Κατά τη γνώμη μου, το "ψυχογράφημα" επιχειρεί να ερμηνεύσει όχι μόνον τους λόγους της αντιπάθειας, αλλά και της συμπάθειας που δεν πηγάζει μόνον από καθαρά προσωπικό ή και ταξικό συμφέρον, καθώς φαίνεται ότι το φαντασιακό (και κατ' επέκταση το αξιακό) σύστημα του καθενός εκπορεύεται από αίτια όχι μόνον οικονομικά αλλά και ψυχολογικά. Πιστεύω (και αισθάνομαι) ότι, όσο πιο συγκροτημένη είναι η διαμόρφωση των αξιακών (και κατ' επέκταση των φαντασιακών) προτύπων του καθενός, τόσο μεγαλύτερη και η "δυσανεξία" του, όχι μόνον προς το συγκεκριμένο πρόσωπο αλλά και προς τους συμπαθούντες... Πολύ καλό ψυχογράφημα, όμως νομίζω πως η "ανεκτικότητα έναντι της φασιστικής Ακροδεξιάς" στην οποία αναφέρεται ο αθρογράφος, προϋποθέτει και επιφυλάσσει κάτι πολύ χειρότερο και πολύ πιο επικίνδυνο από όσα φιλοδοξεί να καταδείξει το άρθρο. Και ίσως εκεί να βρίσκεται και η οριακή γραμμή που τοποθετεί κάποιους "δυσανεκτικούς" σε διαφορετικούς αστερισμούς και γαλαξίες, και κάνει το χάσμα ανάμεσα στο "εμείς" και στο "εσείς" αγεφύρωτο.
Μερικοί αποδίδουν το φαινόμενο στη δυναμική των μέσων κοινωνικής δικτύωσης. Άλλοι το ερμηνεύουν ως εκδήλωση της οργής των ανθρώπων, που αισθάνονται πως η φωνή τους δεν ακούγεται από τα παραδοσιακά ΜΜΕ, τα οποία "λιβανίζουν" την κυβέρνηση. Τέλος, πολλοί θεωρούν υπεύθυνη της οργής την ασφυξία που προκάλεσε, κυρίως στους νέους, η πανδημία.
Δεν παραγνωρίζω τη σημασία των παραπάνω παραγόντων. Όμως, ίσως υπάρχει μια πιο βαθιά, ταξικού χαρακτήρα αιτία, που συνδέεται με το πώς προσλαμβάνεται το κοινωνικό προφίλ του πρωθυπουργού από ένα σημαντικό τμήμα της κοινωνίας, κυρίως τους πιο καθημερινούς ανθρώπους. Ο Κυριάκος Μητσοτάκης είναι ο πρώτος Ελληνας πρωθυπουργός, τόσο έκδηλα εκφραστής των αξιών, του τρόπου ζωής και της αισθητικής μιας παγκοσμιοποιημένης φιλελεύθερης ελίτ. Πολιτικός κληρονόμος, με περιουσία πολύ πάνω από τον μέσο όρο και σπουδές, ο ίδιος και η οικογένεια του, σε ιδιωτικά σχολεία και σε ελίτ αμερικανικά πανεπιστήμια, συνιστά έναν σύγχρονο πρίγκιπα. Προβάλλει ένα συγκεκριμένο κοινωνικό ύφος, που παραπέμπει στο "γκλάμουρ" ισχυρών και διεθνώς προβεβλημένων πολιτικών οικογενειών.
Σε σχέση με προηγούμενα χρόνια η διαφορά είναι εμφανής, καθώς οι πολιτικές ηγεσίες της μεταπολίτευσης, δεξιές και αριστερές, παρέπεμπαν περισσότερο σε μια εθνική και όχι υπερεθνική ελίτ. Στη Δεξιά, μάλιστα, οι ηγέτες της φρόντιζαν να υπερτονίζουν τα χαρακτηριστικά της "βαθιάς Ελλάδας", που οι ίδιοι προσωπικά διέθεταν. Η σερραϊκή προφορά του Καραμανλή, για παράδειγμα, η γκλίτσα του Αβέρωφ, οι κρητικοί τρόποι του Κώστα Μητσοτάκη, ή το φιλικό και χαλαρό σαλονικιώτικο ύφος –αν και μη Σαλονικιός– του νεότερου Καραμανλή, αναδείκνυαν ένα ύφος αναγνωρίσιμο, οικείο σε όλα τα τμήματα του εθνικού ακροατηρίου. Συνδυάζοντας νεωτερικά και παραδοσιακά στοιχεία στο στυλ και την αισθητική τους, οι ηγέτες της μεταπολίτευσης επέτρεπαν και στα πιο παραδοσιακά κομμάτια της κοινωνίας να συνδέονται φαντασιακά μαζί τους. Ακόμη κι ο Ανδρέας Παπανδρέου, αναμφίβολα ο πιο κοσμοπολίτης Ελληνας πολιτικός ηγέτης, συνειδητά υποβάθμιζε αυτή τη διάσταση της προσωπικότητάς του προς όφελος μιας πιο λαϊκής εκδοχής της.
Στην περίπτωση του σημερινού πρωθυπουργού αυτή η έγνοια, να εκφράζει αισθητικά και ως τρόπο ζωής το σύνολο της χώρας, δεν φαίνεται να υφίσταται. Ο Μητσοτάκης υποστηρίζει ακομπλεξάριστα ένα συγκεκριμένο στυλ, είναι ο εαυτός του. Κάπως έτσι, όμως, το κοινωνικό υπόβαθρο του Μητσοτάκη έγινε πολιτικό ζήτημα, δηλαδή στοιχείο της δημόσιας αντιπαράθεσης.
Ένα τμήμα της κοινωνίας, όχι μόνο το πιο κοσμοπολίτικο ή το πιο εύπορο και κοινωνικά ισχυρό, ενθουσιάζεται με το στυλ του πρωθυπουργού. Θεωρεί πως επιτέλους η χώρα έχει στο τιμόνι έναν μοντέρνο άνθρωπο, τεχνοκράτη, ο οποίος εκφράζει την κοινωνική καταξίωση και τον δυτικό κοσμοπολιτισμό. Αντίθετα, οι αμέσως προηγούμενοι, με τα κακά αγγλικά τους, γίνονται αντιληπτοί, από αυτόν τον κόσμο, ως απαίδευτοι ερασιτέχνες.
Στην αντίπερα όχθη, πάλι, αρκετοί ενοχλούνται. Αντιλαμβάνονται το πρωθυπουργικό στυλ ως έκφραση της ισχύος και της αλαζονείας μιας πλούσιας ελίτ, που αγνοεί πώς οι ζουν οι κανονικοί άνθρωποι. Δεν έχω καμιά αμφιβολία πως το επικοινωνιακό επιτελείο του πρωθυπουργού αντισταθμίζει το έλλειμμα λαϊκότητας του Μητσοτάκη με άλλες στρατηγικές. Απολύτως θεμιτό και προς το παρόν αποτελεσματικό. Μου φαίνεται όμως ανεπίτρεπτο, ο πρωθυπουργός να είναι ανεκτικός έναντι της ρατσιστικής Ακροδεξιάς προκειμένου να μη χάσει ένα ακροατήριο που ο ίδιος προσωπικά δεν έχει τίποτε το κοινό με αυτό και ούτε θα επιθυμούσε να έχει.
Νίκος Μαραντζίδης, καθηγητής Πολιτικής Επιστήμης στο Πανεπιστήμιο Μακεδονίας
Πηγή: kathimerini, 19.09.2021
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου