Όταν η καλοσύνη σωπάσει

Ποια είναι η διαφορά ενός Ούγγρου από έναν Ελληνα όταν δουν μια έγκυο μουσουλμάνα στο λεωφορείο, ρωτούσε μια μέρα, αστειευόμενος, Ελληνο-Ούγγρος φίλος μου, που ήθελε να επισημάνει τις διαφορές στην κουλτούρα των δύο λαών. 

Ο Ούγγρος θα ρωτήσει: «Πώς ήρθε αυτή εδώ; Είναι νόμιμη; Πλήρωσε εισιτήριο για το λεωφορείο;». Ο Έλληνας, πάλι, θα πει: «Θα σηκωθεί κανείς να καθίσει η γυναίκα;».  

Δεν είμαι τώρα πια σίγουρος ότι αυτό θα έλεγε ο Έλληνας, όμως ο φίλος άγγιξε την πολύπλοκη και συχνά συγκρουσιακή σχέση ανάμεσα στη νομιμότητα και στον ανθρωπισμό. Η δύσκολη αυτή σχέση αποτυπώθηκε στις δύο όψεις της πρόσφατης κρίσης. Η πρώτη όψη αφορά τον τρόπο αντιμετώπισης ενός αυταρχικού γείτονα, που βρίσκεται σε πολεμική εμπλοκή και βιώνει εσωτερική ανασφάλεια. Ο Ερντογάν χρησιμοποιεί ανθρώπους σε απόγνωση προκειμένου να αντιμετωπίσει τα δικά του προβλήματα στην Τουρκία. Αντιμέτωπο το ελληνικό κράτος με αυτήν την κατάσταση, συμπεριφέρεται φυσιολογικά όπως κάθε κράτος: προστατεύει τα σύνορά του. Πολύ δε περισσότερο, που η Ε.Ε., από το 2015 που ξέσπασε η προσφυγική κρίση, όχι μόνο δεν έκανε βήματα προόδου προς μια συνολικότερη αντιμετώπιση του ζητήματος, αλλά τουναντίον υποχώρησε στους εκβιασμούς των κρατών του Βίσεγκραντ. Η δεύτερη όψη σχετίζεται με τις συνέπειες αυτής της κρίσης στο πεδίο των κοινωνικών αξιών και της ανθρώπινης ηθικής. Εδώ αναπτύσσονται αρκετά ερωτήματα και προβληματισμοί.  

Πρέπει να είναι ικανοποιημένες οι πολιτικές ελίτ που αντιμετωπίζουν μια ανθρωπιστική κρίση με όρους στρατιωτικής αποτροπής με τον φόβο μιας κοινής γνώμης υπό ακροδεξιά απειλή; Ποιες ευρωπαϊκές αξίες προωθούνται όταν ταλαιπωρημένοι, και άοπλοι, άνθρωποι, ανάμεσά τους παιδιά και έφηβοι, αντιμετωπίζονται ως εισβολείς; Πώς μπορούμε να παραβλέψουμε το γεγονός πως η Ύπατη Αρμοστεία του ΟΗΕ για τους πρόσφυγες ή οργανώσεις όπως η Διεθνής Αμνηστία διατυπώνουν σοβαρές ενστάσεις για τη μεθοδολογία που υιοθετήθηκε; Η κατακρεούργηση του διεθνούς ανθρωπιστικού δικαίου από φιλελεύθερες δημοκρατίες τι παράδειγμα δίνει διεθνώς; 

Άνθρωποι που αισθάνονται πως εκφράζουν την κοινή γνώμη επιπλήττουν όχι μόνο τους εθελοντές και τις οργανώσεις που συμπαραστέκονται έμπρακτα στους απελπισμένους, αλλά και όποιον πει έστω και μια κουβέντα καλοσύνης για τους πρόσφυγες. Καλούν σε συστράτευση εναντίον των «εισβολέων», αλλιώς απαιτούν σιωπή. Έχουμε πόλεμο, δηλώνουν. Η ανασφάλεια και ο φόβος είναι οι μετοχές με τη μεγαλύτερη απόδοση στο χρηματιστήριο κοινωνικών συναισθημάτων τα τελευταία χρόνια. Σε αυτές επενδύουν τυχοδιώκτες πολιτικοί και αδίστακτα ΜΜΕ για σίγουρα κέρδη. Καθώς πρυτανεύει το «φαντασιακό της απειλής», σχηματίζεται ένα σπιράλ πανικού που αντιμετωπίζει την καλοσύνη ως προδοσία. Έτσι οι κοινωνίες οδηγούνται σε παράλογα σκοτεινά μονοπάτια. 

