Διαστήματα Ηλιοφάνειας: Tursiops truncates ή απλώς ρινοδέλφινο

*Δείτε επίσης (για την όρκα): Το μεγαλύτερο δελφίνι της θάλασσας*

Είναι το πιο γνωστό είδος δελφινιού, γιατί ζει κοντά στις ακτές και επηρεάζεται από τις ανθρώπινες δραστηριότητες. Κοπάδια ρινοδέλφινων συναντάμε πολλές φορές στις Ελληνικές θάλασσας να ακολουθούν τα καράβια στα ταξίδια τους, κάνοντας συχνά άλματα έξω από το νερό. Χαρακτηριστικό τους είναι το σχήμα του στόματός τους, που δίνει την εντύπωση πως συνέχεια χαμογελούν. Περιζήτητα για το "χαμόγελο", αλλά και για την εκπληκτική τους νοημοσύνη, τα ρινοδέλφινα αιχμαλωτίστηκαν για πρώτη φορά το 1913, και από τότε χρησιμοποιήθηκαν σε κινηματογραφικές ταινίες και τηλεοπτικές σειρές, από τις οποίες δημοφιλέστερη ήταν η τηλεοπτική σειρά "Φλίπερ" της δεκαετίας του '60.

http://www.flickriver.com/photos/project-thalassa/6435960107/

https://www.flickr.com/photos/project-thalassa/

Επιστημονικό όνομα: Tursiops truncates

Κοινό όνομα: Ρινοδέλφινο (Bottle-nose dolphin)

Περιγραφή: Θηλαστικό, της οικογένειας των δελφινίδων.Το μέσο ολικό μήκος του είναι 2,6‐3,3 μ. και το βάρος του κυμαίνεται από τα 270‐350 κιλά.Το χρώμα του είναι σκούρο γκρι και το ρύγχος του κοντόχοντρο. Είναι πολύ πιο εύρωστο και σωματώδες από τα μικρότερα είδη δελφινιών που έχουν μακρύτερο ρύγχος.

Τροφή: Ψάρια, κεφαλόποδα, μαλακόστρακα

Απειλές: Μείωση τροφής, απευθείας θανάτωση, παρεμπίπτουσα αλιεία με παραδοσιακά μέσα, θόρυβος, αιχμαλωσία

Γεωγραφική κατανομή στην Ελλάδα: Σε όλες τις παράκτιες περιοχές. Στον Αμβρακικό κόλπο, είναι το μοναδικό είδος κητώδους.

Κατάσταση είδους: Τρωτό

Καθεστώς Προστασίας: Προστατεύεται βάσει της Οδηγίας των Οικοτόπων (92/43/ΕΟΚ) -- (1)

Το επιστημονικό όνομα του γένους Tursiops προέρχεται από τον λατινικό όρο tursio. Με τον όρο αυτό, ο Ρωμαίος Πλίνιος είχε αναφερθεί σε ένα «δελφινόμορφο θαλάσσιο ζώο», πιθανότατα σε κάποιον καρχαρία ή άλλο μεγάλο ψάρι. Η κατάληξη «ops» προέρχεται από την ελληνική λέξη «όψη» και προστέθηκε αργότερα. Ο όρος truncates είναι λατινικός επιθετικός προσδιορισμός που σημαίνει «κομμένος» και αναφέρεται στην μορφή του ρύγχους, που είναι κοντόχοντρο. Σε συνθήκες απλής μετακίνησης τα ρινοδέλφινα αναπνέουν κάθε 15‐20 δευτερόλεπτα περίπου. Το μέγιστο των δυνατοτήτων τους μπορεί να φτάσει τα 8 λεπτά άπνοιας και τα 600 μ. βάθους. Πρόκειται για το δεύτερο σε μέγεθος δελφίνι που ζεί μόνιμα στις Ελληνικές θάλασσες, μετά το σταχτοδέλφινο, και το δεύτερο σε αφθονία, μετά το ζωνοδέλφινο. Μπορεί και αναπτύσσει ταχύτητες που ξεπερνούν τα 30 χλμ/ώρα, ενώ το ύψος των αλμάτων του πάνω από την επιφάνεια του νερού μπορεί να ισοδυναμεί με τρεις φορές το μήκος του, δηλαδή μέχρι και 8 μ.

Κοσμοπολίτικο είδος που απαντάται από τα ψυχρά‐εύκρατα έως και τα τροπικά νερά όλων των θαλασσών του κόσμου. Αποτελεί ένα από τα πιο παράκτια είδη κητωδών (ανεβαίνει ακόμη και στα ποτάμια) και έτσι συνήθως κυριαρχεί στις ακτές σε όλη τη ζώνη εξάπλωσής του. Το ρινοδέλφινο απαντάται σε όλες τις παράκτιες περιοχές αλλά και ανάμεσα στα νησιά, από το βόρειο Αιγαίο και το Ιόνιο, μέχρι και τη Γαύδο. Στον Αμβρακικό (THE SECRET LIFE OF BOTTLENOSE DOLPHINS), είναι το μοναδικό είδος κητώδους, ενώ στο εσωτερικό Ιόνιο πέλαγος, στο βόρειο Αιγαίο και σε ορισμένα Δωδεκάνησα μοιράζεται τον ίδιο οικότοπο με το κοινό δελφίνι. Το ρινοδέλφινο των Ελληνικών θαλασσών, διαφοροποιείται γενετικά από αυτό που βρίσκεται στον Ατλαντικό, ενώ διαφοροποιήσεις παρατηρούνται και ανάμεσα στα ρινοδέλφινα της δυτικής και της ανατολικής Μεσογείου. Στη Μεσόγειο, τα κοπάδια των παράκτιων ρινοδέλφινων αποτελούνται από κατά μέσο όρο 6 - 7 άτομα. Ο υποπληθυσμός που διαβιεί στον Αμβρακικό κόλπο, αποτελείται μόλις από 148 άτομα και, ως εκ τούτου, κινδυνεύει να εξαφανιστεί.

Απαντάται πολύ συχνά στα Ελληνικά νερά, κυρίως στις παράκτιες περιοχές, από 6 έως 250 χιλιόμετρα από την ακτή. Σε κανονικές συνθήκες, αφιερώνει πολύ μεγάλο μέρος του χρόνου του στο παιχνίδι, στην πλώρη των σκαφών και σε εναέριες δραστηριότητες. Ωστόσο, στις Ελληνικές θάλασσες, τα ρινοδέλφινα έχουν αποδειχτεί πολύ δύσπιστα και αποφεύγουν συστηματικά τα σκάφη και, ακόμα και αν τα πλησιάσει κανείς, σπάνια θα δει εντυπωσιακή εναέρια συμπεριφορά. Αυτό οφείλεται τόσο στην εκούσια θανάτωση του είδους από αλιείς όσο και στην έλλειψη τροφής, που τα αναγκάζει να περνούν όλον σχεδόν τον χρόνο τους στην αναζήτηση ψαριών, περιορίζοντας τις κοινωνικές τους αλληλεπιδράσεις και το παιχνίδι.

Η διάρκεια ζωής των αρσενικών είναι 40‐45 χρόνια και των θηλυκών 50‐55 χρόνια. Τα αρσενικά ωριμάζουν αναπαραγωγικά στα 10‐13, ενώ τα θηλυκά στα 7‐12 χρόνια τους. Η διάρκεια κύησης είναι περίπου 12 μήνες. Το διάστημα μεταξύ 2 κυήσεων είναι 2‐5 χρόνια. Οι περισσότερες γεννήσεις παρατηρούνται τον Αύγουστο. Τα μικρά παίρνουν στερεά τροφή μετά από 6 μήνες, ωστόσο μπορεί να συνεχίσουν να θηλάζουν για χρόνια. Από τα μισά του δεύτερου χρόνου, ο θηλασμός δεν έχει μεγάλη διατροφική αξία, ωστόσο μπορεί να συνεχίζεται γιατί πρόκειται για έναν ισχυρό κοινωνικό δεσμό με τη μητέρα, που συνεχίζει να τα εκπαιδεύει και σιγά σιγά τα εισάγει στο κοινωνικό πλαίσιο μιας ομάδας. Σε ηλικία 3‐6 ετών, ανεξαρτητοποιούνται από τη μητέρα και δοκιμάζουν νέες εμπειρίες, στα πλαίσια εφηβικών ομάδων που συγκροτούν.

Στα ρινοδέλφινα βλέπουμε συχνά «babysitting», δηλαδή φύλαξη και φροντίδα ενός μικρού από μια άλλη θηλυκιά, όσο η μητέρα απομακρύνεται για να βρει τροφή. Ο κοινωνικός πυρήνας είναι η οικογενειακή ομάδα*. Πρόκειται για ομάδα 10‐15 θηλυκών ατόμων που ζουν και κινούνται μαζί με τα μικρά τους που θηλάζουν. Τα μικρά και των δύο φύλων εγκαταλείπουν την οικογενειακή ομάδα όταν μεγαλώσουν, και φτιάχνουν δική τους, μικτή, εφηβική ομάδα. Όταν πια φτάσουν στην ενηλικίωση, τα θηλυκά θα επιστρέψουν και θα ενωθούν με την οικογενειακή ομάδα (πιθανότατα η ομάδα της μητέρας τους), στην οποία και θα παραμείνουν δια βίου. Τα αρσενικά θα διασπαστούν και θα φτιάξουν ζευγάρια ή τριάδες συνομήλικων ρινοδέλφινων (και συνήθως όχι άμεσα συγγενικών) που συνάπτουν συμμαχικές σχέσεις (1). Οι σχέσεις μεταξύ των αρσενικών είναι πολύ σημαντικές και διατηρούνται για πολλά χρόνια. Ζουν περιφερειακά, γύρω από οικογενειακές ομάδες, και επιδιώκουν να πλησιάζουν ή να απομονώνουν ώριμες θηλυκές για να αναπαραχθούν μαζί τους.

Οι γονείς των ρινοδέλφινων δεν ζουν μαζί στο ίδιο κοπάδι. Η μητέρα μεγαλώνει το μικρό της ενταγμένη στην οικογενειακή της ομάδα, και συνοδεύονται από άτομα του ίδιου φύλου που βοηθούν στην ανατροφή (nursery groups), ενώ ο πατέρας αναζητά νέες περιπέτειες, ενταγμένος σε κάποια... "ομάδα κρούσης" ή συμμαχία αρσενικών (male alliances). Μικτά κοπάδια, που αποτελούνται από άτομα και των δύο φύλων, συγκροτούνται από άτομα που βρίσκονται στην εφηβική ηλικία (mixed sex groups of juveniles). Σε μεμονωμένες περιπτώσεις και για λόγους εν πολλοίς αδιευκρίνιστους, μπορεί να συναντήσουμε και μοναχικά άτομα - κατά πλειονότητα αρσενικά (solitary dolphins).

*"The most basic social units include nursery groups, mixed sex groups of juveniles, and strongly-bonded pairs of adult males (Wells et al. 1987; Owen et al. 2002; Rogers et al. 2004). Females produce calves from different males during a 40-year reproductive lifespan, and rear the calves for 3-6 years without any involvement by the father (Duffield and Wells, 2002; Wells, 2003)". [marinemammalscience.org]

Βασική πηγή: Ρινοδέλφινο (Tursiops truncatus): http://thalassaproject.mom.gr/LH2Uploads/ItemsContent/21/Common-bottlenose-dolphin-%CE%A1%CE%B9%CE%BD%CE%BF%CE%B4%CE%AD%CE%BB%CF%86%CE%B9%CE%BD%CE%BF.pdf

Σχετικοί σύνδεσμοι - Βιβλιογραφία:

Θαλάσσια θηλαστικά: http://thalassaproject.mom.gr/displayITM19d30.html?ITMID=21&LANG=GR

Ρινοδέλφινο: http://thalassapedia.mom.gr/thilastika/rinodelfino

Common bottlenose dolphin (T. truncatus): http://www.marinemammalscience.org/index.php?option=com_content&view=article&id=470&Itemid=304

Απειλές: http://thalassapedia.mom.gr/anthropos-kai-thalassia-thilastika/apeiles

Αιχμαλωσία: http://thalassapedia.mom.gr/anthropos-kai-thalassia-thilastika/apeiles/aixmalosia -- marineconnection -- oceancare

Το ρινοδέλφινο της Μαύρης Θάλασσας (Tursiops truncatus ssp. ponticus): http://www.iucnredlist.org/details/133714/0


Η μυστική ζωή των ρινοδέλφινων

What Is a Dolphin? http://marinelife.about.com/od/cetaceans/f/What-Is-A-Dolphin.htm

Bottlenose Dolphin (Tursiops truncatus): http://marinelife.about.com/od/cetaceans/p/Bottlenosedolphin.htm -- http://acsonline.org/fact-sheets/bottlenose-dolphin/

Bottlenose Dolphin (Tursiops truncatus) Image Gallery: http://marinelife.about.com/od/watchingandphotography/ig/Bottlenose-Dolphin-Images/

Common bottlenose dolphin (Tursiops truncatus): http://uk.whales.org/species-guide/common-bottlenose-dolphin

Common bottlenose dolphin in captivity: http://www.wdcs.org/submissions_bin/bottlenosedolphinsincaptivity.pdf

MarineBio.Org - Bottlenose Dolphin (Tursiops truncatus): http://marinebio.org/species.asp?id=33

PLOS ONE

dolphinbiology and conservation

ionian dolphin project

nationalgeographic

bbc nature

animalplanet

The Dodo

http://www.pelagosinstitute.gr/gr/erevnitika_programmata/images/tursiups.jpg

Δείτε ακόμα:

Οι σωστοί όροι και ονόματα των διαφόρων ειδών κητωδών: http://www.pelagosinstitute.gr/gr/eidi_kitodon/sostoi_oroi.html

Το ερευνητικό πρόγραμμα "Δελφίνια Κορινθιακού Κόλπου": http://www.pelagosinstitute.gr/gr/erevnitika_programmata/delfinia_korinthiakou.html

Περισσότερες φωτογραφίες από το πρόγραμμα Thalassa campaign: Learn, Act, Protect, εδώ

flickr.com/search

photo credit Aris Christidis (Bόρειο Αγαίο)

Για τον ρόλο του αρσενικού που, στην κοινωνία των ρινοδέλφινων, παίζει τον ρόλο του εραστή αλλά όχι του πατέρα, μπορείτε να διαβάσετε περισσότερα στους παρακάτω συνδέσμους: