Έξω απ' τα δόντια: η ατομική ευθύνη, η πολιτική βούληση, οι "ναι μεν αλλά" και τα δελφίνια
 |
| Ο Ν.4039/2012 ΔΕΝ μπορεί να προστατέψει τα δελφίνια |
Εξαγωγές και εισαγωγές δελφινιών, καινούργια επιχειρηματικά πλάνα και πεπαλαιωμένες "made in USA" πρακτικές συνεχίζονται, παρά την πανευρωπαϊκή και παγκόσμια κατακραυγή. Τα δελφίνια αντιμετωπίζονται σαν άψυχα περιουσιακά στοιχεία της ιδιοκτησίας των επιχειρήσεων, που κάνουν ό,τι θέλουν χωρίς να δίνουν λογαριασμό σε κανέναν, ενώ καμία πολιτική βούληση για τον τερματισμό της αιχμαλωσίας των κητωδών δεν φαίνεται να υπάρχει στην Ελλάδα.
Πριν από μερικές ημέρες, κάθισα και έφτειαξα, με μεγάλη χαρά, μια συνοπτική παρουσίαση για μια πολύ ενδιαφέρουσα καινοτομία που δειλά δειλά κάνει στον κόσμο την εμφάνισή της, σχετικά με την αποκατάσταση και την ελεγχόμενη απελευθέρωση των πρώην αιχμαλώτων δελφινιών από τα δελφινάρια που κλείνουν. Είναι γεγονός ότι, τώρα τελευταία, καθώς όλο και περισσότερα δελφινάρια σε διάφορες χώρες του κόσμου αναγκάζονται λόγω διαφόρων αντιξοοτήτων (στις οποίες πρόσφατα προστέθηκε και ο νέος κορωνοϊός) να "κατεβάσουν ρολά", στο προσκήνιο της δημόσιας συζήτησης επανέρχεται τόσο το θέμα της τύχης που περιμένει τους πρώην διασκεδαστές, όσο και το ζήτημα της αιχμαλωσίας των δελφινιών στο σύνολό του. Πολλά και διάφορα έχουν γραφτεί, για την ευζωία, τις παραστάσεις, τους εναλλακτικούς (πλην των παραστάσεων) τρόπους εκμετάλλευσης, και πολλές απόψεις διακινούνται για την δυνατότητα και την σκοπιμότητα της αναπαραγωγής τους ή ακόμα και την ευθανασία τους - σαν έσχατη λύση ανάγκης.
Πολλοί ελπίζουν και εύχονται την απελευθέρωση - επανένταξη, αυτό όμως δεν είναι πάντοτε εφικτό, κυρίως διότι οι διαφορές ενός άγριου δελφινιού με ένα δελφίνι προσαρμοσμένο στην αιχμαλωσία είναι τόσο μεγάλες που θα μπορούσε να πει κανείς χωρίς υπερβολή ότι η ομοιότητα ανάμεσα στα δύο περιορίζεται στην εξωτερική μορφολογία: ο θεατής μπορεί να διακρίνει και στις δύο περιπτώσεις ένα δελφίνι που κάνει άλματα και έχει το χαρακτηριστικό υδροδυναμικό σχήμα, πτερύγια και ουρά. Η διαφοροποίηση όμως που υφίστανται τα δελφίνια για να προσαρμοστούν και να επιζήσουν σε συνθήκες αιχμαλωσίας είναι τεράστια και όχι πάντοτε αναστρέψιμη, γι' αυτό και η αποκατάστασή τους (είτε για επανένταξη στο φυσικό τους περιβάλλον είτε για μερική απελευθέρωση σε ελεγχόμενο καταφύγιο) είναι μια διαδικασία επίπονη, χρονοβόρα και κοστοβόρα. Σε γενικές γραμμές περιλαμβάνει τρία στάδια: θεραπεία των νοσηρών καταστάσεων που έχουν προκύψει από την αιχμαλωσία και αποκατάσταση της υγείας τους, αποκατάσταση της λειτουργίας του ηχοεντοπιστικού τους συστήματος (σόναρ), και επαναφορά του φυσιολογικού τρόπου πρόσληψης τροφής (ζωντανά κινούμενα ψάρια και όχι κατεψυγμένα σαν επιβράβευση των καλών τους επιδόσεων κατά την εκτέλεση εντολών). Ο Ρικ Ο'Μπάρι που, τον τελευταίο καιρό, προσπαθεί να επανεντάξει πρώην αιχμάλωτα δελφίνια στο Μπαλί, ασχολείται με την αποκατάσταση δελφινιών περισσότερα από 50 χρόνια. "Καταλαβαίνω πότε υποφέρουν και πότε είναι διανοητικά διαταρραγμένα. Μπορώ να διαβάσω την γλώσσα του σώματός τους", λέει. Ακούστε τον σε πρόσφατη συνέντευξη, εδώ, να μιλάει για την ιστορία του με τα δελφίνια, για το χαμόγελό τους που δεν είναι τίποτα περισσότερο από μια οπτική απάτη, για τα θεραπευτικά οφέλη της θάλασσας πάνω στα ταλαιπωρημένα τους σώματα και πνεύματα, καθώς επίσης και για ένα καταφύγιο αποκατάστασης που θα ήθελε να τού επιτρεπόταν να φτειάξει στην Κρήτη.
Μια επιτυχή διάσωση και επανένταξη αιχμαλώτων δελφινιών είχε παρακολουθήσει με συγκίνηση η παγκόσμια κοινότητα το 2012, όταν ο Τομ και ο Μίσα (δύο ρινοδέλφινα του Αιγαίου) είχαν απελευθερωθεί μετά από 7 χρόνια παραμονής σε παραθαλάσσιο θέρετρο της Τουρκίας. Η αλήθεια όμως είναι ότι δεν μπορούν όλα τα δελφίνια να απελευθερωθούν, γι' αυτό και η μοίρα τους είναι να φορτώνονται σε αεροπλάνα και να μετακομίζουν από το ένα δελφινάριο στο άλλο, συνεχίζοντας να ζουν αυτήν την άχαρη και στερημένη από τα πάντα ζωή, μέχρι να βγει η ψυχή τους.
 |
| elpais.com/espana/catalunya |
Οι αντιδράσεις πολλές και διάφορες και η οργή δικαιολογημένη, αν και οι πληροφορίες που αναπαράγονται δεν είναι απόλυτα ακριβείς και η κριτική που ασκείται δεν στοχεύει σωστά, δεδομένου ότι το δελφινάριο του Αττικού Ζωολογικού Πάρκου έχει ανακτήσει την άδειά του με απόφαση επαναλειτουργίας που εκδόθηκε από την Περιφέρεια Αττικής στις 24 Ιουνίου 2020, "υπό την προϋπόθεση ότι στις εγκαταστάσεις του δεν θα εκτελείται κανενός είδους διαδραστικό πρόγραμμα ή/και εκπαιδευτική παρουσίαση με την συμμετοχή δελφινιών παρουσία κοινού και δεν θα υπάρχει καμία ανακοίνωση προγράμματος δραστηριοτήτων των δελφινιών συμπεριλαμβανομένου του ταϊσματος αυτών, είτε σε έντυπη μορφή είτε σε ηλεκτρονική, που να παραπέμπει σε προσέλευση κοινού". Στην απόφαση αυτή αναφέρεται επίσης ότι: "Το δελφινάριο θα πρέπει να είναι ανοικτό και επισκέψιμο στο κοινό, ώστε αυτό να μπορεί να παρακολουθεί τα δελφίνια σε ελεύθερη κολύμβηση. Οποιαδήποτε άλλη δραστηριότητα που αφορά την φροντίδα των δελφινιών, θα πρέπει να γίνεται χωρίς την παρουσία θεατών". Πέρα όμως από τις αντιδράσεις και την δικαιολογημένη αγανάκτηση που τις συνοδεύει, η ουσία είναι ότι οι μετακινήσεις, οι ανταλλαγές και η διατήρηση δελφινιών στην αιχμαλωσία (για κερδοσκοπικούς στην πραγματικότητα σκοπούς) είναι πράξεις νόμιμες, αφού στην Ελλάδα δεν υπάρχει κανένας νόμος που να τις απαγορεύει.
Θα περίμενε κανείς ότι η εφαρμογή του Ν.4039/2012 (άρθρα 12 και 13), που απαγορεύει το τσίρκο στην Ελλάδα, θα ήταν αρκετή και για την απαγόρευση των δελφιναρίων. Στην πράξη όμως, κάτι τέτοιο κάθε άλλο παρά αποδείχτηκε, καθώς το ένα και μοναδικό δελφινάριο που υπάρχει στην χώρα μας δεν σταμάτησε όλα αυτά τα χρόνια αλλά ούτε και τώρα την λειτουργία του. Αντιθέτως μάλιστα, έκρινε σκόπιμο να αυξήσει και τον αριθμό των δελφινιών του, αμέσως μετά την ανάκτηση της άδειας που είχε ανακληθεί από την Περιφέρεια Αττικής, τον περασμένο Μάρτιο. Πολλές φιλοζωικές οργανώσεις πανηγύρισαν τότε, νομίζοντας ότι η ανάκληση ήταν οριστική, γι' αυτό και τώρα αντιμετωπίζουν τις τελευταίες εξελίξεις με μεγάλη έκπληξη και αμηχανία: η απαγόρευση των παραστάσεων οριστικοποιήθηκε, το δελφινάριο όμως όχι μόνον εξακολουθεί να υφίσταται, αλλά υποδέχεται και νέα δελφίνια!
Θα μπορούσαμε να πούμε ότι βελτιώνεται η θέση των δελφινιών σε μια εγκατάσταση όπου δεν πραγματοποιούνται παραστάσεις; Κατά μια άποψη, ίσως και να επιδεινώνεται! Γιατί, αναμφίβολα, ένα λιοντάρι πίσω από τα κάγκελα ενός "καλού" ζωολογικού κήπου είναι σε πολύ καλύτερη μοίρα από ένα λιοντάρι του τσίρκου, τα πράγματα με τα δελφίνια όμως (όπως και με τα άλλα κητώδη και τα θαλάσσια θηλαστικά γενικότερα) δεν έχουν ακριβώς έτσι. Σε σύγκριση με τα περισσότερα χερσαία άγρια ζώα, τα δελφίνια που διατηρούνται στους ζωολογικούς κήπους ταλαιπωρούνται πολύ περισσότερο από το γεγονός αυτού καθαυτού τού εγκλεισμού, και πολύ λιγότερο από τις λεγόμενες "εκπαιδευτικές παρουσιάσεις". Αυτό συμβαίνει αφενός διότι η προσαρμογή τους από το περιβάλλον της θάλασσας στο περιβάλλον της αιχμαλωσίας (ανεξάρτητα αν γεννήθηκαν ή όχι εκεί, καθώς οι βιολογικές τους απαιτήσεις δεν αλλάζουν σε λίγες γενιές) είναι πολύ πιο δύσκολη, αφετέρου διότι η λεγόμενη "θετική ενισχυτική εκπαίδευση" (positive reinforcement training) δεν περιλαμβάνει βία που να γίνεται άμεσα ορατή ή αντιληπτή, ασχέτως αν βασίζεται σ' ένα γενικότερο "σπάσιμο" και παραβίαση της οντότητάς τους (broken spirit).
Αναμφίβολα, οι παραστάσεις με δελφίνια είναι ένα θέαμα αντιεκπαιδευτικό, αναχρονιστικό, απελπιστικά μειωτικό για τα ζώα και αξιοθρήνητο. Όμως αυτό δεν είναι το μόνο ζήτημα που εγείρει αντιρρήσεις για την αιχμαλωσία τους. Οι παραστάσεις είναι για τα δελφίνια η μόνη (έστω και ελεγχόμενη) δραστηριότητα στα πλαίσια των δυνατοτήτων του εγκλεισμού τους και ο τρόπος με τον οποίον έχουν μάθει να τρέφονται. Ένα δελφίνι που δίνει παραστάσεις δεν βρίσκεται σε χειρότερη θέση από ένα δελφίνι που υποχρεώνεται, παραδείγματος χάριν, να "ποζάρει" για selfies κατόπιν εντολής ή από ένα άλλο που το έχουν αφήσει ήσυχο να επιπλέει σε βαθειά κατάθλιψη στην επιφάνεια του νερού μιας πισίνας. Ανάμεσα στις παραστάσεις (βεβαίως με την τήρηση περιοριστικών όρων για τον όσο το δυνατόν μικρότερο εξευτελισμό των ζώων) και στην απόλυτη αδράνεια την οποία τα δελφίνια είναι καταδικασμένα να βιώνουν μέσα στις τσιμεντένιες δεξαμενές, δύσκολο να πει κανείς τι είναι χειρότερο.
Οι άνθρωποι δύσκολα παραιτούνται από τα κεκτημένα τους, και οι επιχειρήσεις κάνουν τα πάντα για να διατηρήσουν τα κέρδη που προκύπτουν ακόμα και από πρακτικές που θα έπρεπε να είχαν εγκαταληφθεί από καιρό. Όμως, η εκμετάλλευση των δελφινιών πρέπει κάποια στιγμή να σταματήσει, γιατί οι δικαιολογίες που υπήρχαν μέχρι τώρα έχουν μια προς μια καταρριφθεί και δεν μπορούν πια να σταθούν. Η αιχμαλωσία υποβαθμίζει, κακοποιεί και τσαλακώνει ανεπανόρθωτα τα δελφίνια και τίποτα δεν μπορεί να το αναιρέσει αυτό, ό,τι και αν κάνουν τα δελφινάρια, όσο και αν προσπαθήσουν να βελτιώσουν τις συνθήκες κράτησης των ζώων τους. Γιατί κανένα στεφάνι, καμία μπάλα, κανένα αιωρούμενο ή βυθισμένο αντικείμενο, που μπορεί να εμφανιστεί σαν παιχνίδι και μέσον απασχόλησης των δελφινιών, δεν μπορεί να αναιρέσει την μια και μοναδική αλήθεια, ειπωμένη εδώ και χρόνια από τον μεγάλο ερευνητή των Θαλασσών, Jacques-Yves Cousteau: ότι δηλαδή, καμιά δεξαμενή, όσο "εμπλουτισμένη" και ευρύχωρη κι' αν είναι δεν μπορεί να προσομοιάσει τις συνθήκες τις θάλασσας, και κανένα δελφίνι που αναγκάζεται να ζήσει μέσα σε μια δεξαμενή δεν μπορεί να θεωρηθεί φυσιολογικό.
Στην Ελλάδα, αν και η αντίθεση προς τα δελφινάρια είναι πλέον έντονη, θεωρητικά τουλάχιστον (σε ποσοστό 91%, σύμφωνα με πανελλαδική δημοσκόπηση της METRON ANALYSIS τον Δεκέμβριο του 2018), ο περισσότερος κόσμος δεν είναι ενημερωμένος για πολλά θέματα σχετικά με την αιχμαλωσία των δελφινιών, όπως για παράδειγμα τα θέματα της αναπαραγωγής. Δυστυχώς, η αναπαραγωγή δελφινιών στην αιχμαλωσία, με όλες τις μεγάλες δυσκολίες που αντιμετωπίζει, ΔΕΝ απαγορεύεται, αντιθέτως μάλιστα ενθαρρύνεται από ειδικό πρόγραμμα της Ευρωπαϊκής Ένωσης Ζωολογικών Κήπων και Ενυδρείων, παρά το γεγονός ότι οδηγεί στην γέννηση ΜΗ απελευθερώσιμων απογόνων, καταδικασμένων να περάσουν όλη την ζωή τους στις δεξαμενές. Είναι πάρα πολύ σημαντικό να καταλάβουμε ότι, προκειμένου για αιχμάλωτα δελφίνια, η ΚΑΚΟΠΟΙΗΣΗ ΔΕΝ ΒΡΙΣΚΕΤΑΙ ΜΟΝΟΝ ΣΤΙΣ ΠΑΡΑΣΤΑΣΕΙΣ ΑΛΛΑ ΣΤΗΝ ΑΙΧΜΑΛΩΣΙΑ ΑΥΤΗΝ ΚΑΘΑΥΤΗΝ και ότι, εκτός από τις παραστάσεις, υπάρχουν και άλλοι τρόποι εκμετάλλευσης που είναι εξίσου ή και περισσότερο προσοδοφόροι για τις επιχειρήσεις της αιχμαλωσίας.
