ κριτική γιατί θεωρώ ότι ο Σαββόπουλος αδίκησε τον εαυτό του. Και τον κρίνω κυρίως γιατι ένα σημαντικό μέρος του έργου του είναι μέρος του soundtrack της ζωής μου και, όσο ζω, θα ακούω μέσα μου την Συννεφούλα, το Βιετνάμ, τους μάγους, την Ζωζώ, την θεία Μάρω, το Κιλελέρ, τον πολιτευτή, την παράγκα, τον Καραγκιόζη, το μακρύ ζεϊμπέκικο, τη Μαύρη Θάλασσα, τα αεροπλάνα και τα βαπόρια, τον Καραϊσκάκη, τον Αριστοφάνη... 

*https://bit.ly/3Ipufwx

** https://m.facebook.com/nathalie.hatziantoniou

ΙΙ. Σαββοπουλος πριν και μετά (Σεπτέμβριος 2020): https://edromos.gr/savvopoulos-prin-kai-meta/ (απόσπασμα)
 

Δεν παύω να ευγνωμονώ τον Σαββοπουλο για τον ρόλο του στη ζωή μου, αν και τα νεότερα έργα του συγκρίνονται με τα παλαιότερα και το συμπέρασμα είναι αποκαρδιωτικό. Τον ακούω και νιώθω ότι απευθύνεται σε ένα ακροατήριο γερασμένο, στείρο και μπανάλ, σαν να ψάχνει για νερό σε άνυδρη περιοχή. Αλλάζοντας προσανατολισμό και ακροατήριο, ξεκοπηκε από την φλέβα του και υπονόμευσε την καλλιτεχνική του οντότητα. Αυτοεξορίστηκε στο λάκκο της εξουσίας. 

Η κλιματική αλλαγή, η εξαφάνιση των ειδών, οι ανισότητες, οι πόλεμοι, η ρύπανση, τα ανθρώπινα δικαιώματα, οι εναλλακτικές κουλτούρες, οι πρόσφυγες, οι μετανάστες, οι φυλετικές διακρίσεις, ο σοβινισμός, ο αυταρχισμός, η ομοφοβία, ο μισογυνισμός, η λεηλασία της Ελλάδας, δηλαδή τα μεγάλα ζητήματα της εποχής μας που είναι εξαιρετικά οξυμένα, δεν τον αγγίζουν πια. 

Ως κομματικός χώρος η Αριστερά μπορεί να είναι φθαρτή, ως πνευματικός πόλος όμως εξακολουθεί να αποτελεί καρποφόρο οικοσύστημα για ένα καλλιτέχνη με κοινωνικό πρόσημο. Γιατί ο αριστερός κόσμος των ιδεών –με τον οποίο δεν ταυτίζεται σώνει και καλά ο κομματικός– παραμένει ένας χώρος με βλάστηση, ακόμα και καταπατημένος. Εκεί που πήγε ο Σαββόπουλος, σιχτιρίζοντας τους αριστερούς, δεν υπάρχει  άλλο εκτός από παρακμή και ένδεια.