Πριν από λίγα χρόνια, ένας Τσέχος φίλος μού μιλούσε μισή ώρα για τη μεγάλη επίδραση του προσφυγικού στην πολιτική ζωή της χώρας του. Όταν τον ρώτησα πόσους πρόσφυγες έχει δεχθεί η Τσεχία, μου απάντησε: Δεκαέξι! Τι δεκαέξι, ρώτησα σαστισμένος, χιλιάδες; Όχι, είπε, οικογένειες. Και συζητάμε τόση ώρα για δεκαέξι οικογένειες, αντέτεινα. Ήθελα να πω κι άλλα· συγκρατήθηκα. Στην Πολωνία έχουν δεχθεί μόλις οκτώ και αυτές χριστιανικές, συνέχισε απτόητος ο Τσέχος φίλος· είναι σοβαρό γιατί απειλείται ο χριστιανικός πολιτισμός.Δεν είχα λόγια: ένας άθεος, κοσμοπολίτης Τσέχος, ο οποίος πανηγύρισε την πτώση του κομμουνισμού γιατί ήθελε να ταξιδεύει ελεύθερα στη Δύση, υποστήριζε πως δεκαέξι οικογένειες προσφύγων απειλούν τον χριστιανισμό στη Τσεχία, τη χώρα όπου το 75% των πολιτών δηλώνει επισήμως «άθεο» ή «χωρίς θρησκεία»!  

Το κλίμα έχει αλλάξει. Σήμερα η ευρωπαϊκή Ακροδεξιά έχει επιβάλει την ατζέντα της. Σε αρκετά ζητήματα, οι θέσεις της απηχούν κυρίαρχες κοινωνικές αντιλήψεις και διαχέονται σε μεγάλο μέρος του πολιτικού φάσματος. Αυτό δεν την ηρεμεί. Την αποθρασύνει. Αύριο θα ζητάει να διαλυθεί η Ε.Ε., να δοθούν έκτακτες εξουσίες σε ισχυρούς ηγέτες ή ποιος ξέρει τι άλλο. Αν κανείς πιστεύει πως αυτά δεν θα συμβούν επειδή, απλώς, είναι ανορθολογικά, είναι θύμα ιστορικής πλάνης. Η Ιστορία είναι γεμάτη καταστροφικούς ανορθολογισμούς, που οι κοινωνίες αγκάλιασαν ή ανέχθηκαν. Δεν υπάρχει εμβόλιο για τον παραλογισμό. Παράλογα φαινόμενα, όπως το κυνήγι μαγισσών ή ο αντισημιτισμός, χαρακτήρισαν για αιώνες το ευρωπαϊκό γίγνεσθαι. Σήμερα ντρεπόμαστε γι’ αυτά, αλλά στο παρελθόν εκατομμύρια άνθρωποι οδηγήθηκαν στον θάνατο, στην ταπείνωση και στον εξευτελισμό γιατί ήταν οι «ξένοι», οι «διαφορετικοί, οι «παράξενοι» και, ως εκ τούτου, θεωρούνταν επικίνδυνοι.

Στον καθεδρικό του Αγ. Παύλου στην Καλκούτα, είδα γραμμένη μια φράση που με άγγιξε: «Μην εμπιστεύεσαι τους φόβους σου». Ισως, σήμερα, να μην υπάρχει καλύτερη συμβουλή για τους Ευρωπαίους, που έχουν παραδοθεί σε αυτούς. Προφανώς, δεν υφίστανται εύκολες απαντήσεις σε σύνθετα ζητήματα. Ούτε η καλοσύνη λύνει όλα τα προβλήματα. Αν χαθεί όμως, τη θέση της θα πάρει ο ζόφος.

Νίκος Μαραντζίδης (i)
καθηγητής Πολιτικής Επιστήμης στο Πανεπιστήμιο Μακεδονίας.