Η Ελλάδα είναι μια χώρα περικυκλωμένη από θάλασσα, όμως οι γνώσεις των ανθρώπων για τα πλάσματα που ζουν εκεί είναι πολύ περιορισμένες, όπως περιορισμένη είναι και η ενσυναίσθηση, γιατί η γνώση είναι αυτό που γεννάει τον σεβασμό και την συμπόνοια. Δεν θα αλλάξει τίποτα όσο τα δελφινάρια επικαλούνται τον τάχα μου δήθεν "εκπαιδευτικό" τους ρόλο, την στιγμή που στερούν τα ζώα από ο,τιδήποτε σχετικό με την φυσική τους υπόσταση και προάγουν την ανοχή του κοινού που παρακολουθεί με φτηνό εισητήριο, ως αξιοθαύμαστο θέαμα, μια καρικατούρα δελφινιών που υποφέρουν. Η Ιαπωνία είναι η χώρα με τα περισσότερα δελφινάρια στον κόσμο και, αν η αιχμαλωσία των δελφινιών είχε έστω και την παραμικρή εκπαιδευτική αξία, όπως οι υποστηρικτές της ισχυρίζονται, οι Γιαπωνέζοι θα είχαν τουλάχιστον σταματήσει να σκοτώνουν τα δελφίνια και να τα τρώνε. Στην Ελλάδα, μπορεί θεωρητικά η αντίθεση προς τα δελφινάρια να είναι έντονη, στην πράξη όμως οι περισσότεροι αποφεύγουν οτιδήποτε τους ξεβολεύει, και επιζητούν το εύκολα διαθέσιμο, καθώς με ένα πολύ μικρό σχετικά έξοδο μπορούν να επισκεφτούν τον ζωολογικό πάρκο και να δουν δελφίνια. Έτσι, σε μια χώρα που δεν υποστηρίζει τον οικοτουρισμό, η ατομική ευθύνη πολύ μικρό ρόλο μπορεί να παίξει, και την αλλαγή για τα ίδια τα ζώα μπορεί να την φέρει μονάχα ένας νόμος ολικής απαγόρευσης της αιχμαλωσίας των δελφινιών.
 |
| Do Zoos and Aquariums Promote Attitude Change in Visitors? |
Τι ακριβώς θα κάνει με τα δελφίνια του το Αττικό Πάρκο, τώρα που οι κάθε είδους παρουσιάσεις (ακόμη και οι βαπτισμένες ως "εκπαιδευτικές") δεν θα επιτρέπονται, δεν μπορούμε να ξέρουμε. Αυτό όμως που σίγουρα ξέρουμε είναι ότι, χωρίς θεσμοθετημένη απαγόρευση, είναι αναμενόμενο να βλέπουμε ακόμη εισαγωγές, εξαγωγές, αναπαραγωγή και θανάτους δελφινιών, είτε στο ένα και μοναδικό δελφινάριο που υπάρχει από το 2010 στην χώρα μας, είτε σε άλλα καινούργια που μπορεί να ανοίξουν στο μέλλον.
Αριστερά βλέπουμε τα δελφίνια που θα πρέπει να υπάρχουν σήμερα στο Αττικό Πάρκο (μετά και την τελευταία εισαγωγή), την προέλευση, το φύλο και την ηλικία τους: εννέα αρσενικά και ένα υπέργηρο θηλυκό, η γνωστή μας Veera. Πώς μπορούν να συνυπάρξουν ειρηνικά εννέα διαφορετικής προέλευσης ενήλικα αρσενικά; Και η Veera; Άραγε τι να κάνει τώρα η Veera, και ποιος ξέρει να μάς πει αν ζει και παραμένει στα Σπάτα, αν έχει πεθάνει ή αν έχει μεταφερθεί σε κάποιο άλλο δελφινάρια άλλης χώρας; Αργά ή γρήγορα θα μάθουμε, αν και, για την ώρα, το μόνο που ξέρουμε είναι πως αυτό το ηλικιωμένο και ταλαιπωρημένο θηλυκό δελφίνι με τα σοβαρά προβλήματα υγείας ήταν για την επιχείρηση, εδώ και αρκετόν καιρό, ανεπιθύμητο και υπήρχε δεδηλωμένη πρόθεση μετακίνησής του, παρά τις αντιρρήσεις των ελληνικών και ξένων φιλοζωικών οργανώσεων [1, 2, 3]. (Πηγή για τους πίνακες είναι η αμερικανική βάση δεδομένων Ceta Base, πριν την ενημέρωση της μεταφοράς, από την Βαρκελώνη στα Σπάτα) Στην φύση, τα ρινοδέλφινα διαβιούν σε κοινωνικές ομάδες με πολύπλοκη κοινωνική οργάνωση και συντρόφους της επιλογής τους. Στα δελφινάρια, τα δελφίνια πολλές φορές αναγκάζονται να αποχωριστούν συγκατοίκους με τους οποίους έχουν αναπτύξει δεσμούς, και να μεταφερθούν σε καινούργιο και εντελώς ανοίκειο περιβάλλον, πολύ συχνά με άτομα διαφορετικών ειδών και διαφορετικής καταγωγής, με τα οποία δυσκολεύονται ή και δεν μπορούν καθόλου να επικοινωνήσουν (Unfamiliar Groupings). Οι συγγενικοί και άλλοι δεσμοί μεταξύ των αιχμαλώτων δελφινιών δεν λαμβάνονται υπόψιν κατά τις μεταφορές από το ένα δελφινάριο στο άλλο, καθώς οι ομάδες συγκροτούνται για να εξυπηρετήσουν τις ανάγκες της επιχείρησης και όχι των ίδιων των δελφινιών, και αυτό είναι ένας επιπλέον λόγος της αντίθεσης προς την αιχμαλωσία τους. Σημειωτέον ότι κανένα σχετικό ελληνικό δημοσίευμα με τις τελευταίες ειδήσεις δεν έχω βρει προς το παρόν, ούτε και καμία ανακοίνωση βεβαίως από την επιχείρηση υποδοχής των νεοαφιχθέντων δελφινιών. Φαίνεται ότι, στην Ελλάδα, πολλά πράγματα διαδραματίζονται κάτω από συνθήκες απόλυτης αδιαφάνειας.
"Don't buy a ticket" (Μην αγοράζετε εισητήριο), φωνάζουν εδώ και χρόνια οι υπερασπιστές της ελευθερίας των δελφινιών. Και βεβαίως, η ατομική ευθύνη είναι πάντα και παντού σημαντική, χωρίς υποστήριξη όμως από την ανάλογη νομοθεσία δεν μπορεί να φέρει γρήγορα αποτέλεσμα. Κάποιες χώρες, όπως η Κροατία, η Ινδία, η Χιλή, η Κόστα Ρίκα και άλλες, απαγορεύουν ρητά την αιχμαλωσία των κητωδών. Αν οι κυβερνήσεις των χωρών που ΔΕΝ έχουν θεσπίσει την απαγόρευση της αιχμαλωσίας των δελφινιών - της Ελλάδας συμπεριλαμβανομένης - είχαν την ελάχιστη πολιτική βούληση να την σταματήσουν, θα νομοθετούσαν έστω και έμμεσα, απαγορεύοντας την εισαγωγή νέων ατόμων, την εισαγωγή ή/και εξαγωγή γενετικού υλικού από αυτά (σπέρμα) και την αναπαραγωγή τους στην αιχμαλωσία, όπως έκανε η Ελβετία και ο Καναδάς.
 |
| Zoo de Barcelona - Nuik, Tumay, Blue |
Ίσως τα ξεκάθαρα ΝΑΙ και τα ξεκάθαρα ΟΧΙ να μην συμπεριλαμβάνονται στον ηθικό κώδικα της εποχής του "ναι μεν αλλά". Ίσως και οι αρμόδιοι (που βεβαίως δεν θέλουν να πληρώσουν κανένα απολύτως πολιτικό κόστος) να μην είναι κατάλληλα ενημερωμένοι. Ίσως πάλι να μην θέλουν να καταλάβουν ότι δεν "κοστίζουν" πάντοτε και απαραιτήτως ακριβά τα καλά πράγματα! Γιατί το ζήτημα εδώ δεν είναι να κλείσει ή να μην κλείσει μια επιχείρηση. Μια επιχείρηση θα μπορούσε κάλλιστα να παραμείνει και να κρατήσει κάποια δελφίνια που είναι ήδη αιχμάλωτα και δεν τα θέλει κανείς. Το ζήτημα είναι να μην τα πολλαπλασιάσει με αναπαραγωγή στην αιχμαλωσία, και το κυριότερο να μην υπάρξουν διάδοχες καταστάσεις, δηλαδή νέες επιχειρήσεις εκμετάλλευσης. Για να σταματήσει κάποτε αυτό το θλιβερό φαινόμενο και να είναι αυτή η τελευταία γενιά της δυστυχίας. Πολιτική βούληση όμως δεν υπάρχει, ούτε στην παρούσα κυβέρνηση ούτε στις προηγούμενες, γι' αυτό και η συζήτηση, εδώ και 10 ολόκληρα χρόνια, ανακυκλώνεται χωρίς αποτέλεσμα.
Για την υπογραφή και την ατομική ευθύνη, τα προσωπικά μου ΝΑΙ και τα προσωπικά μου ΟΧΙ, χωρίς παζάρια και χωρίς "ναι μεν αλλά", Filikaki
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου