Το στρες, ο καινούργιος ιός και οι θεωρίες συνωμοσίας

Η καταφυγή σε θεωρίες συνωμοσίας (που κάποτε δεν αποκλείεται και να ισχύουν, συνήθως όμως όχι) πηγάζει από την ανθρώπινη ανάγκη για έλεγχο. Από τη στιγμή που δεν υπάρχουν εύκολες απαντήσεις και μας κυκλώνει ο φόβος και η αβεβαιότητα, νιώθουμε πως αποκτούμε άμεσο έλεγχο μιας ανοίκειας κατάστασης όταν ανακαλύπτουμε μια "μυστική" αλήθεια που εξηγεί τα πάντα, έγραφε πριν από έναν περίπου μήνα ο Άρης Δημοκίδης στο LIFO, σε μια προσπάθεια διερεύνησης των συνωμοσιολόγων και των επιχειρημάτων τους. Και αξίζει να ρίξει κανείς μια ματιά σ' αυτό το δειγματοληπτικό ανθολόγιο, γιατί είναι πραγματικά εντυπωσιακό το πού μπορεί να καταφύγουν οι άνθρωποι όταν ζορίζονται, αναζητώντας παρηγοριά στο οπλοστάσιο των προκαταλήψεων, των γνώσεων και των κοσμοθεωριών τους.

onmed.gr

Όπως λέει και ο γιατρός Γιώργος Παυλάκης, σε άρθρο του στην εφημερίδα ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ* , κάθε στρες αντιμετωπίζεται με μάχη ή με φυγή, επειδή όμως κάθε στρεσσική κατάσταση είναι πολύ δαπανηρή για την οικονομία του οργανισμού, καθώς  καταναλώνει μεγάλα ενεργειακά αποθέματα, από το κάθε στρες προκύπτει η ανθρώπινη ανάγκη της ρύθμισης του ρίσκου, που μεταφράζεται στην ανάγκη του κάθε ατόμου να ξαναβάλει σε τάξη τον ταραγμένο κόσμο του, σταθμίζοντας πρώτα το επίπεδο του κινδύνου. Ο ιός είναι ένας καινούργιος κίνδυνος, και για κάθε καινούργιο κίνδυνο συνήθως δεν υπάρχουν απαντήσεις, ή είναι μη ικανοποιητικές - πόσο μάλλον όταν πρέπει να αντιμετωπιστεί άμεσα. Αυτό το κενό αναπληρώνεται από μηχανισμούς άμυνας που είναι αναγκαίοι για την διαχείριση της απειλής. Κάποιοι καταφεύγουν στην άρνηση: ο ιός δεν υπάρχει και είναι δημιούργημα των δημοσιογράφων. Αυτοί που καταφεύγουν στην θρησκεία βρίσκουν προστασία ή δέχονται την τιμωρία για τις αμαρτίες τους. Κάποιοι άλλοι μπορεί να καταφύγουν σε μία ή περισσότερες θεωρίες συνωμοσίας. Χάρη σ' αυτές, ο εχθρός αποκτά πρόσωπο και γίνεται περισσότερο γνωστός, τόσο ποιοτικά όσο και ποσοτικά. Και όσοι αντέχουν και μπορούν, προσπαθούν να καταφύγουν στην γνώση. Αυτά που, μέχρι τώρα, ξέρουμε είναι ότι έχουμε έναν νέο ιό ο οποίος προκαλεί νέα σύνδρομα που μπορεί να ξαφνιάσουν ακόμα και τους θεραπευτές. Μολύνει παιδιά και ενήλικες, προτιμά τους ηλικιωμένους και μπορεί να είναι θανατηφόρος. Μέχρι να βρεθούν θεραπείες και εμβόλια, το μόνο μέσον προστασίας είναι η επιβράδυνση της πορείας του στον πληθυσμό. Tα καλά νέα είναι ότι η γνώση και η σωστή πράξη ελευθερώνουν ή τουλάχιστον ανακουφίζουν από το στρες.

Τα ψεύδη της Δρ Μάικοβιτς για το νέο κορωνοϊό

Τις τελευταίες μέρες, έγινα και γω αποδέκτης μηνυμάτων από το brighteon.com και μάλιστα από εκεί που δεν το περίμενα. Αντιγράφω από την ανάρτηση του επιστημονικού περιοδικού Science**: In a video that has exploded on social media, Judy Mikovits, a former chronic fatigue syndrome researcher, makes countless unsubstantiated claims and accusations. Science fact-checked the video. None of these claims are true. 

Τα άρθρα και τα βίντεο της Τζούντι Μάικοβιτς, που "αποκαλύπτουν τα ψεύδη και την προπαγάνδα" για τον νέο κορωνοϊό, γνωρίζουν μεγάλη απήχηση, επισημαίνει και το ελληνικό ιστολόγιο Ελληνικά Hoaxes (Fb). Παραδείγματα: makeleio.gr, ellinotourkika.gr, flogasport.gr, spoilers.gr, brighteon.com. Το επίμαχο βίντεο της Μάικοβιτς, που είναι γνωστό ως Plandemic, έγινε viral σε πολλές χώρες του εξωτερικού πριν φτάσει στην Ελλάδα. Με τους ψευδείς ισχυρισμούς της στο βίντεο αυτό ασχολήθηκε το Science. 

tvxs.gr

Προσωπικά, δεν έχω μοναδικό θεό μου την επιστήμη. Όμως η επιστήμη δεν φταίει για την ανεπάρκεια κάποιων επιστημόνων, όπως και η θρησκεία δεν φταίει για το ποιόν κάποιων εκπροσώπων της. Είμαι ο τελευταίος άνθρωπος στον κόσμο που καταθέτει τυφλή εμπιστοσύνη στους ειδικούς, ιδίως τους υπερφίαλους και αλαζόνες, γιατί πιστεύω ακράδαντα ότι μια μεγάλη πλειοψηφία από αυτούς δεν διαθέτει ευρύτητα πνεύματος και ότι "επιστήμη χωριζομένη αρετής, πανουργία...". Όταν όμως βλέπω πλακάτ με ήλιους της Βεργίνας που λένε, μεταξύ άλλων, "Ιησού σώσε την Ελλάδα" και "ο Θεός να μας φυλάει από τους επιστήμονες", τρομάζω πολύ! 

Σε όλες τις θεωρίες συνωμοσίας, τα αίτια σημαντικών αποτελεσμάτων εμφανίζεται να είναι ανθρωπογενή. Στην περίπτωση του κοροναϊού, οι συνωμοσιολόγοι απορρίπτουν εξαρχής την πιθανότητα μιας φυσικής διεργασίας που οδήγησε στην μετάλλαξή του. Αυτή η θεωρία παρέχει στους συνομωσιολόγους την ευκαιρία μετωπικής επίθεσης στους αντιπάλους τους, και υπάρχουν διάφορες παραλλαγές με το κοινό μοτίβο ότι ο κοροναϊός δημιουργήθηκε σε εργαστήριο στο πλαίσιο ανάπτυξης βιολογικών όπλων. Ακροδεξιοί, ρατσιστές, και τραμπικοί στις ΗΠΑ έχουν το μονοπώλιο εκπόρευσης των θεωριών συνωμοσίας. Μεταξύ αυτών, υπάρχουν και οι λεγόμενοι επιχειρηματίες συνωμοσιών (conspiracy entrepreneurs), άτομα που επωφελούνται άμεσα ή έμμεσα από τη διάδοση τέτοιων απόψεων. Όλοι αυτοί κατηγορούν γενικά την "ελίτ" και τους εκπροσώπους της ότι επιδιώκουν να μειώσουν τον παγκόσμιο πληθυσμό, να κερδίσουν υπέρογκα ποσά από το εμβόλιο κατά του ιού, και να ενισχύσουν την πολιτική τους επιρροή, λόγου χάριν υπονομεύοντας τον Ντόναλντ Τραμπ, σημειώνει το LIFO. 

https://youtu.be/A3NSkdyJkcM
Conspiracy protesters trouble Germany

Όπως διαβάζω στην ελληνική DW (Deutsche Welle), στο άρθρο με τίτλο "O κορωνοϊός διχάζει τη γερμανική κοινωνία | DW | 11.05.2020", σε καταστάσεις κρίσης, μπορεί να διακρίνει κανείς διαφορετικά στάδια - φάσεις. Στην περίπτωση του κορωνοϊού έχουμε: 1ο στάδιο συναίνεσης (μεταξύ πολιτικών, επιδημιολόγων και πολιτών), 2ο στάδιο αδυναμίας (από τη στιγμή που επιβλήθηκε το lockdown) και 3ο στάδιο αμφιβολίας η οποία εντείνει την πόλωση. Και βεβαίως, γι' αυτήν την πόλωση και την αμφιβολία, οι κυβερνήσεις των κρατών και οι ηγεσίες δεν είναι άμοιρες ευθυνών. Γιατί, στο πρώτο στάδιο της πανδημίας, η επικοινωνιακή διαχείριση φόβου, είναι φυσικό να συσπειρώνει γύρω από τον "ποιμένα" ή και τον "ποιμενικό σκύλο"... Στο δεύτερο στάδιο όμως, που είναι εκείνο της διαχείρισης των αναγκών, καμιά κυβέρνηση και κανένας "ποιμένας" δεν μπορεί να απαιτεί πειθαρχία, τονίζει ο καθηγητής Εργατικού Δικαίου Άρης Καζάκος, μιλώντας ΣΤΟ ΚΟΚΚΙΝΟ και την Τζούλυ Τσίγκα (i).  

mesa-sto-myalo-ton-ellinon-arniton

Από την πόλωση προκύπτουν παράδοξες συμμαχίες (ενίοτε ύποπτες πολιτικά): υπέρμαχοι θεωριών συνωμοσίας διαδηλώνουν "κατά της δικτατορίας του κορωνοϊού" και "κατά της παγκοσμιοποίησης" μαζί με ακροδεξιούς και αντιεμβολιαστές. Κοινός παρονομαστής είναι η άρνηση της κυβερνητικής πολιτικής, των ΜΜΕ και της δημοκρατικής συναίνεσης. Και ναι, οι "παράδοξες" αυτές συμμαχίες όχι απλώς με τρομάζουν, με ανατριχιάζουν, γιατί επωάζουν "το αυγό του φιδιού", αν δεν το έχουν εκκολάψει κιόλας. Και γιατί, όπως λέει και ο Νίκος Μαρκέτος στο βιβλίο του Ψυχολογία του Φασισμού, ο φόβος - ιδίως όταν περιπλέκεται με θυμό, ματαίωση, εξάρτηση - είναι το αποτελεσματικότερο εργαλείο χειραγώγησης των μαζών.  

scientificamerican.com

Στα κοινωνικά δίκτυα, αλήθειες και ψέματα μπερδεύονται διαρκώς, όχι πάντοτε με αθώα κίνητρα. To 2018, έρευνα του ΜΙΤ (Massachusetts Institute of Technology) κατέγραψε όλες τις αλήθειες και τα ψέματα που είχαν καταγραφεί στο Twitter σε διάστημα 12 ετών (από το 2006 έως και το 2017) και διαπίστωσε  ότι οι χρήστες είναι πολύ πιο πρόθυμοι να πιστέψουν τα ψέματα παρά την αλήθεια, και ότι οι ψευδείς ειδήσεις έχουν 70% περισσότερες πιθανότητες να αναπαραχθούν σε σχέση με τις αληθινές. Όπως αναφέρει χαρακτηριστικά ο καθηγητής πληροφορικής του ΜΙΤ, Σινάν Αράλ, οι ψευδείς ειδήσεις διαδίδονται ταχύτερα και ευρύτερα. Η "αλυσίδα" αυτών που ακολουθούν ή αναπαράγουν μια αλήθεια σπάνια υπερβαίνει τα 1.000 άτομα, ενώ το "κοινό" ενός ψεύδους μπορεί να φτάσει έως και τα 100.000 άτομα, πράγμα που σημαίνει ότι μια ψευδής είδηση κοινοποιείται, διαδίδεται και αναπαράγεται 100 φορές περισσότερο από μια αληθινή. Η μελέτη, που δημοσιεύτηκε και στο Science, αποδεικνύει επίσης ότι οι χρήστες είναι πιθανότερο να πιστέψουν μια ψευδή είδηση ακόμα κι' όταν αυτή προέρχεται από έναν λογαριασμό που δεν είναι ιδιαίτερα γνωστός, έχει λιγότερους ακόλουθους και δεν είναι επιβεβαιωμένη η εγκυρότητά του. Αυτό συμβαίνει ίσως γιατί οι ψευδείς ειδήσεις είναι πιο εντυπωσιακές, εξάπτουν περισσότερο την φαντασία, και διευκολύνουν τον σχολιασμό των χρηστών οι οποίοι αντιδρούν συνήθως εκφράζοντας έκπληξη ή αποστροφή. Από δε την στιγμή που μια είδηση αρχίζει να συγκεντρώνει πολυάριθμες αντιδράσεις, η διάδοσή της αυξάνεται εκθετικά. 

fortunegreece.com

Παραπομπές:

• *Ο συγγραφέας αυτού του άρθρου,  Δρ. Γιώργος Παυλάκης, είναι πτυχιούχος της Ιατρικής Σχολής του Πανεπιστημίου Αθηνών και Διδάκτωρ του Πανεπιστημίου Syracuse, ΗΠΑ. Συνεργάζεται με το Εθνικό Ινστιτούτο Καρκίνου των ΗΠΑ από το 1980, και σήμερα ηγείται του Τμήματος Ανθρώπινων Ρετροϊών. Έχει εστιάσει την έρευνά του στη βιολογία και παθογένεια των ανθρώπινων ρετροϊών, ειδικότερα του HIV-1. Η επιστημονική του ομάδα επικεντρώνεται αυτή την περίοδο στην ανάπτυξη εμβολίων και ανοσοθεραπειών για το AIDS και τον καρκίνο. Δείτε εδώ την άποψή του για τις θεωρίες συνομωσίας: facebook.com/story

• **έκδοση της American Association for the Advancement of Science

Ενσωματωμένοι σύνδεσμοι:

• Τι είναι το άγχος και τι είναι το στρες; https://www.psychologynow.gr/arthra-psyxikis-ygeias/psyxikes-diataraxes/agxos-stres/5227-ti-einai-to-agxos-kai-ti-einai-to-stres.html

• Μέσα στο μυαλό των Ελλήνων αρνητών του Κορωνοϊού: https://mikropragmata.lifo.gr/zoi/mesa-sto-myalo-ton-ellinon-arniton-tou-koronoiou/

• Κορονοϊός: Οι πιο δημοφιλείς θεωρίες συνωμοσίας για την... αιτία του κακού: https://www.onmed.gr/ygeia-eidhseis/story/382774/koronoios-oi-pio-dimofileis-theories-synomosias-gia-tin-aitia-toy-kakoy με πληροφορίες από Deutsche Welle (DW)

• O κορωνοϊός διχάζει τη γερμανική κοινωνία: https://www.dw.com/el

• Η γνώση ελευθερώνει, ΓΙΩΡΓΟΣ ΠΑΥΛΑΚΗΣ* | Kathimerini: https://www.kathimerini.gr/1077508/article/epikairothta/ellada/h-gnwsh-eley8erwnei

• Διαδήλωσαν εναντίον των εμβολίων, των προσφύγων, του 5G και υπέρ της θείας κοινωνίας: https://tvxs.gr 

• Fact-checking Judy Mikovits, the controversial virologist attacking Anthony Fauci in a viral conspiracy video: https://www.sciencemag.org

• Τα ψεύδη της Δρ Μάικοβιτς για το νέο κορωνοϊό: https://www.ellinikahoaxes.gr/2020/05/14/mikovits-coronavirus-fake-claims/ -- Ελληνικά Hoaxes: https://bit.ly/3cF9gUq 

• Κοροναϊός: όλα τα ψεύδη, οι μύθοι, η παραπληροφόρηση, και οι θεωρίες συνωμοσίας σε ένα ποστ: https://www.lifo.gr/articles/opinions/268593/koronaios-ola-ta-pseydi-oi-mythoi-i-parapliroforisi-kai-oi-theories-synomosias-se-ena-post  

• ΗΠΑ: Η "καθησυχαστική" έρευνα του Ιωαννίδη για τον κορωνοϊό χρηματοδοτήθηκε από ιδρυτή αερογραμμών: https://www.lifo.gr/now/world/282546/salos-stis-ipa-kathisyxastiki-ereyna-toy-stanford-gia-ton-koronoio-xrimatodotithike-apo-idryti-aerogrammon

• Coronavirus, ‘Plandemic’ and the seven traits of conspiratorial thinking: https://theconversation.com/coronavirus-plandemic-and-the-seven-traits-of-conspiratorial-thinking-138483

• Οι πιο "τρελές" θεωρίες συνωμοσίας για τον Covid-19 που διαδίδονται πιο γρήγορα και από τον ίδιο τον ιό: https://www.fortunegreece.com/photo-gallery/i-pio-treles-theories-sinomosias-gia-ton-covid-19-pou-diadidonte-pio-grigora-ke-apo-ton-idio-ton-io/

• Study: On Twitter, false news travels faster than true stories: http://news.mit.edu/2018/study-twitter-false-news-travels-faster-true-stories-0308 -- Fake news spreads faster than true news on Twitter—thanks to people, not bots: https://www.sciencemag.org/news/2018/03/fake-news-spreads-faster-true-news-twitter-thanks-people-not-bots

• Fake News: Γιατί διαδίδονται τόσο γρήγορα και είναι πιο πιστευτά από την αλήθεια: https://www.news247.gr/media/fake-news-giati-diadidontai-toso-grigora-kai-einai-pio-pisteyta-apo-tin-alitheia.6578219.html

Σχετικός σύνδεσμος: Θεωρίες συνωμοσίας: Το προφίλ των οπαδών και η σύνδεσή τους με την μισαλλοδοξία και τον ρατσισμό