Πηγή: https://www.kathimerini.gr/1068115/opinion/epikairothta/politikh/otan-h-kalosynh-swpasei

Σχετικοί σύνδεσμοι: 

Δίκτυο για τα Δικαιώματα του Παιδιού: ΠΡΟΣΤΑΤΕΨΤΕ ΤΗ ΝΟΜΙΜΟΤΗΤΑ ΚΑΙ ΤΗΝ ΑΝΘΡΩΠΙA: Το Δίκτυο για τα Δικαιώματα του Παιδιού από κοινού με άλλες 151 οργανώσεις, με ανοικτή επιστολή προς τον Πρωθυπουργό της Ελλάδας, τον Πρόεδρο του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου, τον Πρόεδρο του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου και την Πρόεδρο της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, εκφράζει βαθιά ανησυχία για όσα εξελίσσονται τις τελευταίες ημέρες στα σύνορά του Έβρου και τα νησιά, με την πολιτική εργαλειοποίηση και θυματοποίηση ευάλωτων ανθρώπων, και ανάμεσά τους και παιδιών, που έχουν παγιδευτεί στα σύνορα της Ευρώπης. Στην επιστολή γίνεται λόγος για την αναστολή της υποβολής αιτήσεων χορήγησης ασύλου όσων εισέρχονται στη χώρα και την πρόβλεψη της επιστροφής τους, χωρίς καταγραφή, στη χώρα καταγωγής ή διέλευσης. Δεν αμφισβητείται ότι η Ελλάδα έχει την κυριαρχική αρμοδιότητα  να ελέγχει τα σύνορά της και να διαχειρίζεται τις όποιες διελεύσεις από αυτά, όμως τo δικαίωμα στο άσυλο είναι θεμελιώδες ανθρώπινο δικαίωμα κατοχυρωμένο από την Οικουμενική Διακήρυξη για τα Δικαιώματα του Ανθρώπου και το Χάρτη Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της ΕΕ και δεν πρέπει να καταστρατηγείται. Επίσης στην επιστολή εκφράζεται η έντονη ανησυχία για τις ακραίες συμπεριφορές που παρατηρούνται εναντίον των προσφύγων αλλά και στελεχών των ανθρωπιστικών οργανώσεων, καθώς και για το κλίμα πανικού και των λογικών “ασύμμετρης απειλής”, που έχει καλλιεργηθεί και είναι αναντίστοιχο με την πραγματικότητα και πλήττει σοβαρά όχι μόνο ευάλωτους ανθρώπους, αλλά και την ίδια την κοινωνία και το κράτος δικαίου μας. Βρείτε συνημμένη την ανοικτή επιστολή στα ελληνικά εδώ.  

https://www.amnesty.gr/news/articles/article/23070/prostatepste-ti-nomimotita-kai-tin-anthropia -- https://ddp.gr/anoikti-epistoli-quot-prostatepste-tin-nomimotita-kai-tin/ -- https://ddp.gr/anoichti-epistoli-prostatepste-ti-nomimotita/ -- praksis.gr -- arsis.gr -- network for children's Rights -- ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΕΝΩΣΗ ΓΙΑ ΤΑ ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΑ ΤΟΥ ΑΝΘΡΩΠΟΥ -- aitima.gr -- enallaktikos.gr/Article -- alfavita.gr/koinonia --efsyn.gr -- pressenza.com -- avgi.gr -- efsyn.gr -- facebook.com

Δήλωση της Ύπατης Αρμοστείας για την κατάσταση στα σύνορα Τουρκίας – Ε.Ε: https://www.unhcr.org/gr/14121-dilosi_ypatis_armosteias_gia_tin_katastasi_sta_synora.html 

ΕΛΛAΔΑ: ΤΑ ΑΠAΝΘΡΩΠΑ ΜΕΤΡΑ ΓΙΑ ΤΟ AΣΥΛΟ ΘΑ ΘΕΣΟΥΝ ΖΩΕΣ ΣΕ ΚΙΝΔΥΝΟ: https://www.amnesty.gr/news/articles/article/23046/ellada-ta-apanthropa-metra-gia-asylo-tha-thesoyn-zoes-se-kindyno 

ΓΙΑΤΙ Η ΓΛΩΣΣΑ ΠΟΥ ΧΡΗΣΙΜΟΠΟΙΟΥΜΕ ΓΙΑ ΤΟΥΣ ΠΡΟΣΦΥΓΕΣ ΕΧΕΙ ΣΗΜΑΣΙΑ: https://www.amnesty.gr/news/articles/article/23071/giati-i-glossa-poy-hrisimopoioyme-gia-toys-prosfyges-ehei-simasia 

Στέλλα Νάνου ΣΤΟ ΚΟΚΚΙΝΟ: Δεν πρέπει να ποινικοποιείται παράτυπη είσοδος όσων χρήζουν και ζητούν διεθνή προστασία: https://soundcloud.com/user-899349255/105-5-6-2020-1

Πρόσφυγες ή μετανάστες; https://filikaki-blog.blogspot.com/2020/03/blog-post_7.html