Είδα τον Μπέμπαντά σου στη χώρα των Μπεμπάντων
να πλέει σαν καράβι στης λίμνης τα νερά.
Έχει στην προβοσκίδα ένα χρυσό καβούρι
και κόκκινα κοράλια πλεγμένα στην ουρά.
Είδα τον Μπέμπαντά σου στη χώρα των Μπεμπάντων
να πνέει στον αέρα τις νύχτες τις ζεστές.
Έχει στην προβοσκίδα μιαν άσπρη πεταλούδα
και την ουρά πλεγμένη με φεγγαροκλωστές.
Ο καθένας έχει ένα όχημα της φαντασίας και, στην Λιλιπούπολη, το όχημα αυτό είναι ο Μπέμπαντας, ένας άσπρος ελέφαντας φτειαγμένος από τον αφρό της οδοντόκρεμας. Αν τον καβαλήσεις, μπορείς να πετάξεις και να πας παντού. Όμως, για να βρει κανείς τον δικό του Μπέμπαντα, θα πρέπει να βυθιστεί βαθειά μέσα του και να φτάσει στο παιδί που υπήρξε κάποτε. Διαφορετικά, ο Μπέμπαντάς του θα μείνει για πάντα καθηλωμένος στη γη.
Στο πρώτο μέρος του ραδιοφωνικού αυτού αφιερώματος, ο Αλέξης Βάκης, συμπαρασύρει τους ακροατές σ' ένα νοσταλγικό ταξίδι στη ζωή και το έργο της Μαριανίνας, συνομιλώντας με τον Γιώργο Ι. Αλλαμανή, μεταξύ άλλων, και για τον ονειρικό κόσμο της Λιλιπούπολης που βρίσκεται αποτυπωμένος στο υπό έκδοση βιβλίο του "Στον καιρό της Λιλιπούπολης". Ακούγονται τραγούδια της θρυλικής εκπομπής του Τρίτου Προγράμματος, όχι από τον δίσκο αλλά όπως είχαν βγει στον αέρα, από τον Δεκέμβριο του '77 μέχρι τον Μάιο του '80. Ανάμεσα στα τραγούδια αυτά είναι και "η κυρία Φωτεινή" (το κόκκινο χρώμα), του τέταρτου και λιγότερου γνωστού αλλά όχι λιγότερο άξιου συνθέτη της Λιλιπούπολης, Νίκου Χριστοδούλου, που δεν συμπεριλαμβάνεται στον δίσκο, όπως επίσης δεν συμπεριλαμβάνεται και το τραγούδι του Παπαγάλου, "ως πότε παπαγάλοι".
Η Λιλιπούπολη, λέει ο Γιώργος Αλλαμανής, όπως εξελίχθηκε, ήταν ένα ραδιοφωνικό παραμύθι για μικρούς και μεγάλους (κυρίως για μεγάλους), το οποίο άφησε εποχή. Πρόκειται για μια από τις μεγαλύτερες παρεξηγήσεις της Ελληνικής ραδιοφωνίας και ίσως το συναρπαστικότερο λάθος της ιστορίας της. Ως παιδαγωγικό πρόγραμμα για νήπια απέτυχε, αλλά πέτυχε κάτι άλλο θαυμαστό, στην ωριμότητά της: έγινε μια αόρατη μουσικοθεατρική παράσταση για μεγάλους, την οποία ως ένα βαθμό μπορούσαν να παρακολουθήσουν και παιδιά. Το "magic bus", αναφέρει χαρακτηριστικά ο Γιώργος Αλλαμανής, είναι το Τρίτο Πρόγραμμα της Ελληνικής Ραδιοφωνίας, και η Λιλιπούπολη μόνον ένα από τα φωτεινά του παράθυρα. Έτσι, αυτό που κάποτε άρχισε ως παιδική εκπομπή, κατέληξε να γίνει μια μουσικοθεατρική επιθεώρηση από την πολιτική επικαιρότητα, τα ωριμότερα κείμενα της οποίας φέρουν την υπογραφή του διδύμου Άννα Παναγιωτοπούλου - Μαριανίνα Κριεζή. Στον αέρα βγήκαν γύρω στα 300 επεισόδια. Σήμερα σώζονται 213, εκ των οποίων τα 73 προέκυψαν από την δική του έρευνα και επέστρεψαν στο αρχείο της ΕΡΤ. Σε μερικά από αυτά, η Μαριανίνα ακούγεται (με μερικές ατάκες) και ως ηθοποιός, αντικαθιστώντας, για παράδειγμα, την Ράνια Οικονομίδου στον ρόλο της Πιπινέζας.
Σε μια συνέντευξη, που βρίσκεται καταχωρημένη ανάμεσα στα πολύτιμα ντοκουμέντα του Αρχείου της ΕΡΤ και δόθηκε το 2002, στο Δεύτερο Πρόγραμμα και την Μαρίνα Λαχανά, στο πλαίσιο του εορτασμού των 50ών γενεθλίων του Δεύτερου Προγράμματος, η Μαριανίνα Κριεζή μιλάει για το παρελθόν του ραδιοφώνου, στο οποίο μετείχε ως παραγωγός αλλά και ως ακροάτρια, και αναφέρεται στο αγαπημένο βιβλίο των εφηβικών της χρόνων, ένα μυθιστόρημα του 1939, το "Αύριο όλα θα είναι καλύτερα" (Everything Will Be Better Tomorrow), της Αυστριακής πεζογράφου Άννα Μαρί Σελίνκο (Annemarie Selinko). Ο τίτλος αυτού του μυθιστορήματος έγινε, λίγα χρόνια αργότερα, και τίτλος της τελευταίας δικής της ραδιοφωνικής εκπομπής, η οποία σταμάτησε το 2010 (ένα δείγμα της εκπομπής αυτής, εδώ). Είχε προηγηθεί η εκπομπή "Το νυχτικό του πύργου" και, στα τέλη της δεκαετίας του '80, η πρώτη φιλοζωική εκπομπή στο Ελληνικό ραδιόφωνο, με τίτλο "Μου το ’πε ένα πουλάκι", με την Νατάσσα Ασίκη, τον Λάμπρο Τσάγκα και τον Γιώργο Παπαστεφάνου, που ακουγόταν κάθε Σάββατο στις 10 το πρωί και για σήμα είχε έναν κούκο.
Η αγάπη της Μαριανίνας για τα ζώα είναι σε όλους γνωστή, όχι μόνον από τις ραδιοφωνικές της εκπομπές και τα τραγούδια αλλά από ολόκληρη την ζωή της. Ήταν μια αγάπη χωρίς κανένα σύμπλεγμα, ήταν κάτι που δεν εκπορευόταν από κανένα έλλειμμα εξουσίας, καμία απολύτως υποκατάσταση, κάτι αυτονόητο και φυσικό, όπως η αναπνοή. Στο εξαιρετικά επιμελημένο αφιέρωμα του Περιοδικού "Χάρτης", είδα με συγκίνηση ότι αναφέρονται και μερικά δικά της ψευδώνυμα, τα περισσότερα από ονόματα ζώων, όπως Κλειώ Τσιτσίνια, Ντιντία Σουσούμη, Μιμίνα Γαϊτάνου, Λουλούδω Γαλατά και Αρετούσα Τατάημου. Και συγκινήθηκα γιατί θυμάμαι πως η Κλειώ και η Τσιτσίνια ήταν γάτες. Θυμάμαι ακόμα το μικρόσωμο σκυλάκι, την Λουλούδω, που κατάφερε να ξαναπερπατήσει, λίγους μήνες αφ' ότου ήρθε στο σπίτι της Μαριανίνας μέσα σ' ένα σακίδιο, εντελώς παράλυτη, από τον Γαλατά. Και βεβαίως θυμάμαι την θλιβερή ιστορία της λυκοσκυλίνας Αρετούσας, ενώ δεν υπάρχει περίπτωση να ξεχάσω ποτέ το "Τατάημου", που ήταν δικό μου σκυλί και το δεύτερο συνθετικό από δικό μου ψευδώνυμο επίσης!
"Φύγε τώρα και προπαντός
μη μου πεις να σου πω αντίο.
Δεν κρατάει για πάντα ο χωρισμός
όπως δεν κρατάει και το κρύο".
Με τους παραπάνω δικούς της στίχους, από τα τραγούδια της θεατρικής παράστασης "Ελίζα"**, επέλεξε να αποχαιρετήσει την Μαριανίνα η συνθέτρια της μουσικής των τραγουδιών Ελένη Καραϊνδρου. Κι' ακόμη κι' αν δεν είναι στ' αλήθεια έτσι, ακόμη κι' αν κρατάει για πάντα ο χωρισμός, ένα τρυφερό ψέμα μπορεί να σώσει την καρδιά από την παγωνιά της λήθης. Δεν είναι εύκολο να μιλάς για τον θάνατο, κι' ακόμα πιο δύσκολο να τραγουδάς. Στο έργο "Ελίζα" που ανέβηκε στο Θέατρο Πόρτα, στην Παιδική Σκηνή της Ξένιας Καλογεροπούλου, το 1989, η Μάνια Παπαδημητρίου τραγουδάει τις "Κούκλες", ένα από τα πιο συγκλονιστικά τραγούδια, σε μουσική της Ελένης Καραϊνδρου και στίχους της Μαριανίνας Κριεζή. Είναι ένα τραγούδι για τον θάνατο που σπάει τον δεσμό του ζεύγους. Ο ένας επιβιώνει, ο άλλος πεθαίνει.
Από τις συζητήσεις του Γιώργου Αλλαμανή με την Μαριανίνα για το βιβλίο του, τον Αύγουστο του 2018, αποκαλύπτεται ότι εκείνη είχε πολύ μεγάλο πρόβλημα στο να γράψει ένα τραγούδι για τον θάνατο. "Εγώ έγραψα το έργο και θέλω ένα τραγούδι", της είχε τότε πει η Ξένια Καλογεροπούλου. "Δεν ξέρω να το κάνω και δεν μπορώ", είχε απαντήσει η Μαριανίνα. Την ίδια γνώμη είχε και ο Σταμάτης Φασουλής που έκανε την σκηνοθεσία. Και τότε, η Ελένη Καραϊνδρου πήρε την Μαριανίνα σε μιαν άκρη και της είπε το εξής: "Μη χαλάς τον κόσμο Μαριανίνα, γίνεται αυτό. Να σου πω κάτι; Εγώ, όταν πέθανε η μάνα μου, μπήκα κάτω από ένα τραπέζι κι' έλεγα συνέχεια ένα μαγικό τραγουδάκι. Ξανά και ξανά και ξανά, σαν ξόρκι. Και αυτό μόνο μ' έσωσε".
Έτσι, το τραγούδι έγινε, και είναι συγκλονιστικό:
Πάνω στο πράσινο πλατάνι
δυό κούκλες από πορσελάνη
τη μια την έσπασ' ο αέρας,
κοιμήσου τώρα, νάνι.
Κοιμήσου και θα προσπαθήσω
εγώ να μείνω ξυπνητή
πρέπει να ζήσω και θα ζήσω,
πρέπει ν' αρχίσω απ' την αρχή.
Κάτω απ' το κόκκινο κοράλι
δυό κούκλες από σιμιγδάλι
τη μια την φάγανε τα ψάρια
κι' απόμεινε η άλλη.
Κοιμήσου και θα προσπαθήσω
εγώ να μείνω ξυπνητή,
πρέπει να ζήσω και θα ζήσω
μόνο που ξέχασα γιατί.
Ακούστε το ραδιοφωνικό αφιέρωμα του Αλέξη Βάκη στην Μαριανίνα, χωρισμένο σε δύο μέρη, εδώ: https://gatouiti-blog.blogspot.com/2022/03/1055-fm-12-02-22.html [Μέρος 1ο: https://youtu.be/INUljDWCgjg -- Μέρος 2ο: https://youtu.be/eHfnmKy2tZA]
Photo: Η Μαριανίνα με την Καραμέλα via Alexis Vakis
Παραπομπές
*https://www.hartismag.gr/hartis-39/afierwmata/selides-marianina-kriezi (Fb)
**Η "Ελίζα" [τραγούδια, παράσταση] ανέβηκε για πρώτη φορά στις 25 Νοεμβρίου του 1989 στην Αθήνα, στο παιδικό θέατρο "Μικρή Πόρτα", και λέει για το τι σημαίνει να πιστεύεις βαθιά στον έρωτα και την αγάπη. Λέει ακόμα πως η πίστη σε έναν άνθρωπο είναι πιο δυνατή από τον θάνατο. Πως πατρίδα είναι εκεί που είναι η καρδιά σου. Και πως, όπως και η Μαριανίνα συνήθιζε να λέει, οικογένεια είναι οι φίλοι.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου