Όταν φτάσαμε, η φίλη της οικοδέσποινας ήταν ήδη εκεί, και σίγουρα της άρεσε πολύ να μιλάει για ζώα. Ξεκίνησε λέγοντας "Αγαπώ τα ζώα. Έχω έναν σκύλο και δύο γάτες και να ξέρετε ότι τα πάνε περίφημα μεταξύ τους. Ξέρετε την κυρία Σκοτ; Έχει ένα μικρό νοσοκομείο για άρρωστα κατοικίδια", είπε και σταμάτησε. Ενώ σερβίρονταν τα αναψυκτικά έκανε μια παύση, πήρε ένα σάντουιτς με ζαμπόν, και μετά μας ρώτησε τι κατοικίδια είχαμε.
Της είπαμε ότι δεν μας ανήκει κανένα κατοικίδιο. Έδειξε να εκπλήσσεται λίγο και δάγκωσε το σάντουίτς της. Η οικοδέσποινα, που είχε πλέον τελειώσει το σερβίρισμα των σάντουιτς, κάθισε μαζί μας και μπήκε στη συζήτηση: "Ενδιαφέρεστε όμως για τα ζώα κύριε Σίνγκερ, έτσι δεν είναι";
Προσπαθήσαμε να της εξηγήσουμε ότι ενδιαφερόμαστε για την αποτροπή του πόνου και της δυστυχίας, ότι είμαστε αντίθετοι στην αυθαίρετη μεροληπτική διάκριση, ότι θεωρούμε λάθος να προκαλείται άσκοπος πόνος σε ένα άλλο ον, ακόμα και αν αυτό το ον δεν είναι μέλος του είδους μας, ότι πιστεύουμε πως τα ζώα γίνονται αντικείμενα άγριας και βάναυσης εκμετάλλευσης από τους ανθρώπους, και ότι θέλουμε να αλλάξει αυτή η κατάσταση. Κατά τα άλλα, είπαμε ότι δεν "ενδιαφερόμαστε" ειδικά για τα ζώα. Δεν "αγαπούσαμε" τα ζώα. Απλώς, θέλαμε να συμπεριφέρονται στα ζώα ως ανεξάρτητα πλάσματα που αισθάνονται, όπως στην πραγματικότητα είναι και όχι ως μέσα για την επίτευξη των ανθρώπινων σκοπών.
Το βιβλίο αυτό ΔΕΝ είναι για τα κατοικίδια. Πιθανώς, δεν είναι ευχάριστο να το διαβάζουν όσοι νομίζουν ότι η αγάπη προ τα ζώα δεν εμπεριέχει τίποτε άλλο εκτός από το χαϊδολόγημα μιας γάτας ή το τάισμα πουλιών στην αυλή. Αυτό το βιβλίο απευθύνεται περισσότερο στους ανθρώπους που ενδιαφέρονται για τον τερματισμό της καταπίεσης και της εκμετάλλευσης, οπουδήποτε και αν λαμβάνουν χώρα, και που βλέπουν ότι η βασική ηθική αρχή της ίσης εκτίμησης των συμφερόντων (equal consideration of interests) δεν περιορίζεται αυθαίρετα μόνο στα μέλη του είδους μας. Η προϋπόθεση ότι προκειμένου να ενδιαφέρεται κάποιος για αυτά τα ζητήματα πρέπει να είναι "φιλόζωος", αποτελεί από μόνη της την ένδειξη της απουσίας της παραμικρής υπόνοιας ότι τα ηθικά κριτήρια που ισχύουν μεταξύ των ανθρώπων θα μπορούσαν να επεκταθούν για να συμπεριλάβουν και τα άλλα ζώα. Κανένας, εκτός από έναν ρατσιστή που δυσφημεί τους αντιπάλους του ως "φίλους των νέγρων", δεν θα υποστήριζε ότι προκειμένου να ενδιαφέρεσαι για την ισότητα των κακομεταχειρισμένων φυλετικών μειονοτήτων πρέπει να αγαπάς αυτές τις μειονότητες, ή να τις θεωρείς χαδιάρικες και χαριτωμένες.
Η απεικόνιση των ανθρώπων που διαδηλώνουν εναντίον της βαναυσότητας προς τα ζώα, ως συναισθηματικών, ευαίσθητων "φιλόζωων", είχε ως αποτέλεσμα τον αποκλεισμό ολόκληρου του ζητήματος της μεταχείρισης των μη ανθρώπινων όντων από την σοβαρή πολιτική και ηθική συζήτηση.
Το κείμενο που μόλις διαβάσατε είναι ένα απόσπασμα από τον Πρόλογο στην πρώτη έκδοση, του 1975, του βιβλίου "Η Απελευθέρωση των Ζώων" του καθηγητή Βιοηθικής στο Πανεπιστημίου του Πρίνστον των Η.Π.Α, Πίτερ Σίνγκερ, που κυκλοφόρησε στην Ελλάδα το 2010 από το ΚΕΝΤΡΟ ΠΛΗΡΟΦΟΡΗΣΗΣ ΚΑΙ ΤΕΚΜΗΡΙΩΣΗΣ ΑΝΤΙΓΟΝΗ, σε μετάφραση του Σταύρου Καραγεωργάκη.
Τα ζώα αντιμετωπίστηκαν κατά καιρούς με διαφορετικό τρόπο από τα διάφορα φιλοσοφικά συστήματα και θρησκείες. Στην Παλαιά και την Καινή Διαθήκη, αναφέρονται μόνον κάποιοι μεμονωμένοι κανόνες σχετικοί με την καλή τους μεταχείριση. Στον Ινδουισμό, δίνεται έμφαση στο ζήτημα της οδύνης τους, ενώ στον Βουδισμό η συμπόνια είναι καθολική για όλα τα πλάσματα του κόσμου. Στην αρχαία Ελλάδα, οι Στωικοί θεωρούσαν πως τα ζώα δεν έχουν δικαιώματα. Αντιθέτως, οι Πυθαγόρειοι πίστευαν πως σε κάθε ζώο ενοικεί αθάνατη ψυχή, η ίδια που μπορεί να ενοικεί και σε έναν άνθρωπο. Ο Καντ
υποστηρίζει πως ένα ζώο δεν έχει αυτοσυνειδησία, γι' αυτό και οι όποιες
υποχρεώσεις μας προς αυτά αποτελούν μόνον έμμεσες υποχρεώσεις προς τους
ανθρώπους. Ο Γάλλος αναρχικός και γεωγράφος, Ελυζέ Ρεκλύ,
αντιτίθεται στην κακομεταχείριση των ζώων, και η ηθική του στηρίζεται
στην απόρριψη της κυριαρχίας του ανθρώπου πάνω στη φύση. Εκείνος όμως
που έκανε την μεγάλη τομή στον τρόπο αντιμετώπισης των ζώων από τον
άνθρωπο ήταν ο Άγγλος φιλόσοφος, νομικός και φιλέλληνας, Τζέρεμι Μπένθαμ (Jeremy Bentham), ο οποίος αναγνωρίζει στα ζώα δικαιώματα, λόγω της δυνατότητάς τους στην αίσθηση του πόνου. "Το ερώτημα δεν είναι", γράφει, "εάν τα ζώα μπορούν να συλλογισθούν ή εάν μπορούν να μιλήσουν, αλλά εάν μπορούν να υποφέρουν" (The question is not, can they reason? Nor, can they talk? But, can they suffer?).
Πατώντας στα αχνάρια του Μπένθαμ, το 1975, ο Αυστραλός φιλόσοφος, καθηγητής της Εφαρμοσμένης Ηθικής στο Πανεπιστήμιο του Πρίνστον, Πίτερ Σίνγκερ (Peter Singer), έγινε γνωστός για το βιβλίο του "Animal Liberation", όπου υποστηρίζει ότι οι άνθρωποι έχουν ηθική υποχρέωση προς τα ζώα, όχι εξ αιτίας την ικανότητάς τους για λογική σκέψη, ή για το οποιοδήποτε άλλο ανθρώπινο χαρακτηριστικό, αλλά εξ αιτίας της ικανότητά τους να νιώθουν πόνο. Η προσέγγισή του δεν βασίζεται στην έννοια των δικαιωμάτων, αλλά στην ωφελιμιστική αρχή της ίσης εκτίμησης των συμφερόντων, σύμφωνα με την οποία το αισθάνεσθαι (sentience) είναι το κριτήριο στο οποίο βασίζεται η αποτίμηση των συμφερόντων, και ο πόνος (ή η ευχαρίστηση) ενός ζωντανού πλάσματος είναι ένα μέγεθος εξ ίσου υπολογίσιμο με τον πόνο (ή την ευχαρίστηση) οποιουδήποτε άλλου πλάσματος. Στο επιχείρημα ότι τα ζώα δεν είναι υποκείμενα άξια να δέχονται ηθική μεταχείριση επειδή δεν έχουν αξιακές επιλογές, ο Σίγκερ απαντά ότι, σε μια τέτοια θεώρηση, το ίδιο θα έπρεπε να ισχύει και για τους ανθρώπους χωρίς ικανότητα λογικής σκέψης, όπως τα μωρά παιδιά, τα άτομα με διανοητική καθυστέρηση ή έκπτωση των νοητικών τους λειτουργειών από παθολογικά αίτια.
Mεγαλωμένος στην Αυστραλία από Εβραίους γονείς που εγκατέλειψαν τη Βιέννη μετά την πολιτική ένωση της Αυστρίας με τη ναζιστική Γερμανία, και χορτοφάγος για πάνω από 40 χρόνια, ο Singer υποστηρίζει ότι "το ηθικό πρόταγμα της ανθρωπότητας σήμερα είναι το να απαλύνουμε τον πόνο, όπου και όταν μπορούμε". Κατά την άποψή του, η εκτροφή ζώων, εκτός από ανήθικη, είναι και ασύμφορη οικονομικά, καθώς η θρέψη τους απαιτεί πολλαπλάσια τροφή από αυτήν που τα ίδια παράγουν, ενδεικτικά μάλιστα αναφέρει ότι, αν οι Αμερικανοί μείωναν την κατανάλωση κρέατος έστω κατά μόνον 10% επί ένα έτος, θα αποδέσμευαν τουλάχιστον 12 εκατομμύρια τόνους δημητριακών.
Επιλεκτικές αναφορές
- Για τα δικαιώματα των ζώων: artinews.gr (facebook.com/story)
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου